Των ΕΛΕΝΗΣ ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗ, ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΩΝΣΤΑ
Κέντρο του αστικού πυρήνα υπήρξε ήδη από τις απαρχές της ο λόφος του Καστελιού όπου τα πρώτα ίχνη κατοίκησης χρονολογούνται στο 3.000 π.χ., στο τέλος της νεολιθικής περιόδου.
Η σημασία του μινωικού οικισμού που βρέθηκε στον λόφο και ο πρόδηλος ανακτορικός χαρακτήρας του, είναι ο λόγος που τα Χανιά προτείνονται μαζί με άλλα μινωικά ανάκτορα, για χαρακτηρισμό σε μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO Η ακρόπολη της Κυδωνίας των ιστορικών χρόνων βρίσκεται πάντα στον ίδιο προνομιακό λόφο. Τα ενσωματωμένα αρχιτεκτονικά μέλη μαρτυρούν την αίγλη της σπουδαίας ακρόπολης της Κυδωνίας η οποία θεωρείται από τους αρχαίους συγγραφείς μία από τις τρεις σημαντικότερες πόλεις της Κρήτης (Κνωσός – Γόρτυνα – Κυδωνία).
Το 1252 με την κατάληψη της Κρήτης από τους Βενετούς, τα Χανιά ορίζονται ως έδρα του Ρέκτορα. Λίγοι μπορούν να φανταστούν ότι πίσω από το κτήριο του Διοικητηρίου των Ενετών στον λόφο Καστέλι ως τη δεκαετία του 1940 σωζόταν στο χώρο της πλατείας Αγίας Αικατερίνης ερείπια του καθεδρικού ναού των Ενετών, το Duomo, του οποίου σήμερα σώζονται ελάχιστα ίχνη της ανατολικής τοιχοποιίας. Στην ίδια περιοχή υπήρχαν τα σημαντικότερα (πάνω από 100) Μέγαρα των χρόνων της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, τα περισσότερα από τα οποία καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς των Ναζί το 1941.
Εύλογα μπορεί λοιπόν κανείς να υποθέσει ότι κάτω από τα κτήρια και στη συνεχόμενη πλατεία του Διοικητηρίου, συνεχίζονται οι αρχαιότητες με αυξανόμενη πιθανώς σημασία, αφού εκεί είναι και το υψηλότερο σημείο της Ακρόπολης.
Με την συνέχιση των ερευνών και των απαλλοτριώσεων σε διάφορα σημεία στο Καστέλι, ένα όραμα, η δημιουργία ενός μεγάλου και σημαντικού Αρχαιολογικού Πάρκου, όπως προβλέπεται ήδη από το 1977 στη μελέτη Ρωμανού-Καλλιγά δεν θα ήταν ουτοπικό.
Τα νεότερα χρόνια, στον λόφο Καστέλι της Παλιάς Πόλης εκεί όπου δέσποζε το Διοικητήριο των Ενετών, οικοδομήθηκε έπειτα το Οθωμανικό Διοικητήριο (έδρα της διοίκησης και κατοικία του Πασά) και αργότερα, μετά την καταστροφή του στην επανάσταση του 1897, το νέο Διοικητήριο, ένα ογκώδες διώροφο κτίριο που μορφολογικά συνδέει την τοπική παράδοση με τις καταβολές της στη Βενετοκρατία και το ρεύμα του Νεοκλασικισμού. Χρησιμοποιήθηκε ως Διοικητήριο την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, ως πρώτη έδρα της διοίκησης του Ελληνικού Κράτους μετά το 1913 και την Ενωση και, πιο πρόσφατα, ως έδρα της 5ης Μεραρχίας Χανίων. Από το μπαλκόνι του Νέου Διοικητηρίου ο πρίγκιπας Αρμοστής της Κρήτης Γεώργιος εκφώνησε το λόγο του, την ίδρυση της Κρητικής πολιτείας στα 1898 και ανακηρύσσονται τα Χανιά πρωτεύουσα της Κρήτης.
Η πρόσφατη απόφαση του Πολυτεχνείου Κρήτης για πολυετή παραχώρηση σε ξενοδοχειακή εταιρεία του ιστορικού κτηρίου της πρώην Μεραρχίας Κρητών και των πρώην Φυλακών Στρατώνων στον λόφο Καστέλι στο Παλιό Λιμάνι, πυροδότησε ένα μεγάλο κύκλο συζητήσεων αποτελώντας την αφορμή για αυτόν τον περίπατο 5.000 ετών που επιχειρούν σήμερα οι “διαδρομές” μέσα από τα κηρυγμένα διατηρητέα ιστορικά μνημεία του Καστελιού, με την πολύτιμη αρωγή της Εφορίας Αρχαιοτήτων Χανίων (της προϊσταμένης Ελ. Παπαδοπούλου και της αρχαιολόγου Ε. Πρωτοπαπαδάκη) και τη βοήθεια του πρώην προϊσταμένου της 28ης ΕΒΑ κ. Μ. Ανδριανάκη.
Ακρόπολη της αρχαίας Κυδωνίας
Η εγκατάσταση των μινωικών χρόνων στον λόφο Καστέλι έχει ήδη από τις αρχές της αστικό χαρακτήρα με προσεγμένο πολεοδομικό σχέδιο ενώ η ύπαρξη αρχείου πινακίδων γραμμικής Α΄ γραφής κατατάσσει την Κυδωνία στα μινωικά ανακτορικά κέντρα. (αρχείο Κατρέ 10). Το σφράγισμα του ηγεμόνα, έμβλημα της Κυδωνίας των μινωικών χρόνων, αποτελεί μία απεικόνιση μοναδική για την μινωική τέχνη ενώ συνάμα αποτελεί μια απεικόνιση της κραταιάς εγκατάστασης. Η ακρόπολη της Κυδωνίας των ιστορικών χρόνων βρίσκεται πάντα στον ίδιο προνομιακό λόφο, τμήμα του τείχους της οποίας, διατηρείται στη βάση του βυζαντινού τείχους στη νότια πλευρά του (οδός Σήφακα) Τα ενσωματωμένα αρχιτεκτονικά μέλη μαρτυρούν την αίγλη της σπουδαίας ακρόπολης της Κυδωνίας η οποία θεωρείται από τους αρχαίους συγγραφείς (Στράβωνα) μία από τις τρεις σημαντικότερες πόλεις της Κρήτης (Κνωσός – Γόρτυνα – Κυδωνία).
Βυζαντινή Ακρόπολη
Στα βυζαντινά χρόνια η Ακρόπολη της πόλης παραμένει το Καστέλι με το τείχος να περικλείει τον λόφο. Το τείχος αυτό αποτελεί και τη μόνη αρχαιολογική ένδειξη (μέχρι σήμερα) για την ύπαρξη της πόλης στην περίοδο από την Αραβοκρατία μέχρι την Βενετοκρατία. Μάλιστα σύμφωνα με τις μελέτες των αρχαιολόγων, ο λόφος Καστέλι από τον 7ο αιώνα και μετά -και για ένα χρονικό διάστημα που δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί, ήταν ένα “νησί”, γύρω από το οποίο υπήρχε τάφρος με θάλασσα, αποκόβοντάς το από την αρχαία πόλη των Χανίων. Η σημαντική αυτή παράμετρος, τεκμηριώνεται και μέσα από τις εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης του βυζαντινού τείχους στις οδούς Καραολή – Δημητρίου και Σήφακα.
Pallazzo του Ρέκτορα
Το 1252 με την κατάληψη της Κρήτης από τους Βενετούς, τα Χανιά ορίζονται ως έδρα Ρέκτορα (διοικητή). Στο τέρμα της οδού Λιθινών υπήρχε το συγκρότημα του Διοικητηρίου, το Pallazzo.
Από το διοικητήριο σώζεται σήμερα αλλοιωμένο το ισόγειο και μέρος του ορόφου καθώς και το διαβατικό προς την κλειστή αυλή και το θύρωμα του αρχείου με επιγραφή. Με κυβερνητική εντολή το αρχείο κτίστηκε σε επιβλητική μορφή όπως αναφέρεται και σε επιγραφή στο θύρωμα του κτηρίου. Σύμφωνα με τις πηγές, πριν το βομβαρδισμό του 1941 στο Καστέλι και στις δύο πλευρές του Corso (σημερινή οδός Κανεβάρο) άλλα και στους κάθετους ήταν συγκεντρωμένα τα αρχοντικά των παλαιοτέρων βενετσιάνικών οικογενειών που εγκαταστάθηκαν ως άποικοι στα Χανιά το 1252.
Το Βενετσιάνικο Duomo
Τα ερείπια του Μεγάρου Πρεμαρίν επί της οδού Κανεβάρο 15-17 ορθώνονται στα βόρεια της ανασκαφής του οικοπέδου Λιονάκη – Βλαμάκη ενώ ο μεγαλοπρεπής βενετσιάνικος ναός (Duomo) αφιερωμένος στην Παναγία απλώνεται στα βόρεια της ανασκαφής στην πλατεία της Αγίας Αικατερίνης, χτισμένος πάνω στα ερείπια μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Από απεικονίσεις σε χάρτες αλλά και στο έργο του περιηγητή Gerola οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν πως ο ναός ήταν μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με ψηλό καμπαναριό, που στη συνέχεια στην Τουρκοκρατία χρησιμοποιήθηκε ως Τζαμί, στα νεότερα χρόνια ως αποθήκη μέχρι την καταστροφή του από τους βομβαρδισμούς του ’41.
Στο ίδιο σημείο εντοπίστηκαν πινακίδες γραμμικής Β’ γραφής του 1300 π.Χ. μία από τις οποίες μαρτυρά λατρεία και προσφορές προς τον Δία και τον Διόνυσο.
Το διοικητήριο
Από το μπαλκόνι του Νέου Διοικητηρίου ο πρίγκιπας Αρμοστής της Κρήτης Γεώργιος εκφώνησε τον λόγο του, την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας στα 1898 και ανακηρύσσονται τα Χανιά πρωτεύουσα της Κρήτης.Από το μπαλκόνι του Νέου Διοικητηρίου ο πρίγκιπας Αρμοστής της Κρήτης Γεώργιος εκφώνησε τον λόγο του, την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας στα 1898 και ανακηρύσσονται τα Χανιά πρωτεύουσα της Κρήτης.
H πέτρινη σκάλα της οδού Αφεντούλιεφ που οδηγούσε στη βόρεια μικρή πύλη του Καστελιού και το συγκρότημα των Τούρκικων φυλακών με ενσωματωμένο μέρος του τείχους στην αντηρίδα της βάσης του. Διπλά στις φυλακές υπήρχε το ξύλινο τούρκικο διοικητήριο, το Κονάκι που χτίστηκε το 1845. Από το 1850 μεταφέρεται η έδρα του Τούρκου διοικητή στα Χανιά ο οποίος εδρεύει σε ένα ογκώδες οικοδόμημα το κονάκι κτισμένο κατά ένα μέρος στη θέση του βενετσιάνικου Pallazzo. Μετά την πυρπόλησή του το 1897, στην πλατεία που δημιουργήθηκε από την απομάκρυνση των ερειπίων, κτίστηκε το νέο διοικητήριο. Πρόκειται για το μεγαλοπρεπές διώροφο κτήριο που συνδέει την τοπική παράδοση με τις καταβολές στην ενετοκρατία και το σύγχρονο ρεύμα του Νεοκλασικισμού. Από το μπαλκόνι του Νέου Διοικητηρίου ο πρίγκιπας Αρμοστής της Κρήτης Γεώργιος εκφώνησε το λόγο του, κατά την ίδρυση της Κρητικής πολιτείας στα 1898 ανακηρύσσοντας τα Χανιά πρωτεύουσα της Κρήτης.
Ενας πύργος για τον Δούκα
Στη νότια πλευρά της πύλης της οδού Κανεβάρο, είχε κατασκευαστεί ένας τριώροφος πύργος. Με την αχρήστευση του βυζαντινού τείχους ο πύργος μετασκευάστηκε σε τριώροφη κατοικία, που πήρε τη τελική της μορφή με εξωτερικά νεοκλασικά στοιχεία, στις αρχές του 20ου αι. Σε αρκετό ύψος της τοιχοποιίας, διακρίνεται μία διακοσμητική κόγχη με βενετσιάνικη επιγραφή, η οποία αναφέρεται στην πρόθεση των κατοίκων των Χανίων να τοποθετήσουν εκεί άγαλμα του Δούκα της Κρήτης στα 1574, Pasquale Cicogna, για τη μεγάλη του προσφορά στην πόλη. Σύμφωνα με την φλύαρη επιγραφή, η πρόθεση των κατοίκων προσέκρουσε στην μετριοφροσύνη του τιμώμενου με αποτέλεσμα αντί αγάλματος να τοποθετηθεί μια κολακευτική σχετική επιγραφή.
Η Παναγία των θαυμάτων
Πάνω από τον τετράπλευρο πύργο του βυζαντινού τείχους στην βόρεια πλευρά του βρίσκεται το μοναστηριακό συγκρότημα της Santa Maria dei Miracoli (Παναγίας των θαυμάτων) που χτίστηκε στα τέλη της Ενετοκρατίας, όταν το τείχος είχε αχρηστευτεί από τη Marussa Mengano για τις Δομηνικανές μοναχές. Από το παλιό συγκρότημα σώζεται ο νότιος και μέρος του ανατολικού τοίχου του καθολικού και ένα τμήμα των κελιών στη νότια πλευρά του. Ένα μεγάλο μέρος του μοναστηριού καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς του 1941.
(Αναδημοσίευση από Χανιώτικα νέα - Διαδρομές - 15/7/2017)
Link: http://www.haniotika-nea.gr/istoria-5-000-eton-ston-lofo-kasteli-tis-palias-polis/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου