Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2013

Πρωτοποριακή έρευνα από Ελληνες στον Καναδά δίνει ελπίδες σε άτεκνα ζευγάρια

Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ
Eνα νέο διαγνωστικό βιοχημικό τεστ, που ανακαλύφθηκε στον Καναδά από Κύπριους και Ελληνες επιστήμονες, μπορεί να προβλέψει εάν ένας άντρας που αδυνατεί να γονιμοποιήσει, μπορεί να γίνει πατέρας μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Το πρωτοποριακό εστιάζεται στο γεγονός ότι το τεστ αυτό μπορεί να απαλλάξει αρκετούς άνδρες από την ανάγκη χειρουργικής επέμβασης, για να εξακριβωθεί αν έχουν βιώσιμο σπέρμα, το οποίο να μπορεί να αξιοποιηθεί σε θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (γονιμοποίηση του ωαρίου εξωσωματικά).
Το τεστ ανακαλύφθηκε από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά με επικεφαλής τον Ελληνοκύπριο καθηγητή Βιοχημείας Ελευθέριο Διαμαντή και με τη συμμετοχή του Χανιώτη ερευνητή Απόστολου Δημητρομανωλάκη.
Τόσο ο κ. Διαμαντής, όσο και ο κ. Δημητρομανωλάκης μας μίλησαν για την πρωτοποριακή αυτή ερευνητική δουλειά που δημοσιεύτηκε προ ημερών στο έγκυρο διεθνές ιατρικό περιοδικό “Science Translational Medicine”(ηλεκτρονική διεύθυνση: http://stm.sciencemag. org/content/5/212/212ra160) αλλά και γενικότερα για την έρευνα στον Καναδά και για τις προοπτικές σε Κύπρο και Ελλάδα. Η διαπίστωση; «Η χώρα μας είναι ένα όμορφο και ιδανικό μέρος για διακοπές, αλλά δεν είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να χτίσει κανείς μία επιστημονική σταδιοδρομία σ’ αυτό το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, διεθνές περιβάλλον. Η Ελλάδα και η Κύπρος διαθέτουν υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, αλλά η υποδομή υστερεί σημαντικά».
Η συνέντευξη με τον κ. Διαμαντή ο οποίος είναι επικεφαλής στο Τμήμα Κλινικής Βιοχημείας του Πανεπιστημίου του Τορόντο έχει ως εξής:
• Πόσο διάστημα εργάστηκε η ομάδα σας στο θέμα αυτό;
Δουλεύουμε πάνω στην πρωτεομική ανάλυση του σπερματικού υγρού για περισσότερα από 5 χρόνια. Συγκεκριμένα, η ομάδα μας ήταν η πρώτη που διερεύνησε τη λεπτομερή καταγραφή των πρωτεϊνών που περιέχονται στο σπερματικό υγρό. Με τη μελέτη μας έχουμε εντοπίσει περισσότερες από 3.000 πρωτεΐνες σ’ αυτό το βιολογικό υγρό, προσπάθεια που αποτελεί τη μεγαλύτερη καταγραφή πρωτεϊνών που αναφέρθηκαν ποτέ. Την ολοκλήρωση της πρωτεομικής ανάλυσης των δειγμάτων από υγιείς εθελοντές και ασθενείς με διάφορες μορφές υπογονιμότητας, ακολούθησε η προσπάθειά μας για την ανάπτυξη ποσοτικών μεθόδων που επιτρέπουν με τη βοήθεια της φασματομετρίας μάζας τη μέτρηση πολλών από τα συστατικά του σπερματικού υγρού.
• Τι πειράματα έγιναν και τι έδειξαν;
Οταν συγκρίναμε πρωταρχικά τις πρωτεϊνες του σπερματικού υγρού των ανδρών με φυσιολογική λειτουργία με τις πρωτεϊνες των ανδρών με αποφρακτική αζωοσπερμία (συμπεριλαμβανομένου ανδρών που είχαν υποστεί επέμβαση αμφοτεροπλεύρου απολινώσεως των σπερματικών πόρων), διαπιστώσαμε ότι η ανίχνευση ενός μικρού αριθμού πρωτεϊνών υπεδείκνυε συγκεκριμένα την ύπαρξη απόφραξης του σπερματικού πόρου. Αρχικά εντοπίσαμε τις πρωτεϊνες που μπορούσαν να δράσουν σαν βιοδείκτες που υποδεικνύουν τη διαφοροποίηση υγειών ανδρών από άνδρες με αποφρακτική αζωοσπερμία. Ταυτόχρονα, εντοπίσαμε μία πρωτεΐνη (ECM1), η συγκέντρωση της οποίας δεν επηρεαζόταν από την ύπαρξη μη-αποφρακτικής ζωοσπερμίας σε σχέση με τους υγιείς άνδρες. Ετσι, επιδιώκοντας το συνδυασμό 2 ή 3 δεικτών, όπως οι πρωτεϊνες TEX101 (η συγκέντρωση της οποίας μειώνεται σημαντικά στο σπερματικό υγρό ανδρών με αποφρακτική ή μη-αποφρακτική αζωοσπερμία σε σχέση με τους υγιείς άνδρες) και ECM1 (η συγκέντρωση της οποίας μειώνεται μόνο σε άνδρες που υποφέρουν από αποφρακτική αζωοσπερμία), μας δόθηκε η δυνατότητα να διαγνώσουμε διαφορικά την αποφρακτική από τη μη-αποφρακτική αζωοσπερμία χρησιμοποιώντας ένα απλό και μη-επεμβατικό τεστ. Στο παρελθόν, τέτοιου είδους διαφορική διάγνωση θα μπορούσε να γίνει μόνο με τη χρήση μιας επώδυνης και επεμβατικής διαδικασίας που ονομάζεται βιοψία όρχεων.
• Πότε θα μπορούν οι άνδρες οι οποίοι αδυνατούν να γονιμοποιήσουν, να εφαρμόσουν αυτό το τεστ;
Η μελέτη μας, όπως γνωρίζετε, μόλις δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Science Translational Medicine”. Για να μπορέσει το τεστ αυτό να γίνει διαθέσιμο σε άνδρες με προβλήματα αναπαραγωγής, θα πρέπει πρώτα να πιστοποιηθεί κλινικά με τη χρήση περισσοτέρων δειγμάτων και ακολούθως να γίνει διαθέσιμο στην αγορά από κατάλληλη φαρμακευτική εταιρεία. Η διαδικασία αυτή πέρνει κάποιο χρόνο, αλλά τα αποτελέσματά μας έχουν ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον ενός από τους μεγαλύτερους εργαστηριακούς οργανισμούς στην Αμερική, της εταιρείας LabCorp, στην οποία έχουν παραχωρηθεί τα δικαιώματα εκμετάλλεσης του προϊόντος. Η εταιρεία αυτή, η οποία προσφέρει ένα ευρύ φάσμα από άλλα τεστ γονιμότητας για άνδρες, αναμένεται να έχει διαθέσιμο αυτό το τεστ για χρήση στις Ηνωμένες Πολιτείες πιθανώς κάποια στιγμή το επόμενο έτος.
• Με ποιον ακριβώς τρόπο γίνεται αυτό το τεστ και το αποτέλεσμα τι μπορεί να δείξει;
Ενας άνδρας που εμφανίζει πρόβλημα υπογονιμότητας (όπως γνωρίζετε, το 50 % των προβλημάτων υπογονιμότητας σε ζευγάρια οφείλονται σε προβλήματα από την πλευρά των ανδρών), μπορεί να συλλέξει σπέρμα (η συλλογή του δείγματος μπορεί να γίνει και στο σπίτι με τη μέθοδο του αυνανισμού) και να το υποβάλει στο εργαστήριο για ανάλυση. Στο εργαστήριο θα μετρηθεί η συγκέντρωση των πρωτεϊνών TEX101 και ECM1 και με βάση τα αποτελέσματα θα εφαρμοστεί ένας επιστημονικός αλγόριθμος, ο οποίος θα καθοδηγήσει τη διαφορική διάγνωση. Για παράδειγμα, αν και οι δύο δείκτες είναι πολύ χαμηλοί, θα συμπεραίνεται ότι ο ασθενής πάσχει από αποφρακτική αζωοσπερμία, η οποία είναι μια κατάσταση θεραπεύσιμη χειρουργικά, ενώ εάν κρίνεται απαραίτητο το σπέρμα μπορεί να ανακτηθεί από τους όρχεις για την επίτευξη της σύλληψης με τεχνητή γονιμοποίηση. Αν η συγκέντρωση της πρωτεΐνης TEX101 είναι χαμηλή, αλλά η συγκέντρωση της πρωτεΐνης ECM1 είναι υψηλή, τότε θα συμπεραίνεται ότι ο ασθενής υποφέρει από μη-αποφρακτική αζωοσπερμία. Υπάρχουν τρείς μορφές μη-αποφρακτικής αζωοσπερμίας αναλόγως της αιτιολογίας: αναστολή ωρίμανσης, υποσπερματογέννεση και σύνδρομο απλασίας των κυττάρων του σπερματικού επιθηλίου (Sertoli cell-only syndrome). Βρήκαμε ότι στις δύο πρώτες περιπτώσεις, υπάρχει μια ποσότητα της πρωτεΐνης TEX101 στους όρχεις και είναι δυνατόν τα σπερματοζωάρια να μπορούν να ανακτηθούν για τεχνητή γονιμοποίηση. Αντιθέτως, στο τρίτο είδος αζωοσπερμίας, δεν ανιχνεύεται TEX101 και είναι πολύ πιθανό ότι δεν υπάρχουν σπερματοζωάρια στους όρχεις. Στην τελευταία περίπτωση, η χρήση μιας επεμβατικής διαδικασίας για την ανάκτηση του σπέρματος με εξαγωγή από τους όρχεις, δε συνίσταται  αφού είναι πολύ πιθανόν να αποβεί αρνητική. Επομένως, πολλοί ασθενείς οι οποίοι σήμερα υποβάλλονται αδιακρίτως σε αυτήν την επεμβατική και επώδυνη διαδικασία θα επωφεληθούν από τη διαφορική διάγνωση που προσφέρει το μη-επεμβατικό μας τεστ. Ταυτόχρονα οι ασθενείς που έχουν χαμηλά αλλά ανιχνεύσιμα επίπεδα της πρωτεΐνης TEX101 μπορούν επίσης να ωφεληθούν από το συγκεκριμένο τεστ, καθώς η διαφορική διάγνωση θα καθοδηγήσει τον ιατρό στην ύπαρξη ζώντων σπερματοζωαρίων τα οποία είναι πιθανό να μπορούν να ανακτηθούν από τους όρχεις με την κατάλληλη διαδικασία.

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ
Ο ερευνητής Απόστολος Δημητρομανωλάκης, ο οποίος κατάγεται από τα Χανιά, μας λέει:

• Μιλήστε μας για τη συμμετοχή σας στην ομάδα και τι δρόμους ανοίγει η ανακάλυψή σας;

Είμαι χαρούμενος που είμαι μέλος αυτής της ομάδας και βρέθηκα να δουλεύω σ’ ένα ερευνητικό κέντρο μέ μεγάλη απήχηση. Αυτή η εργασία είναι πραγματικά μια συλλογική δουλειά απο 8 ερευνητές και γιατρούς και δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς να βρισκόμασταν όλοι σε ένα κοινό χώρο. Πιστεύω οτι αυτή προσπάθεια αυτή θα οδηγήσει σε μία πιο εύκολη διαγνωστική εξέταση για την αζωοσπερμία στους άνδρες. Αυτή την περίοδο, άλλοι ερευνητές από την ομάδα δουλεύουν εντατικά για να γίνει αυτό το διαγνωστικό τεστ γρήγορα διαθέσιμο.
• Με τι άλλο ασχολείστε αυτή την περίοδο;
Εκτός απο τη δουλειά σχετικά με την αζωοσπερμία, η ομάδα μας ερευνά μεθόδους για την έγκαιρη διάγνωση συγκεκριμένων μορφών καρκίνου, όταν βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο και η θεραπεία τους είναι πιο εύκολη. Ελπίζω ό,τι στο σύντομο μέλλον θα μπορέσουμε να συνεισφέρουμε μια αντίστοιχη εργασία σε αυτόν τον τομέα.

«Κρίση από τη δεκαετία του ’80 στον επιστημονικό τομέα»

«Η Ελλάδα και η Κύπρος διαθέτουν υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, αλλά η υποδομή υστερεί σημαντικά», επισημαίνουν οι Ελληνες και Κύπριοι ερευνητές που διαπρέπουν στο Τορόντο του Καναδά, ενώ υπογραμμίζουν ότι στη χώρα μας, η κρίση στον επιστημονικό τομέα ήταν εμφανής με την ίδια ένταση από τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Ο  επικεφαλής στο Τμήμα Κλινικής Βιοχημείας του Πανεπιστημίου του Τορόντο, Ελ. Διαμαντής, στην ερώτησή μας: Είστε από τους Ελληνοκύπριους επιστήμονες που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Σε μια εποχή που παρατηρείται, ειδικά από την Ελλάδα της κρίσης, κύμα φυγής νέων επιστημόνων για εργασία στο εξωτερικό. Εσείς σκεφτόσαστε επιστροφή στην Κύπρο; Υπάρχουν τα ανάλογα κίνητρα σε Κύπρο και Ελλάδα;, απαντά:
«Οπως ίσως γνωρίζετε, έχω εκπαιδευτεί και εργαστεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κατά τα πρώτα στάδια της καριέρας μου στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οπως όλοι γνωρίζουμε υπάρχει μια οικονομική κρίση που χαρακτηρίζει την Ελλάδα και την Κύπρο αυτή τη στιγμή. Ωστόσο, η κρίση στον επιστημονικό τομέα ήταν εμφανής με την ίδια ένταση στα μέσα της δεκαετίας του 1980 όπως και τώρα. Αυτός ήταν και ο λόγος που επιλέξαμε να φύγουμε από την Ελλάδα με τη σύζυγό μου και να μεταναστεύσουμε στον Καναδά. Θέλαμε να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε κάτι καλύτερο επιστημονικά με όλα τα μέσα που προσφέρει ο Καναδάς. Πρέπει να ομολογήσω ότι ο Καναδάς στάθηκε ως ένας παράδεισος για εμάς, αφού μας δώθηκε απλόχερα η ικανότητα να επιτύχουμε τόσο επιστημονικά όσο και οικονομικά. Επίσης, τα παιδιά μας μεγάλωσαν και εκπαιδεύτηκαν στον Καναδά και έχουν και οι δύο ακολουθήσει τις δικιές τους πορείες επαγγελματικά αλλά και προσωπικά, έχοντας κάνει οικογένεια με μετανάστες σερβικής και αιγυπτιακής καταγωγής. Πρόσφατα καλωσορίσαμε και στην οικογένειά μας δύο εγγονάκια για τα οποία είμαι πολύ περήφανος. Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, δεν βλέπω κάποιο καλό λόγο να επιστρέψω μόνιμα είτε στην Κύπρο είτε στην Ελλάδα ως επαγγελματίας. Επιπροσθέτως, σε αυτό το στάδιο της καριέρας μου μια μετακίνηση σε άλλο τόπο (Κύπρος, Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού) θα μείωνε την επιστημονική μου παραγωγικότητα τουλάχιστον για μερικά χρόνια. Αλλωστε, δεν πιστεύω ότι με μια ενδεχόμενη μετακίνησή μου θα ήταν δυνατό να βρεθούν εύκολα οι πόροι, οι υποδομές και οι άνθρωποι για να επιτρέψουν την επιστημονική ανάπτυξη που γνωρίζει τώρα η επιστημονική μας ομάδα. Στην περίπτωσή μου, το καλύτερο που μπορώ να προσφέρω είναι να εργάζομαι πυρετωδώς για την ανακάλυψη νέων μεθόδων διάγνωσης του καρκίνου και άλλων ασθενειών, με τη βοήθεια ενός εργαστηρίου που είναι ήδη ιδιαίτερα παραγωγικό. Αυτό δε σημαίνει ότι έχουμε αποξενωθεί είτε από την Κύπρο, είτε από την Ελλάδα. Επισκέπτομαι την Ελλάδα και την Κύπρος τουλάχιστον 2 – 3 φορές τον χρόνο και περνάω πολύ χρόνο για διακοπές στα πανέμορφα ελληνικά νησιά και στην Κύπρο. Επίσης, οργανώνω επιστημονικές ημερίδες και συνέδρια στην Ελλάδα σε κάθε ευκαιρία. Ας είμαστε ειλικρινείς, η χώρα μας είναι ένα όμορφο και ιδανικό μέρος για διακοπές, αλλά δεν είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να χτίσει μια επιστημονική σταδιοδρομία σ’ αυτόν το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, διεθνές περιβάλλον. Ανέκαθεν έλεγα ότι η Ελλάδα και η Κύπρος διαθέτουν υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, αλλά η υποδομή υστερεί σημαντικά. Αντί επομένως να επιλέξω την επιστροφή μου στην Ελλάδα ή Κύπρο, αποζητώ να προσελκύω Ελλήνες επιστήμονες στο εργαστήριό μου (επί του παρόντος, από τα συνολικά 30 μέλη μας, 9 είναι Ελληνες και η ελληνική/κυπριακή συμμετοχή αυξάνεται). Στην ουσία, έχουμε αναπτύξει ένα ελληνικό επιστημονικό κόμβο με έδρα το Τορόντο. Θα ήθελα επίσης να προσθέσω, ότι έχω κάνει όλη την εκπαίδευσή μου στην Ελλάδα και είμαι απόλυτα ευγνώμων στη χώρα μας για τη δωρεάν εκπαίδευση και όλα όσα μου έχει προσφέρει. Δυστυχώς, δεν θα μπορούσα να προσφέρω προσωπικά τις υπηρεσίες μου προς την πατρίδα μας, για τους λόγους που προανέφερα, αλλά είμαι απόλυτα αποφασισμένος να συνεισφέρω στην παιδεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο αναλαμβάνοντας την εκπαίδευση νέων Ελλήνων επιστημόνων στο εργαστήριό μου, οι οποίοι στη συνέχεια θα αναπτύξουν τη δική τους σταδιοδρομία και θα μεταδώσουν τις γνώσεις που θα λάβουν στο εργαστήριό μου, είτε στην Ελλάδα ή αλλού».
ΔΥΣΚΟΛΗ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ
Ο Ελληνας ερευνητής Απόστολος Δημητρομανωλάκης απαντώντας στην ερώτησή μας, αν  η Ελλάδα δίνει κίνητρα σε νέους επιστήμονες για να επιστρέψουν και πως είναι η κατάσταση στον Καναδά, υπογραμμίζει:
«Υπάρχουν πολλοί ερευνητές στην Ελλάδα που κάνουν ερευνά παγκόσμιας εμβέλειας παρόλες τις αντιξοότητες αυτήν την εποχή. Για έναν ερευνητή στο εξωτερικό όμως, η απόφαση για να επιστρέψει είναι δύσκολη αυτή την εποχή. Στοιχεία οπός η γραφειοκρατία, η αναξιοκρατία, η έλλειψη χρηματοδότησης και το άσχημο οικονομικό κλίμα, δεν αντισταθμίζουν τα κίνητρα που προσπαθεί να δώσει η Ελλάδα στους ερευνητές για να επιστρέψουν.
Η κατάσταση στον Καναδά είναι σίγουρα πιο υγιής. Σίγουρα τα ερευνητικά κονδύλια εδώ είναι πολύ περισσότερα, αλλά πάνω από όλα το σύστημα δουλεύει πιο σταθερά και αξιοκρατικά, δίνοντας μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε έναν ερευνητή».

Αναζητώντας το... πλεόνασμα

Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ
Η πρόσφατη συνάντηση του πρωθυπουργού Αντ. Σαμαρά με τη Γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ ήρθε να δείξει, για μια ακόμη φορά, ότι, όπως λέει και μια γνωστή παροιμία, ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με αγαθές προθέσεις.
Στις κοινές δηλώσεις των Σαμαρά και Μέρκελ παρουσιάστηκε μια εικόνα τόσο ρόδινη για τη χώρα μας που πραγματικά θέλει προσπάθεια για να την αποδεχτεί ο μέσος Ελληνας πολίτης που έχει δει το μισθό του να μειώνεται, την τσέπη του να αδειάζει και τη δουλειά του να διακυβεύεται.
Ο κ. Σαμαράς ενημέρωσε την Άνγκελα Μέρκελ για την πρόοδο του οικονομικού προγράμματος στην Ελλάδα και τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, ενώ έδωσε έμφαση στο πρωτογενές πλεόνασμα και επανέλαβε ότι μπορούν να ληφθούν μόνο διαρθρωτικά μέτρα.
Η κα Μέρκελ επεσήμανε τη διαβεβαίωση Σαμαρά ότι η χώρα μας θα καλύψει τις δεσμεύσεις της και τόνισε ότι πρέπει να διασφαλιστεί το πρωτογενές πλεόνασμα.
Ακόμα, όμως, και έτσι να είναι και να δούμε πρωτογενές πλεόνασμα, τι θα αλλάξει για την ελληνική κοινωνία που ζει σε συνθήκες φτώχειας;
Πώς θα βγούμε όχι από το τούνελ αλλά από την κόλαση την οποία βιώνουν χιλιάδες Ελληνες που σήμερα είναι άνεργοι και ανασφάλιστοι ή στην καλύτερη περίπτωση με μισθούς τόσο μειωμένους που δεν επαρκούν για την κάλυψη βασικών αναγκών.
Που πληρώνουν “ενοίκιο” στο κράτος επειδή απέκτησαν ένα σπίτι ή που, ακόμη χειρότερα, κινδυνεύουν να χάσουν το σπίτι τους επειδή αδυνατούν να αποπληρώσουν το δάνειο το οποίο πήραν στις… καλές εποχές.
Όλα αυτά, όμως, αποτελούν ψιλά γράμματα για την κυβέρνηση και την τρόικα. Ο πρωθυπουργός, οι υπουργοί και οι βουλευτές δεν είναι άνεργοι. Ούτε, φυσικά, οι εκπρόσωποι των δανειστών της χώρας. Οι οποίοι, προφανώς, καλοπληρώνονται για να μας… φτωχύνουν.
Η ανάγκη όχι πρωτογενούς πλεονάσματος στους οικονομικούς δείκτες αλλά οικονομικού πλεονάσματος στην κοινωνία που υποφέρει είναι επιτακτική. Και με την υφιστάμενη πολιτική συρρίκνωσης μισθών, συντάξεων και εργασιακών δικαιωμάτων, δυστυχώς είναι ανέφικτη…

Μη χαμογελάτε: θα... φορολογηθείτε

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΚΚΙΝΑΚΟΥ
 
Προσποιούμαι ότι δε συμβαίνει τίποτα
Ακριβώς για να συμβεί επιτέλους κάτι
Eξω και πάνω από την χλεύη
(Μ. Νεφέλη) Οδ. Ελύτης

Εδώ και 4 χρόνια μια είναι η κυρίαρχη λέξη: Μνημόνιο. Έχει πάρει τεράστιες σχεδόν μαγικές διαστάσεις στα μυαλά και τις καρδιές των ανθρώπων. Το σύστημα λειτούργησε άψογα. Τέλεια. Σατανικά. Πολλοί πίστεψαν ότι μας χρειαζόταν κιόλας.
Τέτοιο αυτομαστίγωμα. Άλλοι το θεωρούν απαραίτητο. Τόσο απαραίτητο που αν δεν υπήρχε, έπρεπε να το ανακαλύψουμε. Η πολιτική ελίτ με τους βραχίονές της, αφού βρήκαν 2-3 μαύρα πρόβατα να τους φορτώσουν τις ευθύνες, τώρα προσπαθεί να μας σώσει από αυτό που με τις δικές της επιλογές προκάλεσε. Φαρσοκωμωδία.
Και οι πολίτες; Ως τέλεια καταναλωτικά όντα επιζητούν μια πολιτική λύση καταναλωτικού τύπου. Πάει πια “το σκέπτομαι, άρα υπάρχω”. Τώρα ισχύει το “καταναλώνω άρα υπάρχω”. Ένα καταναλωτικό προϊόν έτοιμο, ένα κόμμα, έναν αρχηγό ζητάμε για να μας σώσει.
Αυτός, όχι εμείς, όχι η δική μας ευθύνη, η δική μας δράση. Το θέλουμε έτοιμο, για να φέρει τη μαγική λύση, χωρίς κόπο, χωρίς δικές μας επιλογές, χωρίς συμμετοχή. Καταναλωτικά όντα γίναμε και στην αγορά και στη ζωή και στην πολιτική. Δε θέλουμε να δούμε τις ευθύνες της πολιτικής ελίτ, αυτής που από τη διάρκεια του 1950 κυβερνά τη χώρα.
Δε θέλουμε να σκεφτούμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Δε θέλουμε να συγκροτήσουμε ένα άλλο Κοσμοείδωλο, μια άλλη κοινωνία, έναν άλλο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης που βάζει τον τόνο στα θεμελιώδη και στα εναγώνια που θα αναζητά το νόημα, όχι στο έχειν ούτε στο φαίνεσθαι αλλά στο είναι.
Έτσι προκύπτει η επιβεβαίωση της  προφητείας “Αλλη λύση, άλλη κοινωνία δεν υπάρχει” και υπομένουμε με ιώβειο υπομονή, με αμηχανία, με μοιρολατρία.
Και ανεχόμαστε τις προσβολές, τις ταπεινώσεις, τον κατακερματισμό της ύπαρξής μας.
Δε διαμαρτυρόμαστε συνολικά, συλλογικά και αλληλέγγυα. Πολλοί αγώνες στον πυρήνα τους, τα τελευταία χρόνια υποκρυπτουν κοινωνικό αυτοματισμό, συντεχνιασμούς και διοπτρική θέαση του κοινωνικού δράματος της χώρας.
Οι πολιτικοί μας, αυτοί που σχεδιάζουν την πολιτική, με την οποία η χώρα υποτίθεται θα βγει από την κρίση έχουν χάσει κάθε μέτρο. Αλλά μερικές φορές και κάθε αίσθηση σοβαρότητος. Αιθαλομίχλη λέει θα καθίσει πάνω απ’ την Αθήνα φέτος λόγω της καύσης ξύλων στα τζάκια. Κάθε ανήμπορος, πένης, παρίας της κοινωνίας θα αναζητήσει έναν τρόπο να μην πεθάνει από το κρύο.
Μπα, αυτό απαγορεύεται. Θα ελεγχθεί λέει ποιος, τι και επί πόσο θα καίει το τζάκι του! Δεν είναι ανέκδοτο. Συζητήθηκε στα σοβαρά, στα κυβερνητικά κλιμάκια. Τι να πει κανείς; Δεν ξέρω πια τι ορίζεται ως κυνικό.
Λοιπόν αφού αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα “οργανωμένο κράτος” μπορεί να φορολογηθεί και το χαμόγελο.
Χαμογελάς; Θα φορολογηθείς. Είναι στοιχείο ευζωίας και το χαμόγελο. Κοιμάσαι καλά; Θα φορολογηθείς. Είναι στοιχείο ευημερίας. Μπορεί να το σκεφθούν. Στο περιουσιολόγιο μπορεί να συμπεριληφθούν και χαρακτηριολογικές ιδιότητες! Και μη χειρότερα…. Ούτε η φαντασία του Όργουελ στη “Φάρμα των ζώων” δεν είχε φτάσει μέχρι εδώ…
(Αναδημοσίευση από τα "Χανιώτικα νέα" - 28/11/2013)
Link: http://www.haniotika-nea.gr/mi-chamogelate-tha-forologithite/#ixzz2lvag8BWU

Τρίτη 26 Νοεμβρίου 2013

Τα Χανιά θέλουν πάρκο το στρατόπεδο Μαρκοπούλου

Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ
Η απόσταση που χωρίζει την κοινωνία από τους κυβερνώντες διαφαίνεται ακόμα και στα πιο απλά πράγματα, τα οποία θα μπορούσαν να επιλυθούν με... συνοπτικές διαδικασίες. Και με τρόπο που στο κάτω κάτω θα είχαν όλοι όφελος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση του στρατοπέδου Μαρκοπούλου, έκτασης 54 στρεμμάτων, στη συνοικία Αγιος Ιωάννης στα Χανιά. Εδώ και επτά χρόνια η τοπική κοινωνία των Χανίων διεκδικεί να της παραχωρηθεί το στρατόπεδο, το οποίο στο κάτω κάτω δεν προσφέρει τίποτα στις ένοπλες δυνάμεις, για να δημιουργηθεί πάρκο που τόσο έχει ανάγκη η πόλη.
Μάλιστα, κάθε χρόνο στην πύλη του στρατοπέδου διοργανώνεται «γιορτή διεκδίκησης» από την «Πρωτοβουλία Χανιωτών για το στρατόπεδο Μαρκοπούλου» με αίτημα την παραχώρησή του στην τοπική κοινωνία.
Στη γιορτή, που περιλαμβάνει δρώμενα και συναυλίες, συγκεντρώνονται χιλιάδες πολίτες διεκδικώντας τη μετατροπή του στρατοπέδου σε χώρο πρασίνου.
Μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρωθεί περισσότερες από έξι χιλιάδες υπογραφές πολιτών, οι οποίοι ζητούν την παραχώρηση του στρατοπέδου, ενώ ομόφωνη απόφαση υπέρ της παραχώρησης έχουν πάρει τόσο το Νομαρχιακό όσο και το Δημοτικό Συμβούλιο αλλά και σχεδόν όλες οι συλλογικότητες του Νομού Χανίων.
Μάλιστα, τον Απρίλιο του 2013 ο υφυπουργός Εθνικής Αμυνας Δημήτρης Ελευσινιώτης είχε επισκεφθεί τον δήμαρχο Χανίων Μανώλη Σκουλάκη ο οποίος του έθεσε μια σειρά από θέματα, με κυρίαρχο την παραχώρηση του στρατοπέδου «Μαρκοπούλου» στον Δήμο Χανίων, επιδίδοντας και σχετική επιστολή.
Οπως ανέφερε ο δήμαρχος, «το εν λόγω στρατόπεδο, το οποίο βρίσκεται εντός του πολεοδομικού ιστού της πόλης των Χανίων -συνοικία Αγίου Ιωάννη-, δεν εξυπηρετεί πλέον επιχειρησιακές ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων, την ίδια στιγμή που η πόλη των Χανίων -και ειδικότερα η συγκεκριμένη περιοχή- "ασφυκτιά" από την έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και χώρων πρασίνου».
Προς τι λοιπόν η άρνηση, μέχρι σήμερα, του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, το οποίο σε άλλες περιοχές έχει -και ορθώς- προχωρήσει σε παραχώρηση στρατοπέδων, όπως του «Παύλου Μελά» στη Θεσσαλονίκη;
Τι ανάγκες καλύπτει το «Μαρκοπούλου», πέραν του να επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, σε μια εποχή περικοπών και δεν παραχωρείται; Ας επανεξετάσει, επιτέλους, το ΥΠΕΘΑ τη στάση του.
(Ελευθεροτυπία - 26/11/2013)
Link: http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=400707

Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013

Οι προτεραιότητες της Ε.Ε.

Στα σκαριά βρίσκεται, σύμφωνα με δημοσιεύματα, κονδύλι της Ε.Ε. ύψους 25 εκατομμυρίων ευρώ για το δωρεάν wi-fi που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός.
Το έργο εκτιμάται πως θα κοστίσει 25 εκατομμύρια ευρώ, με τα χρήματα να προέρχονται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Ψηφιακή Σύγκλιση».
Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, τα 5 εκατομμύρια ευρώ θα πάνε στο Δημόσιο και τα υπόλοιπα 20 εκατομμύρια στους δήμους. Το κόστος κάθε κεραίας Wi – Fi κυμαίνεται περίπου στα 800 – 1.000 ευρώ.
Το Εθνικό Ίδρυμα Τεχνολογίας έχει αναλάβει να εγκαταστήσει δωρεάν ασύρματο ίντερνετ σε 120 νοσοκομεία, σε όλα τα πανεπιστήμια και τα τεχνολογικά ιδρύματα, σε 1.000 δημόσια κτήρια, σε όλα τα λιμάνια της χώρας και σε 250 αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία.
Καλά όλα αυτά. Μόνο που ζητούμενο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι όχι η ψηφιακή αλλά η… κοινωνική σύγκλιση.
Δηλαδή, η αντιμετώπιση των ανισοτήτων που εντείνονται από το μνημόνιο και η οικονομική στήριξη ανέργων και απόρων.
Προτεραιότητα έχουν η εργασία, η Υγεία, η Παιδεία, όχι τα ασύρματα δίκτυα τα οποία, άλλωστε, υπάρχουν έτσι κι αλλιώς από ιδιώτες σε πολλά σημεία και καταστήματα.
Πότε, επιτέλους, η Ε.Ε. θα αναθεωρήσει τις προτεραιότητές της;
Γ. ΛΥΒ.
(Χανιώτικα νέα - 23/11/2013)
Link: http://www.haniotika-nea.gr/protereotites-tis-e-e/#ixzz2lSvuSeKm

Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2013

Πρόγραμμα εορτασμού της 100ης επετείου της Ενωσης της Κρήτης με την Ελλάδα

Το πρόγραμμα του εορτασμού της 100ης επετείου της Ενωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (1 Δεκεμβρίου 1913) ανακοινώθηκε από την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και περιλαμβάνει:
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013
19:30 Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» (Χαλέπα). Εκδήλωση για την 100η Επέτειο της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Πανηγυρική ομιλία του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων, Ευάγγελου Μεïμαράκη.
-ΣΑΒΒΑΤΟ 30 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013
12:00 Στέψη του ανδριάντα του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου (Πλατεία Ελευθερίας). Κατάθεση στεφάνων. Μετά τη στέψη θα τηρηθεί ενός λεπτού σιγή και στη συνέχεια θα ανακρουστεί, από τη μουσική των Ενόπλων Δυνάμεων, ο Θούριος του Εθνάρχη και ο Εθνικός Ύμνος.
-ΚΥΡΙΑΚΗ 1η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013
07.00 Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου. Όρθρος, Συνοδική Λειτουργία. Ομιλία από τον Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου & Βιάννου, Ανδρέα Νανάκη.
08:00 Εωθινό από τις Μπάντες των Ενόπλων Δυνάμεων. Χαιρετιστήριοι κανονιοβολισμοί.
11.00 Επίσημη Δοξολογία στο Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου. Μετά το τέλος της Δοξολογίας θα σχηματιστεί πομπή για την μεταφορά της Σημαίας στο Φρούριο Φιρκά.
11.30 Τελετή έπαρσης τη σημαίας στο Φρούριο Φιρκά. Ο πανηγυρικός της ημέρας θα εκφωνηθεί από το Δήμαρχο Χανίων, κ. Μανόλη Σκουλάκη, και στην συνέχεια θα γίνει έπαρση της Σημαίας. Ακολουθεί επίσκεψη στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης (παρουσίαση αναμνηστικής σειράς γραμματοσήμων), στο Δημαρχείο Χανίων (εγκαίνια βιβλιοθήκης Ελ. Βενιζέλου), στον Φιλολογικό Σύλλογο «Χρυσόστομος» (φωτογραφική έκθεση Περικλή Διαμαντόπουλου) και στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων (έκθεση «Κρήτη 1913-2013»).
19.30 – Πνευματικό Κέντρο Χανίων: Μουσική εκδήλωση από το Σώμα Μουσικής του Πολεμικού Ναυτικού για τα 40 χρόνια λειτουργίας του Ναυτικού Μουσείου Κρήτης.

Πέμπτη 21 Νοεμβρίου 2013

Καθυστερεί η επέκταση του αεροδρομίου Χανίων

Καθυστερήσεις παρατηρούνται εξαιτίας «παιχνιδιών» από εργολάβους σε ένα έργο πνοής, αυτό της επέκτασης του αεροδρομίου Χανίων. Παράλληλα, ανησυχία προκαλούν οι πληροφορίες για ιδιωτικοποίηση του αεροδρομίου, όταν θα ολοκληρωθεί η επέκταση.
Σύμφωνα με χθεσινό δημοσίευμα της τοπικής εφημερίδας «Χανιώτικα νέα», η αντιπαράθεση μεταξύ του υπερεργολάβου που είναι η εταιρεία «Ακτωρ» και των μικρότερων εργολάβων αποτελεί την αιτία του προβλήματος, καθώς η «Ακτωρ» πήρε το έργο με πολύ μεγάλη έκπτωση πιστεύοντας ότι θα βρει πολλούς τοπικούς μικρούς εργολάβους, ώστε να αναλάβουν μέρος του, κάνοντας επίσης πολύ μεγάλες εκπτώσεις στην ίδια!
Η «Ακτωρ» βρήκε όντως εργολάβους που έκαναν μεγάλες εκπτώσεις και τους ανέθεσε εργασίες, όμως, στη συνέχεια άλλος εργολάβος τής έδωσε για τα χωματουργικά ακόμα μεγαλύτερη έκπτωση. Ωστόσο, το έργο είχε ξεκινήσει ήδη ο πρώτος εργολάβος, ο οποίος, σύμφωνα με το δημοσίευμα, τώρα ζητάει τα χρήματα της συμφωνίας του έργου που μέχρι σήμερα έχει εκτελέσει, ενώ ο υπερεργολάβος δεν του τα δίνει! Η εταιρεία που αρχικά ανέλαβε το έργο έχει καταθέσει ασφαλιστικά μέτρα και αν το δικαστήριο τα κάνει δεκτά μέχρι να εκδικαστούν, το έργο μπορεί να σταματήσει!
Πάντως, σύμφωνα με την επιβλέπουσα Αρχή: ΕΥΔΕ - Αεροδρομίων Νοτίου Ελλάδας, εξασφαλισμένη είναι η χρηματοδότηση της κατασκευής του αεροδρομίου Χανίων.

Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2013

Η "Οκτάβα" στην ΕΡΑ Χανίων

Συναυλία στην ΕΡΑ Χανίων θα δώσει την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου η "Οκτάβα". Οπως αναφέρεται στη σχετική πρόσκληση: "Η φωνή της ΕΡΑ Χανίων, δυνατή, εκπέμπει αδιάλειπτα από το 1947 συνεχίζοντας τη δική της ιστορία στο χώρο των ερτζιανών. Οι ακροατές στήριξαν και στηρίζουν το δικό τους σταθμό. Ελάτε την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου στις 9.30 το βράδυ στις εγκαταστάσεις της ΕΡΑ Χανίων στη Σούδα, να τραγουδήσουμε μαζί με το συγκρότημα ΟΚΤΑΒΑ για το δικαίωμα στην ελπίδα. Μια συναυλία που θα μεταδοθεί ζωντανά από τις συχνότητες μας και την ιστοσελίδα μας!
Είσοδος, φυσικά, ελεύθερη". 

Στο Facebook έχει δημιουργηθεί σχετική σελίδα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www.facebook.com/events/756724304343806/

Τρίτη 19 Νοεμβρίου 2013

Ούτε Μνημόνια ούτε κρεμάλες!

Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ
«Οταν η δύναμη της αγάπης ξεπεράσει την αγάπη για δύναμη, ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη». 
Τζίμι Χέντριξ

Το πιο μεγάλο στοίχημα στην Ελλάδα της κρίσης είναι, ίσως, να μη χάσουμε την ανθρωπιά μας. Ενωμένοι και αλληλέγγυοι όσο ποτέ, να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα. Οχι διχασμένοι κάτω από κάθε χρώματος πολιτικά γραφεία.
Στο «παιxνίδι» των κομμάτων και της πολιτικής, των Μνημονίων και της τρόικας, δεν χωράνε νέοι διχασμοί. Κι ας καλλιεργείται εντέχνως από την κυβέρνηση και ορισμένα κόμματα, η θεωρία των άκρων, που διχάζει αντί να ενώνει. Οχι ότι δεν υπάρχουν άκρα και ακραίοι άνθρωποι. Αλλά, τι πιο ακραίο από τα οικονομικά «μέτρα» του Μνημονίου, που έχουν οδηγήσει στην εξαθλίωση και τη φτώχεια το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού. Ακραίες είναι, όμως, και οι κατά καιρούς κραυγές για... κρεμάλες.
Ζητούμενο δεν είναι ούτε τα Μνημόνια, που καταστρέφουν ανθρώπους, ούτε οι... κρεμάλες. Ζητούμενο είναι η τιμωρία όσων τα... έφαγαν, ώστε ο πολίτης να αισθανθεί, επιτέλους, ότι αποδίδεται δικαιοσύνη, αλλά και η αλλαγή πολιτικής, έξω από το φαύλο κύκλο των Μνημονίων, γιατί δεν μπορεί να συνεχίσουν να πληρώνουν αυτοί που δεν φταίνε. Ζητούμενο είναι ακόμη ο πολιτισμός και η παιδεία, που δεν θα επιτρέψουν λάθη του παρελθόντος, αλλά θα ανοίξουν το δρόμο για μια κοινωνία ελευθερίας και ανοχής. Που θα σέβεται τη διαφορετική άποψη και θα στέκεται κριτικά απέναντι σε κάθε εξουσία. Αντί του θλιβερού φαινομένου των λεκτικών επιθέσεων προς όποιον δεν μας μοιάζει αλλά εκφράζει άλλη γνώμη από τη δική μας.
Το δρόμο για ένα άλλο μέλλον δείχνουν οι νέοι που εξεγείρονται διεκδικώντας δικαιώματα και ελευθερίες, οι πρωτοβουλίες θεσμικών και μη φορέων, συλλογικοτήτων και κινημάτων, υπέρ αδυνάτων: συσσίτια, κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά παντοπωλεία κ.ά.
Το μέλλον δεν θα έρθει με το μίσος, αλλά με την αγάπη. Οπως έλεγε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ:
«Το μίσος δεν μπορεί να διώξει το μίσος. Μόνο η αγάπη μπορεί να το κάνει αυτό». 
(Ελευθεροτυπία - 19/11/2013)

Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013

Εκλεισαν το δρόμο, τα 'λεγαν με τους αστυνομικούς

Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ
Αφιλόξενη για τους πεζούς αποδεικνύεται καθημερινά η Ελλάδα. Τόσο στην Αθήνα όσο και στην υπόλοιπη χώρα τα πεζοδρόμια αλλά και οι διαβάσεις καταλαμβάνονται συνήθως από μοτοσικλέτες και αυτοκίνητα. Ο πεζός δεν μπορεί με άνεση να περάσει, ενώ από πολλούς οδηγούς λείπει η οδική συμπεριφορά με αποτέλεσμα στις διαβάσεις σχεδόν κανείς να μη δίνει προτεραιότητα στον οδοιπόρο.
Το σκηνικό γνώριμο και καθημερινό. Το συμπέρασμα προφανές: αν δεν αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι, αν δεν μάθουμε να σεβόμαστε, πώς θα δούμε αλλαγή έστω στα... αυτονόητα. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που το σκηνικό μοιάζει πραγματικά με σενάριο αστυνομικής... παρωδίας. Οπως χθες, στην πλατεία Κύπρου της Καλλιθέας.
Ηταν γύρω στις 2 το μεσημέρι όταν πήγαμε οικογενειακώς για καφέ. Μέχρι να φθάσουμε, υποχρεωθήκαμε, «φυσικά», να μπούμε στην άσφαλτο όχι λίγες φορές, αφού το καροτσάκι του παιδιού δεν μπορούσε να περάσει από το κατειλημμένο από δίκυκλα πεζοδρόμιο.
Το αποκορύφωμα; Κάποιος πολίτης είχε παρκάρει το αυτοκίνητό του ακριβώς στη διάβαση, κάτω από το φανάρι του κεντρικού δρόμου που χωρίζει την πλατεία στη μέση. Δίπλα ακριβώς μοτοσικλετιστές της ΕΛ.ΑΣ. αμέριμνοι συζητούσαν και γελούσαν.
Μισή ώρα μετά, δύο από τους αστυνομικούς της ομάδας έγραψαν τον πολίτη ο οποίος βλέποντάς τους σηκώθηκε από την καρέκλα της καφετέριας όπου έπινε τον καφέ του, παρέλαβε την κλήση και μετακίνησε το αυτοκίνητό του πιο κάτω.
«Εστω και αργά οι αστυνομικοί έκαναν τη δουλειά τους. Δυστυχώς, χρειαζόμαστε έναν μπαμπούλα πάνω από τα κεφάλια μας αντί από μόνοι μας να σεβόμαστε τους πεζούς», σκεφτήκαμε.
Και προτού καταλαγιάσει η σκέψη, καθώς σηκωνόμαστε για το δρόμο της επιστροφής, παρατηρούμε, λίγο πριν από τις 3, στο ίδιο ακριβώς σημείο να σταματά ένα άλλο αυτοκίνητο και, χωρίς να σβήσουν τη μηχανή, οι δύο επιβάτες βγαίνουν και αρχίζουν να συνομιλούν με τους αστυνομικούς. Ετσι, εμείς, πάλι δεν μπορέσαμε να εισέλθουμε με το καροτσάκι από το πεζοδρόμιο απ' ευθείας στη διάβαση.
Λεπτομέρεια: ο ένας από τους επιβάτες κατά τη συνομιλία του με τους ένστολους κρατούσε στα χέρια του έναν πομποδέκτη. Προφανώς ήταν αστυνομικός και αυτός. Και προφανώς το συγκεκριμένο αυτοκίνητο δεν θα δεχθεί ποτέ κλήση...
(Ελευθεροτυπία - 18/11/2013) 
Link: http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=399016

Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2013

Της ημέρας...

Λένε κάποιοι φίλοι μου ότι και σήμερα έχουμε χούντα... Αν είχαμε όμως χούντα θα μπορούσαμε να γράφαμε ότι έχουμε "χούντα"; 
Η -έστω κακοποιημενη και... αντιπροσωπευτική Δημοκρατία- σου επιτρέπει να τη βρίζεις. Η χούντα όχι. Στη δημοκρατία ψηφίζεις, στη χούντα ούτε αυτό.
Τι έχουμε; Ελλειμμα δημοκρατίας και μάλιστα μεγάλο. Ή αν θέλετε κακοποιημένη Δημοκρατία με βουλευτές που συχνά άλλα λένε κι άλλα κάνουν. Το Πολυτεχνείο ζει στους αγώνες του σήμερα για περισσότερη Δημοκρατία, για άμεση Δημοκρατία, χωρίς μνημόνια, άστεγους, άπορους. Για Υγεία και Παιδεία. Για μια ζεστή αγκαλιά προς όλα τα πλάσματα του κόσμου. Χωρίς αυταρχικές εξουσίες. Και χωρίς... ισοπεδώσεις.

Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2013

Το Λιοντάρι των Λευκών Ορέων

Ενα ενδιαφέρον άρθρο για το σπήλαιο Λιοντάρι των Λευκών Ορέων δημοσιεύτηκε σήμερα στα "Χανιώτικα νέα" μαζί με σχετικό φωτογραφικό υλικό. Το υπογράφει το μέλος της Σπηλαιολογικής Ομάδας του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων, Γιώργος Μαζωνάκης. Αξίζει η ανάγνωσή του:

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΖΩΝΑΚΗΣ*
Μέχρι προσφάτως δεν γνώριζα για το Λιοντάρι. Φέτος όμως το συνάντησα 2-3 φορές στα Λευκά Όρη. Αφορμή η σπηλαιολογικη αποστολή που διοργάνωσε ο αθηναϊκός Σύλλογος ΣΕΛΑΣ στoν Ατζινόλακα του Αποκόρωνα του Ν. Χανίων (βρίσκεται στην ορεινή περιοχή του Μελιδονίου).
Τα 245 μέτρα προσωπικό μέγιστο βάθος (που είχα κατέβει πέρισυ στο σπήλαιο Στέρνες στην ομόνυμη περιοχή στα ορεινά Σφακιά) πλέον φαίνονταν λίγα σε σχέση με τα -1110μ. βάθος της τρύπας του Λιονταριού. Το Λιοντάρι (ή “True de Leon” σύμφωνα με τους πρώτους Γάλλους εξερευνητές του) είναι το 2ο βαθύτερο σπήλαιο στην Ελλάδα και -ίσως όχι τυχαία- μόλις περίπου 500μ. απόσταση από το 1ο βαθύτερο σπήλαιο με την ονομασία “Γουργούθακας” (-1208μ.).
Η αποστολή φέτος είχε στόχο την εξερεύνηση του υπόγειου ποταμού στα -510μ.. Διότι μέχρι τότε γνωρίζαμε ότι η ροή του ποταμού κατέληγε στο μέγιστο βάθος του σπηλαίου αλλά δε γνωρίζαμε από που πηγάζει.
Οι δυσκολίες της αποστολής ουκ ολίγες, μιας και το σπήλαιο βρίσκεται 2,5 ώρες περπάτημα σε δύσκολο μονοπάτι και όλα τα υλικά της αποστολής πρέπει να κουβαληθούν από τα μέλη της αποστολής με πολλαπλές βόλτες. Επίσης το κοντινότερο νερό βρίσκεται μέσα στο σπήλαιο με την ονομασία “Κέραμος” κοντά στην κατασκήνωση της αποστολής, όμως στα -60μ. βάθος. Όμως το βασικότερο πρόβλημα με το νερό είναι ότι η πηγή αυτή σχεδόν στερεύει την περίοδο της αποστολής (συνήθως Αύγουστο μήνα) κι εμείς θα χρειαζόμασταν περίπου 1,5 τόνο. Έτσι έπρεπε να σκεφτούμε άλλο τρόπο μιας και δεν υπήρχε ελικόπτερο διαθέσιμο να μεταφέρει μια δεξαμενή γεμάτη νερό. Τελικά το Πάσχα κατά την προετοιμασία της αποστολής βρήκαμε δεξαμενές μικρές και ελαφριές. Τις μεταφέραμε άδειες και τις τοποθετήσαμε στα -30μ. του ίδιου σπηλαίου σε σημείο βολικό. Από τότε πραγματοποιήσαμε πάνω απο 6 διήμερες αποστολές ως Ορειβατικος Χανίων σε συνεργασία με σπηλαιολόγους από το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο, τη Χίο, την Αθήνα κ.λπ. και καταφέραμε να γεμίσουμε τις δεξαμενές μεταφέροντας νερό από τα -60μ..
Είχαμε βέβαια και τις ατυχίες μας. Μετά από πτώση 2 δεξαμενών χάσαμε 800 λίτρα νερό τα οποία αναγκάστηκαμε να τα αναπληρώσουμε με έκτακτες αποστολές.
Η ταλαιπωρία μεγάλη αλλά στο τέλος όλα καλά και η αποστολή ξεκίνησε. Δυστυχώς για μένα δεν είχα χρόνο διαθέσιμο λόγω υποχρεώσεων, όμως κατάφερα να ανέβω για 1 διήμερο μαζί με Χανιώτες και 2 Γάλλους έμπειρους σπηλαιολόγους. Το τοπίο άγριο και ξερό σαν σεληνιακό τοπίο. Το πέτρωμα ανοιχτό γκρι με κατά τόπους κοιλώματα σαν κρατήρες και συνεχείς σχισμές και τρύπες σαν τεράστιο πέτρινο σφουγγάρι. Το πρώτο απόγευμα μεταφέραμε νερό από το μικρό σπήλαιο και απολαύσαμε το ηλιοβασίλεμα κάνοντας τη βόλτα μας στην περιοχή. Αφού νύχτωσε μαζευτήκαμε να φάμε τιμώντας το τοπικό κρασί από τον Πολιτιστικό Σύλλογο των Πεμονίων, καθώς και να ακούσουμε τα σπηλαιολογικά νέα από τους φίλους από τη Γαλλία.
Την επόμενη μέρα είχαμε πρωινό ξύπνημα από τους πρώτους Αθηναίους που άρχισαν να καταφτάνουν. Μια γρήγορη ενημέρωση και έφυγα με τον Παπαντωνάκη Γιάννη για το Λιοντάρι. Από τα πρώτα μέτρα νοιώσαμε και τα δόντια του. Πολύ στενά περάσματα σαν γρίφοι που προσπαθούσαμε να λύσουμε. Και αμέσως μετά κατάβαση σε πηγάδι 70μ.. Και σαν τελείωνε το ένα, άρχιζε ξανά το άλλο. Και μετά περάσματα – μαιάνδροι έχοντας τα μόνα πατήματα σε προεξοχές των βράχων. Χωρίς εκπαίδευση και εμπειρία δεν πλησιάζεις καθόλου. Τα συναισθήματα ανάμεικτα και το δέος εναλλάσεται με κούραση. Μετά απο 3 ώρες φτάσαμε στον στόχο μας περίπου στα -350μ. όπου και σταματήσαμε για ξεκούραση και αναπλήρωση δυνάμεων. Ετσι κι αλλιώς ήδη είχαμε κατέβει περισσότερο από το σύνηθες τυπικό για πρώτη μέρα αλλά δε θα είχαμε άλλη ευκαιρία.
Η τροφή μας παστέλι, σοκολάτα, ξηρούς καρπούς και βεβαίως νεράκι. Κάτσαμε μονο 20 λεπτά, πήραμε μια-δυο πετρουλες για ενθύμιο και αρχίσαμε να ανηφορίζουμε πριν αρχίσουμε να κρυώνουμε. Μέσα από την ειδική φόρμα (cordura) φορούσαμε και ισοθερμικά αλλά όταν παραμένεις ακίνητος αισθάνεσαι κανονικότατα τους 5-10 βαθμούς θερμοκρασία. Όταν σηκώθηκα να ξεκινήσω την ανάβαση συνειδητοποίησα πως κάπου μου είχε παραπέσει ένα βασικό εξάρτημα του εξοπλισμού και θα δυσκολευόμουν να ανέβω. Ευτυχώς δε με άφησαν οι δυνάμεις μου αν και κάποιες στιγμες η κούραση με δυσκόλευε να πάρω σωστές αποφάσεις για το πού θα πατήσω και πώς θα περάσω τα στενά σημεία. Μετά από 5 ώρες βγήκαμε έξω εξάντλημενοι αλλά φίλοι μας περίμεναν στην έξοδο για καλοσώρισμα. Ήλιος, καθαρός αέρας και χαμόγελα.
Το φαγητό μάς περίμενε και αυτό, ίσως όχι ζεστό αλλά γευστικότατο. Γρηγόρη ξεκούραση και ξανά στο δίωρο μονοπάτι για την επιστροφή προς τα αυτοκίνητα. Στο χωματόδρομο εκτός από τα αμάξια συναντήσαμε και την υπόλοιπη ομάδα των μελών της αποστολής με τον αρχηγό της Κώστα Αδαμόπουλο ο οποίος εκανε σύντομη ενημέρωση στα νέα άτομα.
Εμείς επιστρέφαμε στον πολιτισμό μα η αποστολή μόλις ξεκινούσε με τη βοήθεια 4 ατόμων από τη Γαλλία, τη Ρουμανία και την Πολωνία. Από ό,τι πληροφορηθήκαμε α) εξερευνήθηκε ένα νέο οριζόντιο τμήμα περίπου 500μ. μήκος στα -510μ. βάθος, β) τοποθετήθηκαν μετρητές του Πολυτεχνείου Κρήτης για την καταμέτρηση της παροχής του ποταμού, της θερμοκρασίας και της πίεσης του νερού και του αέρα και γ) τοποθετήθηκαν μετρητές ραδονίου σε διάφορα βάθη του σπηλαίου (ραδόνιο=ραδιενεργό αέριο που κατά περιπτώσεις εκλύεται από το υπέδαφος).
Στο βάθος όπου υπήρχε και το υπόγειο ποτάμι κατάφεραν να φτάσουν και δύο μέλη του Ορειβατικου Συλλόγου Χανίων, η Σταθάκη Μαρία και η Χομπιτάκη Κατερίνα, με την τελευταία να πραγματοποιεί και διανυκτέρευση στο σημείο εκείνο.
Στην αποστολή από το Πάσχα μέχρι αρχές Οκτώβρη συμμετείχαν και βοήθησαν αρκετά μέλη της σπηλαιολογικής ομάδας του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων όπως οι Βογιατζής Αλ., Παπουτσάκης Στ., Φρατζεσκάκης Γ., Παπαβασιλείου Β., Σεργεντάνη Ρ., Βώτσιος Απ., Βασιλαντωνάκης Στ., Μπαρμπαγιάννης Χρ., Στασινοπούλου Σ., Χαριτάκης Γ., Μωραΐτης Δ., Μπαλαδήμας Χρ., Πολυχρονάκης Μ. κ.ά..
Για την πραγματοποίηση της αποστολής θα πρέπει να ευχαριστήσουμε και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πεμονίων για την παραχώρηση του χώρου του στο Αγιο Πνεύμα και του ωραίου κρασιού, τους κατοίκους του Μελιδονίου και τους βοσκούς της περιοχής για τις πληροφορίες και τη βοήθεια τους καθώς και την Ταβέρνα Τζιτζιφιά για τα κεράσματα στα μέλη της αποστολής.
Συμπληρωματικές ευχαριστίες και σε έναν από τους πρώτους σπηλαιολόγους στα Χανιά, τον κ. Πλυμάκη Αντώνη, που χωρίς τη συνεχή παρότρυνσή του δεν θα υπήρχε αυτό το άρθρο.
Σημ.: Η βοήθειά σας θα είναι σημαντική ώστε να μάθουμε και να καταγράψουμε στο αρχείο του Συλλόγου μας νέες άγνωστες τρύπες, βάραθρα ή ανεξερεύνητες σπηλιές στα μέρη σας.
Ενημερώστε μας στο τηλέφωνο του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων 28210 44647, στο email:  eoshania@otenet.gr ή στα τηλ 6970 961599 και email george@mazonakis.gr.
*Μέλος Σπηλαιολογικής Ομάδας Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων

Παρασκευή 15 Νοεμβρίου 2013

Νέα βραβεία για βίντεο προβολής των Χανίων

Ακόμα τρία βραβεία απέσπασε η καμπάνια τουριστικής προβολής του Δήμου Χανίων – που φέρει την υπογραφή του γνωστού Χανιώτη σκηνοθέτη Θοδωρή Παπαδουλάκη - στο Φεστιβάλ “Art & Tur” της Πορτογαλίας!
Πιο συγκεκριμένα το βίντεο με τίτλο “Chania: A Journey through the countryside” απέσπασε στο εν λόγω διεθνές φεστιβάλ τις εξής βραβεύσεις:
1. βραβείο καλύτερου σεναρίου,
2. βραβείο “City of Barcelos” και
3. τη δεύτερη θέση στην κατηγορία “Memorable Experiences” (“Αξέχαστες Εμπειρίες”)
(Χανιώτικα νέα- 15/11/2013)
Link: http://www.haniotika-nea.gr/saroni-kampania-tou-th-papadoulaki/#ixzz2kjsCT67k

Προφάσεις εν αμαρτίαις

Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ
Το παράδοξο να συζητούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας εκείνοι οι οποίοι με τις πολιτικές που εφαρμόζουν το επιδεινώνουν, έγινε την περασμένη Τρίτη στο Παρίσι. Οπως μετέδωσαν τα ειδησεογραφικά πρακτορεία, ξεκίνησε η δεύτερη διάσκεψη των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που είναι αφιερωμένη στην καταπολέμηση της ανεργίας των νέων.
Τη διάσκεψη κάλεσε ο Φρανσουά Ολάντ και σ' αυτή, όπως έγινε γνωστό, συμμετέχουν η Γερμανίδα καγκελάριος Α. Μέρκελ και ο Ελληνας πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς, ο οποίος αναγνώρισε την «εξάντληση» της ελληνικής κοινωνίας από την παρατεταμένη οικονομική κρίση και, σύμφωνα με το ΑΠΕ, δήλωσε ότι η Ελλάδα είναι «πανέτοιμη» για την ολοκληρωμένη εφαρμογή των δύο βασικών προγραμμάτων για τους νέους που απαιτεί η Ευρώπη («Πρωτοβουλία για τους νέους» και«Εγγυήσεις για τη νεολαία»), από τον Ιανουάριο του 2014.
Σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Κομισιόν, τον Σεπτέμβριο του 2013 περί τα 5,6 εκατομμύρια νέοι της Ευρώπης ήταν άνεργοι (ποσοστό 23,5%). Η Γερμανία έχει τον καλύτερο δείκτη (ποσοστό ανεργίας μόλις 7,7%), ενώ η Ελλάδα και η Ισπανία σπάνε κάθε ρεκόρ στην ανεργία των νέων, με 56%. Η κατάσταση, επομένως, στο Νότο της Ευρώπης και προπαντός στη χώρα μας και στην Ισπανία είναι εφιαλτική.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλά κάνουν και συζητούν για την ανεργία. Μόνο που ξεχνούν να κάνουν αυτοκριτική. Μόνο η αλλαγή των πολιτικών, ώστε η Ευρώπη να ανακτήσει το κοινωνικό της χαρακτήρα, μπορεί να δώσει λύση. Και όχι οι απαιτήσεις, π.χ. της τρόικας, σε βάρος της Ελλάδας, για απολύσεις, που φέρνουν σε απόγνωση ολοένα και περισσότερους πολίτες. Γιατί οι οικονομικές πολιτικές του παρόντος ευνοούν τις απολύσεις μέσα από τη συρρίκνωση του κράτους. Κοιτάνε τους οικονομικούς δείκτες και όχι την κοινωνία και τις ανάγκες της. Οδηγούν στο μαρασμό τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, χωρίς τις οποίες η ανεργία θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο.
Αν, πράγματι, νοιάζονται οι Ευρωπαίοι ηγέτες, πρέπει να αλλάξουν πολιτικές εδώ και τώρα. Ολα τ' άλλα είναι προφάσεις εν αμαρτίαις...
(Ελευθεροτυπία - 15/11/2013)
Link: http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=398482

Η δημογεροντία του μέλλοντος

"Ερώτηση: Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη; Απάντηση: Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η Άγια κι Αποστολική οι­κογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάϊν". Το παραπάνω είναι απόσπασμα σχολίου του Μάνου Χατζιδάκι το 1979 με αφορμή την υπογραφή της ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαική Ενωση. Το -επίκαιρο στις μέρες μας- σχόλιο μεταδόθηκε από το Τρίτο Πρόγραμμα και περιλαμβάνεται στο βιβλίο: "Τα σχόλια του Τρίτου" (εκδόσεις Εξάντας). Ολόκληρο το ραδιοφωνικό σχόλιο του Μάνου Χατζιδάκι έχει ως εξής:
 
Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάππειο η ένταξή μας στην Ευρώπη μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευ­ρωπαϊκά.
Όμως δεν βρήκανε τις απαντήσεις μου ευχάριστες και διασκεδαστικές για το κοινό τους που βλέπει τηλεόραση το βράδυ στις εννιά, και φυσικά δεν μετέδωσαν την συν­έντευξη μου. (Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλάκωσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν). Μέσα στ’ άλλα γι’ αυτή την εκπομπή πού τελικά δεν μεταδόθηκε, μου ζήτησαν να σπάσω μερικά πιάτα. Λα­τρεύουν καθώς ξέρετε σε όλη την Ευρώπη, τον ήχο των ελληνικών πιάτων. Και βέβαια δεν τους άρεσε όταν τους απαγόρεψα ν’ ακούγονται μπουζούκια στην εκπομπή. Μου’ παν μ’ ένα περίεργο ύφος: Δηλαδή η θρυλική εκείνη εικόνα των Αθηνών του Ποτέ την Κυριακή, της ταινίας πού γράψατε μουσική, δεν ήταν αληθινή; Μας είπατε τότε ψέματα όταν σπάγατε πιάτα και τραγουδούσατε με συνοδεία μπουζουκιών; Και πρωτ’ απ’ όλα, τους απάν­τησα πού μ’ είδατε εμένα προσωπικά να σπάω πιάτα και να τραγουδώ με μπουζούκια; Ήταν η Μελίνα Μερκούρη κι όχι εγώ. Αν σας την θυμίζω, τόσο το καλλίτερο. Πάει να πει ότι της μοιάζω.
Όμως ας έρθουμε στην παρεξή­γησή σας γύρω από την Αθήνα. Η τότε Αθήνα της ευη­μερίας, των πρώτων τουριστικών ρευμάτων και της ανεμελιάς, υπήρξε ένα θεατρικό σκηνικό μες στο όποιο όλοι μας λίγο πολύ, υπεύθυνοι και ανεύθυνοι παίζαμε με παρ­ρησία τους νεοέλληνες. Αυτή η  Αθήνα είναι γεγονός πώς δεν υπάρχει πια. Χάθηκε μάλλον οριστικά. Και συνέχισα: Μη μου ζητάτε ένα μνημόσυνο που σήμερα το πραγματο­ποιούν μόνο οι ανώνυμοι βιομηχανίσκοι, με τις λαϊκές στάρλετ και τις φαβορίτες στα καταστήματα μπουζουκιών που ξενυχτάνε και που ευτυχώς κλείσανε, ελπίζω δια παν­τός.
Ποιά είναι η σημερινή Αθήνα, με ρωτούν, η Αθήνα του εβδομήντα εννιά. Μπορείτε να την περιγράψετε;
Τους απαντώ: Μια Αθήνα σκεφτική. Με προβλήματα που της χαράζουν το πρόσωπο. Με μια εξαίσια και γοητευτική μόλυνση περιβάλλοντος. Με παγωμένες σχέσεις και πλη­γωμένη συμπεριφορά. Με τη σφραγίδα του χυδαίου σό,τι καινούργιο χτίζει. Δεν γνωρίζω αν σας είναι η ει­κόνα αυτή ελκυστική, όμως ξέρω καλά πώς είναι πιο πραγματική απ’ την παράδοσή της. Απ’ τα τρισήμισυ εκατομμύρια πού την κατοικούν, τα δυόμισυ είναι εσωτε­ρικοί μετανάστες – τυχοδιώκτες της επαρχιακής Ελλά­δας. Προσφέρουν στην πρωτεύουσα βία, αθλιότητα, ανα­σφάλεια και θλιβερό γούστο. Και οι πόλεις της επαρχίας, απαλλαγμένες απ’ τα δεύτερα στοιχεία τους, παίρνουν αναπνοή και γίνονται λίαν κατάλληλες για ιδιωτική ζωή κι ανθρώπινη συμπεριφορά. Αλλά κι αυτό, ίσαμε να το μυριστούν οι άθλιοι των Αθηνών και ξαναπάνε πίσω στα πάτρια εδάφη για να καθαρίσει κι άλλη μια φορά ή Αθήνα. Η περιπέτεια αυτή γνήσια ελληνική, θυμίζει την «Ελλαδογραφία» του Γκάτσου, χωρίς όμως το επικό στοιχείο του ποιητή.
Μετά απ’ την απάντησή μου αυτή μπλέξαμε σε λεπτομέ­ρειες άπειρες, θέλοντας να εξηγήσω, τί είναι η «Ελλαδο­γραφία». Δύσκολος ο κώδικας για μια ευρωπαϊκή ερμη­νεία του τίτλου, του ποιήματος και του περιεχομένου του. Περιορίσθηκα λοιπόν στα απαραίτητα, και συνεχίσαμε.
Ερώτηση: Τι συνθέτει την Ελλάδα του σήμερα και ποια στοιχεία την εκπροσωπούν;
Απάντηση: Μια αδυναμία της χώρας να τοποθετεί πια τα προβλήματα της πάνω στα λεγόμενα πατριωτικά βά­θρα, οπού οι κρίσεις της να ενοποιούν τον διχασμένο από χιλιάδες μικροσυμφέροντα ανώριμο πληθυσμό. Στο πα­ρελθόν μια τέτοια τοποθέτηση μ’ όλες τις συγκεχυμένες καταστάσεις πού δημιουργούσε, μας οδηγούσε επί του ασφαλούς σε εθνικές εξάρσεις, πολύ εποικοδομητικές για μια εγχώρια κατανάλωση, τουλάχιστον. Σήμερα όλα αυτά φαντάζουν σαν παλιά ιστορική ταινία του Αλεξάντερ Κόρντα, ή για να είμαστε συνεπέστεροι στα καθ’ ημάς, σαν μια ταινία του Μαδρά ή του Λάσκου με τους Χλόηδες, τους αγαπητικούς και τις αθώες βοσκο­πούλες,
Ύστερα, να κι άλλο κάτι πού μας εκπροσωπεί. Η καλο­ζωία. Χωρίς περιεχόμενο και ευτελούς αισθητικής. Μια καλοζωία πού βασίζεται περισσότερο στη νευρωτική εκ­τόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θάλεγα, «για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες». Καλοζωία που ικανοποιεί συμπλέγματα και προκαταλήψεις καλύπτοντας θεατρικά, ευτέλεια κι αθλιότητα. Ακόμη: Ένας χείμαρ­ρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ’ όλες τις περιοχές του δημοσίου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτι­κών και πολιτικής. Έλλειψη κοινού νου, και μια καταπιε­στική παρουσία του εγώ μας, πού τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά, αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν. Τέλος: Ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός, που έχει τις ρίζες του στην ανελεύθερη καταγωγή μας και πού η εκμετάλλευση του απ όλους μας για ευτελείς σκοπούς, τον έχει ήδη κατα­στήσει ανυπόληπτο.
Ερώτηση: Και κάτι ωραίο;
Απάντηση: Η  αβεβαιότητα μας για το μέλλον και τα νεοκλασικό μας πάθος.
Ερώτηση; Γιατί δεν οργανώνεσθε για ν’ αποκτήσετε ασφάλεια;
Απάντηση: Αντιπαθούμε την οργάνωση εκ βαθέων. Άλλωστε η ανασφάλειά μας προσδίδει νεότητα και ή όποια νεότητα μας, σας ελκύει. Δεν είναι έτσι; Μη μου πείτε ότι σας ελκύει το νεοελληνικό μας πνεύμα ή τα γραφτά των νεοελλήνων θεατρικών συγγραφέων! Όχι για τον θεό - έκανε η Γαλλίς παραγωγός της Γαλλι­κής τηλεοράσεως.
Ερώτηση (από τον συνεργάτη του Ραδιοφωνικού στα­θμού του Λουξεμβούργου): Τι νομίζετε κατά την γνώμη σας ότι θα βρείτε στην Ευρώπη όταν στο μέλλον τελείως ενωθεί;
Επιτρέψτε μου νάμαι προσωπικός σ’ αυτή μου την απάν­τηση, τους είπα. Και πρώτ’ απ’ όλα, το τρομαχτικό, σε υπερμεγέθη παρουσία με εκπροσώπους τον H. P. Lovecraft, τον Edgar Allan Poe και τον Charles Baudelaire. Μετά, μια ευρωπαϊκή ταυτότητα για απογευματι­νούς περιπάτους, ιδίως τις Κυριακές, πότε στο Κιρινάλε, ή στην Πλατεία Βαντόμ και πότε στη Σεβίλλη. Τέλος, ένα ευρωπαϊκό κοιμητήριο για μια εφησυχασμένη δη­μοκρατική μας αποχώρηση, σαν έρθει ή ώρα μας πού λένε.
Μένει το ερώτημα. Άραγε θα μας απαλλάξει η ένταξη μας από την παραδοσιακή γεροντολατρεία κι από την πρόσφατα ανθισμένη παραδημοσιογραφία;
Τί είν’ αυτό; Ρωτάει ο Γάλλος, ο βοηθός του οπερατέρ. Να σας εξηγήσω προθυμοποιήθηκα. Η Παραδημοσιο­γραφία είναι κάτι σαν παρακρατική οργάνωση, αλλά δεν έχει σχέση με το κράτος. Αντίθετα πολλές φορές το πο­λεμάει. Ανθεί σε περιόδους παρακμής και με την επιπόλαια ανοχή της επισήμου Δημοσιογραφίας. Κύριος σκο­πός της είναι ο εκφοβισμός, υπηρετώντας σκοτεινά ή ευ­τελή συμφέροντα. Οι σοβαροί δημοσιογράφοι γνωρίζουνε την ύπαρξή της, την περιφρονούν, την συνηθίζουνε αλλά και δεν πιστεύουν στην κάποια οποία σημασία της παρουσίας της. Η παραδημοσιογράφια όμως υπάρχει, λειτουργεί και επιβάλλεται. Ανεύθυνη και αντιπαθητική.
Και τούτο δεν τους άρεσε πολύ και δεν το βρήκαν δια­σκεδαστικό για τηλεθεατές κι ακροατές του ραδιοφώνου σε ώρα νυχτερινή. Μα συνέχισαν και με ρώτησαν. Πώς αντιμετωπίζετε την ενοποιημένη κουλτούρα της Ευρώπης σήμερα;
Άνευ φόβου και άνευ πάθους, τους απαντώ. Δεν μας τρο­μάζει απ’ τη στιγμή πού μας περιέχει. Κι όσο για τα επί μέρους γραφικά στοιχεία μας, έτσι κι αλλιώς μας ήταν άχρηστα, κι ήμασταν αποφασισμένοι να τα πετάξουμε και να τ’ αποκηρύξουμε μετά πάσης βδελυγμίας όταν με τον καιρό θα ωριμάζαμε. Η ένταξη μας, μας ωριμάζει αυτομά­τως και μας παρουσιάζει πιο αληθινούς. Κι έτσι τα γρα­φικά και τα ιδιότυπα, τα βάζουμε για πάντα στο συρτάρι. Με κοίταξε περίεργα η Γαλλίδα, όμως δεν είπε τίποτα. Κατάλαβα. Αυτή πού τόσο της αρέσουνε τα γραφικά μας τα φολκλορικά, και τι την νοιάζει ποιό είναι το αληθινό μας πρόσωπο.
Αυτός απ’ τη Γερμανική τηλεόραση μου λέει ξαφνικά: Νιώθετε Έλληνας, για Ευρωπαίος; Τί ερώτημα, σκέφτο­μαι.
Και βέβαια του απαντώ, Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρω­παίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελ­ληνικότητα μου.
Σας ενδιαφέρει η ελληνική σας ιθαγέ­νεια; Μου κάνει αυτός από το Λουξεμβούργο.
Του απαντώ: Αν με εξουθενώσετε, όχι. Η τουλάχιστον θα μ’ ενδιαφέρει όσο ενδιαφέρει ένα φυλακισμένο στο Άουσβιτς, αν είναι απόγονος του Μεγαλέξαντρου ή του μεγάλου Τσέγκις Χάν. Αν πάλι μείνω ελεύθερος η ελλη­νική μου ιθαγένεια θάναι μια πραγματικότητα πού δεν θάμαι σε θέση να την αρνηθώ, έτσι καθώς θάναι συνυφα­σμένη με τη γλώσσα και με την προσωπική μου Ιστορία. Το μόνο πού μπορώ να ελπίζω είναι να γίνει μια αλήθεια και για σας.
Ερώτηση: Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη;
Κι απάντησα: Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η Άγια κι Αποστολική οι­κογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.
Εδώ τελειώνω. Και το νομίζω περιττό να διευκρινίσω πώς ύστερ’ απ’ τη δεύτερη απάντηση μου, το συνεργείο της Ευρωπαϊκής τηλεόρασης, με κάποια βιαστική πρό­φαση είχε κιόλας φύγει, μη βρίσκοντας διασκεδαστικές τις απαντήσεις μου.
Η συνέχεια και το παιχνίδι των ερωτήσεων κι απαντή­σεων, έγινε εντός μου, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου.
Κυριακή, 15 Ιουλίου 1979
Μάνος Χατζιδάκις, «Τα σχόλια του Τρίτου», Εκδόσεις Εξάντας

Πέμπτη 14 Νοεμβρίου 2013

Προβολές ταινιών στο θέατρο "Κυδωνία" στα Χανιά

Η Κινηματογραφική Λέσχη των Φίλων του Θεάτρου Κυδωνία στα Χανιά συνεχίζει τις προβολές κάθε Δευτέρα στις 9 μ.μ.. Το πρόγραμμα Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 2013 έχει ως εξής:
"ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ"
-Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013, 9.00 μμ «Αγάπη για τον Έρωτα»
(This Property is Condemned) ΗΠΑ 1966
Σκηνοθεσία: ΣΙΔΝΕΪ ΠΟΛΑΚ
Σενάριο: ΤΕΝΕΣΙ ΟΥΙΛΙΑΜΣ (από το ομώνυμο έργο του) ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΡΝΤ ΚΟΠΟΛΑ, ΦΡΕΝΤ ΚΟΕ
Φωτογραφία: (ΧΡ) ΤΖΕΗΜΣ ΓΟΥΟΝΤ ΧΟΟΥ
Μουσική: ΚΕΝΙΟΝ ΧΟΠΚΙΝΣ
Ηθοποιοί: ΝΑΤΑΛΙ ΓΟΥΝΤ, ΡΟΜΠΕΡΤ ΡΕΝΤΦΟΡΝΤ, ΤΣΑΡΛΣ ΜΠΡΟΝΣΟΝ
Διάρκεια: 110΄
Καταπιεσμένες επιθυμίες, ασφυκτική ζέστη και ένας γοητευτικός άγνωστος. Η πόλη Ντόντσον του Μισισιπή έχει ζήσει και καλύτερες στιγµές… Η άφιξη του Όουεν, υπεύθυνου του σιδηροδρομικού δικτύου, προκαλεί την αναστάτωση όχι µόνο στους εργάτες που θα χάσουν τη δουλειά τους αν κλείσει ο σιδηρόδρομος, αλλά και στην Άλβα Σταρ, µία γυναίκα µε πολλά φιλόδοξα σχέδια στο μυαλό της που όμως μένουν ανεκπλήρωτα… Μέχρι να ερωτευτεί τον Όουεν. Οι δυο τους θα ζήσουν ένα φλογερό ρομάντζο που θα εξοργίσει την ψυχρή και απόμακρη μητέρα της Άλβα και θα ξεσηκώσει ένα κύμα εκδίκησης από τους κατοίκους του Ντόντσον…
Ένα από τα καλύτερα έργα του Τενεσί Ουίλιαμς, διασκευάζεται από τον Φράνσις Φορντ Κόπολα και μεταφέρεται στον κινηματογράφο από τον Σίντνεϊ Πόλακ με πρωταγωνιστές τους πανέμορφους Ρόμπερντ Ρέντφορντ και Νάταλι Γουντ.
"Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΔΕΝ
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ"
-Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 2013, 9.00 μμ «Ο παράδεισος δεν μπορεί να περιμένει» (Μade in Heaven) ΗΠΑ 1987
Σκηνοθεσία: ΑΛΑΝ ΡΟΥΝΤΟΛΦ Σενάριο: ΜΠΡΟΥΣ ΕΒΑΝΣ, ΡΕΙΝΟΛΝΤ ΓΚΙΝΤΦΟΝ Φωτογραφία: (Μ/Α & ΧΡ) ΓΙΑΝ ΚΕΣΕΡ Μουσική: ΜΑΡΚ ΙΣΧΑΜ Ερμηνευτές: ΤΙΜΟΘΙ ΧΑΤΟΝ, ΚΕΛΙ ΜΑΚ ΓΚΙΛΙΣ, ΜΟΡΙΝ ΣΤΑΠΛΕΤΟΝ Διάρκεια: 95΄
Στα χρόνια του '50, ο νεαρός Μάικ σκοτώνεται σε αυτοκινητικό δυστύχημα και καταλήγει στον ουρανό. Εκεί ερωτεύεται την Άννι και αποφασίζουν να περάσουν μαζί στην αιωνιότητα. Όμως, εκείνη είναι νεογέννητη ψυχή στον Ουρανό και οφείλει να γεννηθεί και να κάνει τον κύκλο της στη Γη. Ο Μάικ παρακαλεί τον «Υπεύθυνο» να τον στείλει κι αυτόν στη Γη για να βρίσκεται μαζί με την Άννι.
Από τον πρόλογο μιας συνέντευξης του Ν.Φ. Μικελίδη με τον Άλαν Ρούντολφ:
Από τους δημιουργούς εκείνους που, από τη δεκαετία του '70 έως και τη δεκαετία του '90, έφτιαξε ένα από τα πιο προσωπικά και πρωτότυπα έργα που βγήκαν από τον ανεξάρτητο αμερικανικό κινηματογράφο, ο σκηνοθέτης-σεναριογράφος Αλαν Ρούντολφ ξεκίνησε την καριέρα του ως βοηθός σκηνοθέτης του Ρόμπερτ Όλτμαν (1925-2006), που ήταν και ο μέντοράς του, στις ταινίες «Μια σφαίρα, ένα αντίο» (1973), «Ζάρια, πόκερ και κάτι άλλο» και «Νάσβιλ». Σκηνοθέτης με τόλμη, που δεν υποχώρησε στις απαιτήσεις των στούντιο, ο Ρούντολφ γύρισε συχνά χαμηλού κόστους ταινίες, οι περισσότερες από τις οποίες υμνήθηκαν από την κριτική και βραβεύτηκαν σε διεθνή φεστιβάλ. Ταινίες που ξεχωρίζουν για τον εικαστικά λαμπρό κόσμο τους, που έκανε πολλούς να μιλήσουν για ένα σινεμά «που συνδυάζει την εικαστική λαμπρότητα του Φελίνι με τη ζωγραφική του ΄Εντουαρντ Χόπερ». Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα φιλμ: «Welcome to L.Α.» («Καλώς ήλθατε στο Λος Αντζελες»), ταινία επηρεασμένη από το «Νάσβιλ» του Όλτμαν, που αφηγείται το οδοιπορικό ενός μουσικοσυνθέτη στο Λος Αντζελες, «Να θυμάσαι το όνομά μου», ταινία που χάρισε στην Τζεραλντίν Τσάπλιν το βραβείο ερμηνείας σε δύο διεθνή φεστιβάλ, «Διάλεξέ με», δραματική κομεντί με εξαιρετική τζαζ υπόκρουση (βραβείο σκηνοθεσίας της Διεθνούς Κριτικής στο Φεστιβάλ του Τορόντο), «Οι περιθωριακοί», χαμηλού κόστους θρίλερ επηρεασμένο από το φιλμ νουάρ, «Ο Παράδεισος δεν μπορεί να περιμένει», φαντεζίστικη ρομαντική ταινία, «Οι μοντέρνοι», γύρω από τους εκπατρισμένους Αμερικανούς στο Παρίσι της δεκαετίας του '20, «Ο φαύλος κύκλος της κυρίας Πάρκερ», πινακοθήκη χαρακτήρων μέσα από τον περιβόητο λογοτεχνικό κύκλο της Ντόροθι Πάρκερ στο Μανχάταν της δεκαετίας του '20, «Συζυγικά παιχνίδια» (1997), δραματική, ρομαντική κομεντί, με την Τζούλι Κρίστι σ' ένα ρόλο που της χάρισε υποψηφιότητα στα Όσκαρ, «The Secret Lives of Dentists», εξαιρετική, δυστυχώς άπαιχτη στην Ελλάδα, ταινία του Ρούντολφ, ρομαντική κωμωδία με τον Κάμπελ Σκοτ στον ρόλο του παντρεμένου οδοντογιατρού με προβλήματα ζηλοτυπίας.
"Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΦΡΟΝΕΜΕΝΩΝ"
-Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2013, 9.00 μμ «Η Γειτονιά των Καταφρονεμένων» (Do Desu Ka Den) Ιαπωνία 1970 Σκηνοθεσία: AKIRA KUROSAWA Σενάριο: SHINOBU HASHIMOTO, HIDEO OGUNI, AKIRA KUROSAWA από νουβέλες του SHUGORO YAMAMOTO
Φωτογραφία(χρ): TAKAO SAITO
Μουσική: TORU TAKEMITSU
Ηθοποιοί: YOSHITAKA ZUCHI, KIN SUGAI, KAZUO KATO, JUNZABURO BAN, KIYOKO TANGE, MICHIKO HINO, TATSUHEI SHIMOKAWA, KEIJI FURUYAMA, HISASHI IGAWA, HIDEKO OKIYAMA, KUNIE TANAKA, JISTUKO YOSHIMURA Διάρκεια:139΄
Ένα αριστούργημα που το διαπερνά ο ουμανισμός, αλλά και το σκηνοθετικό μεγαλείο του Κουροσάβα: Η ζωή των κατοίκων μιας άθλιας παραγκούπολης: ο διανοητικά καθυστερημένος Ροκουσάν οδηγεί ένα φανταστικό τρένο, ένας τυφλός ξαναβρίσκει τη γυναίκα του που τον έχει εγκαταλείψει -αρνείται όμως να της μιλήσει-, ένα παιδί που φροντίζει τον ρακοσυλλέκτη πατέρα του, τον συνοδεύει στις φαντασιώσεις του για έναν ιδανικό κόσμο, μια ορφανή πέφτει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από έναν συγγενή της. Η πρώτη έγχρωμη ταινία του Κουροσάβα είναι ένα νεορεαλιστικό κοινωνικό δράμα, σκηνοθετημένο, όμως, με έντονα αντινατουραλιστικό τρόπο. Στυλιζαρισμένο ντεκόρ και αφύσικα ονειρικά χρώματα, φτιάχνουν ένα υποβλητικό εικαστικό σύμπαν, λες και κάθε πλάνο είναι ένας πίνακας ζωγραφικής.
"ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΙΟΥ"
-Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2013, 9.00 μμ «Το πνεύμα του μελισσιού»
(EL ESPIRITU DE LA COLMENA), Ισπανία 1973,
Χρυσό βραβείο Φεστιβάλ Σαν Σεμπάστιαν 1973,
Ασημένιο βραβείο Φεστιβάλ Σικάγου.
Σκηνοθέτης: Βίκτορ Ερίθε
Σενάριο: Βίκτορ Ερίθε, Ángel Fernández Santos, Francisco J. Querejeta
Φωτογραφία: Luis Cuadrado
Μουσική: Luis de Pablo
Ηθοποιοί: Fernando Fernán Gómez, Teresa Gimpera, Ana Torrent, Isabel Tellería Διάρκεια: 97'
Υπόθεση: Αποκωδικοποιώντας το μυστήριο της ζωής
(του Στράτου Κερσανίδη, από την εφημερίδα Η ΕΠΟΧΗ)
Σήμερα θα σας ψιθυρίσω κάτι στο αυτί. Ίσως να μην ακούσετε καλά τι θα σας πως αλλά δεν είναι αυτό το σημαντικό. Εκείνο που μετράει είναι να προσπαθήσετε μόνοι σας να συνδέσετε τα λόγια και να τοποθετήσετε τις δικές σας λέξεις εκεί που σας ξέφυγαν οι δικές μου. Γιατί αυτό ακριβώς είναι και το «Πνεύμα του μελισσιού», η ταινία που σκηνοθέτησε ο Βίκτορ Ερίθε το 1973. Εικόνες σαγηνευτικές που παρασέρνουν μέσα στο δικό τους ανεξήγητο κόσμο, εικόνες μνήμης και γνώσης, εικόνες που δεν εξηγούν τη ζωή, απλά τη δείχνουν. Εξ ου και η γοητεία που προκαλεί η εξερεύνηση και η προσπάθεια να αποκωδικοποιηθούν. Εξ ου και η αίσθηση της θλίψης που προκαλεί η γνώση των πραγμάτων. Κάτι σαν τη γνωριμία της ζωής η οποία έρχεται κουβαλώντας μαζί της τη συνειδητοποίηση του θανάτου. «Το πνεύμα του μελισσιού» είναι μία ταινία βυθισμένη στα ερωτήματα. Που κινείται σε έναν σύμπαν αναζήτησης απαντήσεων. Για να ξετυλιχθούν όλα αυτά όμως, υπάρχει η ανάγκη ενός «κορμού», όπως ο κορμός του δέντρου, από τον οποίο ξεφυτρώνουν τα κλαδιά. Μας λέει, λοιπόν, ο Ερίθε πως όλα αυτά που βλέπουμε συμβαίνουν σε ένα χωριό της Καστίλης το 1940. Κι εκεί ζει η εξάχρονη Άννα με τη μεγαλύτερη αδελφή της Ιζαμπέλ, τον μελισσοκόμο πατέρα της και τη μητέρας της. Όταν μια μέρα στο χωριό φτάνει ο περιφερόμενος κινηματογράφος και προβάλλει την κλασική ταινία «Φρανκεστάιν» με τον Μπορίς Καρλόφ, η μικρή Άννα δυσκολεύεται να αντιληφθεί γιατί το τέρας σκότωσε το κοριτσάκι. Και αναρωτιέται αν είναι όλα αυτά αλήθεια και αν το τέρας ζει ή πέθανε. Η Ιζαμπέλ της εξηγεί πως δεν πέθανε κανείς, πως όλα είναι ψέματα και πως το πνεύμα του τέρατος βρίσκεται σε ένα απομακρυσμένο σπίτι. Και η Άννα αρχίζει να το αναζητά και μια μέρα νομίζει πως το βρήκε στο πρόσωπο ενός κυνηγημένου που βρήκε καταφύγιο σε αυτό το σπίτι. Ο άνθρωπος αυτός θα σκοτωθεί από τους διώκτες του και η Άννα θα συνειδητοποιήσει το ψεύδος περί της αθανασίας των πνευμάτων, θα αντικρίσει το θάνατο και αυτήν η γνώση θα τη βυθίσει στη θλίψη. Η ταινία είναι ένα ταξίδι μύησης, ενηλικίωσης, ένα ταξίδι μυστηριώδες ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Και συνάμα είναι μια ματιά στη μοναξιά των μελών της κυψέλης, στη ματαιότητα των πραγμάτων, στη μάχη της επιβίωσης. Τα μέλη της οικογένειας ζουν σε μία απουσία. Ο πατέρας ασχολείται με τη μελέτη της ζωής στην κυψέλη. Η μητέρα απομακρυσμένη από τον άνδρα της στέλνει γράμματα σε κάποιον χαμένο στρατιώτη, πιθανόν παλιό της εραστή. Τα δυο παιδιά ζουν μόνα τους και η Άννα χάνεται σιγά σιγά μέσα στη δική της απομόνωση, στην αναζήτηση του πνεύματος και τέλος στη θλίψη που της προκαλεί η ανακάλυψη μιας πραγματικότητας που της φαίνεται παράλογη. Η ταινία του Ερίθε είναι ένας βαθύς στοχασμός, μια εξερεύνηση της παιδικής μας μνήμης, ένα αίνιγμα που αποζητά τη λύση του. Και αυτή τη δίνει ο καθένας όπως μπορεί. Είναι σαν την ποίηση που κινείται ελευθέρως και άνευ περιορισμών για να μιλήσει στη ψυχούλα του καθενός αναλόγως με το χώρο που της δίνει και με τη διάθεση που έχει να ριχτεί επάνω της και να την προσπαθήσει να την κατακτήσει. «Το πνεύμα του μελισσιού» θέλει καθαρή ματιά, κοίταγμα προς τα πίσω, προς το παρελθόν του καθενός τότε που ανακαλύπταμε τον κόσμο και όλα μας φαινόταν μαγικά. Είναι μια ταινία που δεν φωνάζει αλλά μας ψιθυρίζει –όπως λέω στην αρχή- κάτι, κι εμείς δεν έχουμε παρά να τεντώσουμε τα αυτιά μας για να ακούσουμε. Εν προκειμένω, εφόσον μιλάμε για κινηματογράφο, να ανοίξουμε τα μάτια μας για να δούμε βαθιά πίσω από τις εικόνες και να ανακαλύψουμε το μέγα μυστήριο που αφυπνίζει τα βιώματα και τους αιώνιους φόβους μας. Οι μεθυστικές εικόνες του Ερίθε, είναι δημιούργημα του διευθυντή φωτογραφίας Λουίζ Κοντράδο. Τραγική ειρωνεία είναι πως ο Κοντράδο έκανε την ταινία ενώ είχε ήδη αρχίσει να χάνει το φως του εξαιτίας ενός όγκου στον εγκέφαλο, εξαιτίας του οποίου πέθανε λίγα χρονιά μετά. Σχεδόν τυφλός έδινε οδηγίες για τους φωτισμούς ενώ ο βοηθός του προηγουμένως του περιέγραφε τις σκηνές. Η Άννα Τόρεντ, η μικρή πρωταγωνίστρια είναι συγκλονιστική. Χαρακτηρίστηκε, μάλιστα, ως 9χρονη Γκρέτα Γκάρμπο. Ο Βίκτορ Ερίθε είναι ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες του ισπανικού κινηματογράφου. Έχει δε γυρίσει μόνον 3 ταινίες: «Το πνεύμα του μελισσιού» (1973), «Ο Νότος» (1982» και «Το όνειρο του φωτός» (1992).
"ΕΝΑΣ ΓΑΤΟΣ ΜΙΑ ΜΕΡΑ"
-Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013, 9.00 μμ «ΕΝΑΣ ΓΑΤΟΣ ΜΙΑ ΜΕΡΑ» (Az prijde kocour), Τσεχοσλοβακία 1963 Σκηνοθεσία: ΒΟΪΤΣΕΚ ΓΙΑΣΝΙ Σενάριο: ΓΙΡΙ ΜΠΡΕΝΤΚΑ, ΒΟΪΤΣΕΚ ΓΙΑΖΝΙ Φωτογραφία: ΓΙΑΡΟΣΛΑΒ ΚΟΥΣΕΡΑ Μουσική: ΣΒΑΤΟΠΛΑΚ ΧΑΒΕΛΚΑ Ερμηνεία: ΠΑΝ ΒΕΡΙΧ, ΕΜΙΛΙΑ ΒΑΣΙΑΝΟΒΑ, ΓΙΡΙ ΣΟΒΑΚ Διάρκεια: 101΄
Η ζωή σε μια μικρή πόλη αναστατώνεται όταν ένας μάγος, μαζί με την όμορφη βοηθό του, Νταϊάνα, δίνουν παράσταση, εκτελώντας ένα πολύ παράξενο νούμερο: η Νταϊάνα, έχει ένα μαγικό γάτο, που έχει την ιδιότητα όταν κοιτάει τους ανθρώπους να τους κάνει να αλλάζουν χρώμα, ανάλογα με το χαρακτήρα, τις πράξεις και τα συναισθήματά τους! Έτσι, δεν μπορεί να κρυφτεί ο κλέφτης, ο ψεύτης, ο απατεώνας αλλά και ο ερωτευμένος! Πολλοί κάτοικοι εξαγριώνονται και θέλουν να σκοτώσουν το γάτο που αποκαλύπτει τον πραγματικό χαρακτήρα των ανθρώπων αλλά ο γάτος εξαφανίζεται. Τότε η Νταϊάνα, ζητάει βοήθεια από τον Ρόμπερτ, έναν καλόκαρδο δάσκαλο, που με τους μικρούς μαθητές του, θα ψάξουν όλοι μαζί να βρουν το γάτο, πριν τον πιάσουν οι άλλοι κάτοικοι…

Κινηματογραφικό πανόραμα με Σταύρο Ψυλλάκη στα Χανιά

Την ταινία του Χανιώτη σκηνοθέτη Σταύρου Ψυλλάκη «Μεταξά: Ακούγοντας το χρόνο» (διάρκεια 87') θα έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν οι Χανιώτες την Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2013 στις 8 μ.μ. στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων στα πλαίσια του 1ου Κινηματογραφικού Πανοράματος cine-Ιστορίες 2013.
Την ταινία θα προλογίσει ο Σταύρος Ψυλλάκης.
Οπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση, πρόκειται για ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ που εισχωρεί στα άδυτα του νοσοκομείου «Μεταξά» για να καταγράψει τις σκέψεις και τις αγωνίες ασθενών που πάσχουν από καρκίνο – ανάμεσά τους και γιατροί - και αντιμετωπίζουν το τέλος με αφοπλιστική ειλικρίνεια.
Αν υποθέσουμε πως εκεί που τελειώνει η ασφάλεια της μυθοπλασίας, ξεκινά η ταινία τεκμηρίωσης, τότε το «ΜΕΤΑΞΑ, Ακούγοντας το Χρόνο» είναι ένα ντοκιμαντέρ που γκρεμίζει οποιοδήποτε εφησυχασμό του θεατή μέσα στα πρώτα λεπτά. Δεν εκμεταλλεύεται αποκρουστικές εικόνες και αποφεύγει, σοφά, τους συναισθηματικούς εκβιασμούς. Αντίθετα εξετάζει από απόσταση αναπνοής την καθημερινή αγωνία ανθρώπων που πάσχουν από καρκίνο, μια αγωνία θανάτου που είναι ισοπεδωτική.
Στο επίκεντρο του φιλμ βρίσκεται το αντικαρκινικό νοσοκομείο «Μεταξά». Η κάμερα του Σταύρου Ψυλλάκη βαδίζει στους διαδρόμους του, μπαίνει στα χειρουργεία, αφουγκράζεται τις ομολογίες των ασθενών και παρακολουθεί τους γιατρούς να προτάσσουν την επιστήμη μπροστά στο θάνατο. Τι γίνεται όμως όταν ο καρκίνος παύει να είναι αντικείμενο επαγγελματικής ρουτίνας και οι ρόλοι αντιστρέφονται; Πώς αντιδρά ένας γιατρός όταν του ανακοινώνεται πως πάσχει από την επάρατη νόσο;
Εκεί ακριβώς βρίσκεται και η φρέσκια ιδέα του ντοκιμαντέρ που βασίζεται κυρίως σε μαρτυρίες ανθρώπων που δουλεύουν στον ιατρικό χώρο αλλά χτυπήθηκαν και οι ίδιοι από την αρρώστια. Μαρτυρίες που μαζί και με των υπόλοιπων ασθενών συγκλονίζουν και είναι ικανές να αφυπνίσουν από την ψευδαίσθηση της αθανασίας που ακούσια κυριαρχεί συχνά στις σκέψεις μας.
Εδώ τα ευφάνταστα κάδρα και τα αφηγηματικά τεχνάσματα περιττεύουν. Τα λόγια των ανθρώπων που μέρα με τη μέρα ζουν με την προβολή του τέλους τους είναι αυτά που μονοπωλούν το ενδιαφέρον. Μικρές αληθινές ιστορίες που συγκινούν, ταρακουνούν και σου θυμίζουν δίψα για ζωή, μέσα από την αυτογνωσία τους, την ειλικρίνεια και γενναιοδωρία στις εξομολογήσεις, την αξιοπρέπεια μπροστά στο θάνατο.
ΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ
Το πανόραμα αποτελεί μέρος της δράσης cine-μαθήματα η οποία εδώ και 5 χρόνια λειτουργεί ως μια πολυεπίπεδη παρέμβαση στον χώρο της οπτικοαουστικής παιδείας σε επίπεδο Κρήτης από την Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης και την Μηνιαία Εφημερίδα «Πυξίδα της Πόλης» σε συνεργασία με φορείς της αυτοδιοίκησης, της εκπαίδευσης και του κινηματογράφου.
Πληροφορίες : http://cine-istories2013.blogspot.gr/

Μάνος Χατζιδάκις: "Το πρόσωπο του τέρατος και ο φόβος μήπως το συνηθίσουμε"

"Το πρόσωπο του τέρατος και ο φόβος μήπως το συνηθίσουμε" ήταν ο τίτλος σχολίου του Μάνου Χατζιδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα το 1978 που περιλαμβάνεται στο βιβλίο "Τα σχόλια του Τρίτου" (εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 1980). Ενα σχόλιο διαχρονικά επίκαιρο που έχει ήδη αναδημοσιευτεί σε ιστοσελίδες και ιστολόγια και έχει ως εξής:

Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Και η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι, να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά.
Ο Frankenstein έγινε πόστερ και στολίζει το δωμάτιο ενός όμορφου αγοριού. Το αγόρι ονομάζεται Πινοσέτ ή Βιντέλλα, κι ολομόναχο χορεύει με πάθος ένα tango ελλειπτικό. Δεν υπάρχει μουσική, ούτε τραγουδιστής από κοντά. Μονάχα ένας ρυθμός ατέλειωτος και αριθμοί. Χίλιοι, πεντακόσιοι, πέντε χιλιάδες, δέκα, εκατό χιλιάδες, αριθμοί όχι εντελώς αποσαφηνισμένοι των εξαφανισθέντων, βασανισθέντων και νεκρών. Και το tango να συνεχίζεται, το δε ποδόσφαιρο στις φάσεις του, να κόβει την αναπνοή εκατομμυρίων θεατών επί της γης. Εκατομμύρια περισσότεροι απ’ όσους εννοούνε ν’ αντιδράσουνε στο τέρας, και εξαφανίζονται μες σε χαντάκια, σε ρεματιές ή στις αγροτικές ερημιές.
Από την ώρα που ο Frankenstein γίνεται στόλισμα νεανικού δωματίου, o κόσμος προχωράει μαθηματικά στην εκμηδένιση του. Γιατί δεν είναι που σταμάτησε να φοβάται, αλλά γιατί συνήθισε να φοβάται. Κι εγώ με τη σειρά μου δεν φοβάμαι τίποτα περισσότερο, απ’ το μυαλό της κότας. Απ’ το να υποχρεωθώ να συνομιλήσω με μια κότα ή μ’ ένα σκύλο, ή τέλος πάντων, μ’ ένα ζώο δυνατό πού βρυχάται. Τί να τους πω και πώς να τους το πω; Και μήπως δεν είναι εξευτελισμός, αν επιχειρήσω να μεταφράσω ή να καλύψω τις σκέψεις μου, κάτω από φράσεις απλοϊκές και ηλίθια νοήματα, για να καθησυχάσω τυχόν τη φιλυποψία μιας κότας, που όμως έχει άνωθεν τοποθετηθεί για να μας ελέγχει και να μας καθοδηγεί;
Η υποταγή ή ο εθισμός σε μια τέτοια συνύπαρξη, ή συνδιαλλαγή, δεν προκαλεί τον κίνδυνο της αφομοίωσης ή της λήθης, του πώς πρέπει, του πώς οφείλουμε να σκεφτόμαστε, να πράττουμε και να μιλάμε; Αναμφισβήτητα αρχίσαμε να το ανεχόμαστε. Και η ανοχή, πολλαπλασιάζει τα ζώα στη δημόσια ζωή, τα ισχυροποιεί και τα βοήθα να συνθέσουν με ακρίβεια τη μορφή του τέρατος, που προΐσταται, ελέγχει και μας κυβερνά.
Το τέρας σχηματίζεται από τα ζώα κι απ’ τους εχθρούς.
Θα σας θυμίσω μια συνομιλία τότε, μέσα στη τάξη του σχολείου. Με πλησιάζει ένας ψηλός συμμαθητής, μ’ ένα δυσάρεστο έκζεμα στο δέρμα του προσώπου του, στραβή τη μύτη και ξεθωριασμένα τα μαλλιά του, ακατάστατα. Ήταν η πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς.
- Πώς λέγεσαι, ρωτάει, ενώ πλάι του είχαν σταθεί αμίλητοι δυο άλλοι, δικοί του φίλοι.
- Βασίλης, του απαντώ.
- Και που μένεις, εκείνος εξακολουθεί.
- Πάνω στο λόφο, του λέω και τον κοιτώ στα μάτια. Εκείνος χαμογέλασε κι άφησε να φανούν τα χαλασμένα δόντια του. Μου λέει:
- Εγώ μένω στην απέναντι όχθη. Είσαι λοιπόν εχθρός. Και μου δίνει μια στο κεφάλι με το χέρι του, που με πονάει ακόμα τώρα σαν το θυμηθώ. Τον κοιτάζω έτοιμος να κλάψω. Μα συγκρατιέμαι. Αυτός σκάει στα γέλια και χάνεται. Προς το παρόν. Γιατί θα τον ξαναδώ: Εισπράκτορα, εκπαιδευτή στο στρατό, τηλεγραφητή, κλητήρα στο υπουργείο, αστυνόμο, μουσικό στην ορχήστρα, παπά στην ενορία, συγκάτοικο στην πολυκατοικία, γιατρό σε κρατικό νοσοκομείο και τέλος νεκροθάφτη, όταν πετύχει να με θάψει.
Η μορφή του τέρατος είναι πολύχρωμη. Χιλιάδες φωτεινές επιγραφές με άθλια ονόματα καλλιτεχνών, συλλόγων και εταιριών αυτοκινήτων, στοιβάζονται στην οπτική περιοχή των περαστικών, που επιζητούν να σπάσουν τα πολύχρωμα λαμπιόνια για να μπουν μέσα να προφυλαχτούν από τις πόρνες, τα νοσοκομειακά αυτοκίνητα και τις για πάντα ασύλληπτες υπερηχητικές μοτοσυκλέτες. Προχτές, έτσι για κέφι, αναποδογύρισα μια λεωφόρο ασφαλτοστρωμένη, και την είδα πάνω μου, να ξετυλίγεται επικίνδυνα προς την απόλυτη ερημιά της θάλασσας. Ζήτησα να επανέλθω στη ορθία μου στάση, επί της λεωφόρου, αλλά είχε ξημερώσει στο μεταξύ και η εφαρμογή του Οδικού μας Κώδικα δεν μου επέτρεπε την επαναφορά της λεωφόρου στην αρχική της θέση. Έτσι, η μεν λεωφόρος παρέμεινε μετέωρος, κι εγώ, επέστρεψα στο σπίτι μου πεζή.
Το τέρας είχε αρχίσει να κυκλοφορεί. Οι οδοκαθαριστές άρχιζαν την παράσταση τους με Shakespeare, Schiller καί Αισχύλο, μια και ανήκουν δικαιωματικά στο υπουργείο Πολιτισμού. Χορός από τραβεστί, ψάλλει τα χορικά του Θεοδωράκη και αποσύρεται εις τας μικράς οδούς, χορεύοντας συρτάκι. Τουρίστες Γάλλοι, Άγγλοι κι Ελβετοί παρακολουθούν κι ανατριχιάζουν μπρος σ’ αυτό το παραδοσιακό μας μεγαλείο. Και τρέχουνε στις τράπεζες ν’ αλλάξουνε συνάλλαγμα. Το τέρας γίνεται γελοίο και κυκλοφορεί ανενόχλητο από Ωδείο σε Ωδείο. Η κλασική μας Μουσική γίνεται Μαγειρείο. Κι όλος ο κόσμος απαιτεί επιδόματα ειδικά από το Δημόσιο Ταμείο. Το ερώτημα περνάει απ’ τις ηλεκτρικές εφημερίδες της κεντρικής πλατείας. Πώς θ’ αντιδράσουμε και πώς δε θα συμβιβαστούμε με το τέρας;
Θυμάστε τι έγινε στην "Ερωφίλη", από την προηγούμενη φορά. Ο κόσμος της είχε για βασικές αξίες, το ήθος, την αλήθεια και την ομορφιά. Κι έτσι, όταν παρουσιαζότανε η μορφή ενός τέρατος, αναστάτωνε το κοινό αίσθημα εκ βαθέων, και προκαλούσε απρόσμενη, άμεση και καθοριστική αντίδραση. Μόλις ο Βασιλιάς έβγαλε τον μανδύα του μεγαλείου του και το προσωπείο του αγαθού αρχηγού πατέρα, κι εφάνη στο πρόσωπο του η μορφή του τέρατος, με τον διαμελισμό του Πανάρετου, ο Χορός, από γυναίκες, ορμά πάνω του, τον ποδοπατά, τον θανατώνει και τον εξαφανίζει.
Αυτό σημαίνει πως ο χορός των γυναικών αυτών, και δεν φοβήθηκε, αλλά και πως δεν θα μπορούσε ποτέ να μοιάσει με το πρόσωπο του τέρατος.

Κυριακή, 30 Ιουλίου 1978

Από το βιβλίο: «Τα Σχόλια του Τρίτου», Εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1980


Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 2013

Η εκπαίδευση κατά την περίοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου

Οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις διαδέχονται η μία την άλλη, αλλά η Παιδεία παραμένει ζητούμενο. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εργασία - μελέτη των υπ. Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών, ΧΡΥΣΑΣ ΓΟΥΛΗ και ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΣ ΚΑΥΚΟΥΛΑ για την εκπαίδευση κατά την περίοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου που παρουσιάστηκε σε συνέδριο και αναρτήθηκε στον ιστότοπο του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών, απ' όπου την αναδημοσιεύουμε. Το σχετικό link είναι:
http://www.elemedu.upatras.gr/eriande/synedria/synedrio3/praltika%2011/gouli-kafkoula.htm
  
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η παιδεία στις αρχές του 20ου αιώνα εξακολουθεί να είναι αποσπασμένη από την ελληνική πραγματικότητα και τις πνευματικές ανάγκες του έθνους. Η άνοδος της αστικής τάξης στην εξουσία το1909 και η επιτακτική ανάγκη για προσαρμογή της εκπαίδευσης στις κοινωνικο-οικονομικές ανάγκες του τόπου θα οδηγήσουν στη μεταρρύθμιση του 1913. Τα νομοσχέδια του 1913, επισημαίνουν όλα τα υπάρχοντα προβλήματα και αποτελούν μια ολοκληρωμένη πρόταση για τη θεσμοθέτηση του αστικού σχολείου. Μέρος όμως των νομοσχεδίων θα ψηφιστεί, διότι προκάλεσαν εξαιτίας του νέου πνεύματος που διαπνέονταν αντιδράσεις. Η εκπαιδευτική και γλωσσική μεταρρύθμιση θα πραγματοποιηθεί, με την επαναστατική κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, στη Θεσσαλονίκη το 1917. Η είσοδος στο δημοτικό σχολείο της δημοτικής γλώσσας, τα νέα διδακτικά βιβλία που κυκλοφόρησαν γραμμένα στη γλώσσα του λαού, ήταν από τα αποτελέσματα αυτής της μεταρρύθμισης. Με την πτώση της κυβέρνησης το Νοέμβριο του 1920 η μεταρρύθμιση ανακόπτεται και το γλωσσοεκπαιδευτικό πρόβλημα αντιμετωπίζεται ως θέμα πολιτικό.
Η προσπάθεια του 1913 και του 1917 για την ανανέωση της ελληνικής εκπαιδευτικής πραγματικότητας θα μείνει «μετέωρη». Η πολιτική αστάθεια της χώρας επηρεάζει αντίστοιχα και την εκπαιδευτική πολιτική. Η απόφαση να καούν τα αναγνωστικά, η Μικρασιατική καταστροφή, τα Μαρασλειακά, η διάσπαση του Εκπαιδευτικού Ομίλου είναι ορισμένα από τα γεγονότα που σηματοδοτούν το κλίμα της εποχής. Ακόμη, «η ελληνική οικονομία παραμένει κυρίως αγροκτηνοτροφική», 200.000 άτομα δεν φοιτούν καθόλου στο σχολείο και η εκπαίδευση δεν μπορεί να ακολουθήσει τις κοινωνικο-οικονομικές, πολιτιστικές ανάγκες της χώρας. Το αδιέξοδο στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Ελλάδας «θα αναγκάσει ένα μέρος της αστικής ηγεσίας να στραφεί στον Βενιζέλο». Η κυβέρνηση των Φιλελευθέρων θα αναλάβει και πάλι τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια του 1929, με την οποία «μπαίνουν τα θεμέλια του αστικού σχολείου» και αλλάζει η δομή του σχολικού συστήματος, ώστε να ανταποκρίνεται περισσότερο στις απαιτήσεις και εξελίξεις της εποχής.
Η 1Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ: 1910-1920 
α) Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το γλωσσικό ζήτημα.
Η παιδεία στις αρχές του 20ου αιώνα εξακολουθεί να είναι αποσπασμένη από την ελληνική πραγματικότητα και τις πνευματικές ανάγκες του έθνους με χαρακτηριστικά: τον λογιωτατισμό, τον ψευτοκλασσικισμό, τις ελλείψεις σχολείων, την έλλειψη πρακτικού προσανατολισμού, την αδυναμία καθιέρωσης λαϊκής παιδείας, και την υποβάθμιση της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών (Φραγκουδάκη, 1977, σ.28). Η στάση στο Γουδί το1909 είχε σαν αποτέλεσμα την κατάληψη της εξουσίας από την αστική τάξη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σαν αρχηγός της κυβέρνησης, ανέλαβε την ανασυγκρότηση και την αστικοποίηση της χώρας (Σβορώνος,1985,σσ.110-116). Ανάμεσα στα άλλα θα μεριμνήσει εξαιρετικά και για το εκπαιδευτικό σύστημα. Στο Σύνταγμα του 1911 (25/5 - 1/6/1911) αναφέρεται:
«Άρθρο 16: Η εκπαίδευσις διατελούσα, υπό την ανωτάτην εποπτεία του κράτους, ενεργείται δαπάνη αυτού. Η στοιχειώδης εκπαίδευσις είναι δι’ άπαντας υποχρεωτική παρέχεται δε δωρεάν υπό του κράτους».
Το ζήτημα που απασχόλησε τη Β΄ αναθεωρητική Βουλή από τις πρώτες κιόλας συνεδριάσεις ήταν το Γλωσσικό. Στα 1911, ήταν νωπές οι αναμνήσεις της κοινωνικής και εθνικής κρίσης, που είχε ξεσηκώσει το γλωσσικό ζήτημα πριν από 10 χρόνια. Γι’ αυτό και ο Βενιζέλος έπρεπε να τοποθετηθεί απέναντί του. Ο Βενιζέλος δεν ήταν αδιάλλακτος δημοτικιστής. Αγαπούσε τη δημοτική και εκτιμούσε τις υπηρεσίες, εθνικές και πνευματικές, που μπορούσε να προσφέρει, μα δεν περιφρονούσε και την καθαρεύουσα, η οποία στον καιρό του τουλάχιστον αντιπροσώπευε μια πραγματικότητα (Χάρης,1986,σ.1536). Οι γλωσσικές του πεποιθήσεις συνοψίζονται στις παρακάτω γραμμές που τις έγραψε σε επιστολή του στο «Ελεύθερο Βήμα» της 11ης Δεκεμβρίου του 1926:
«Βάσιν των σκέψεων μου του γλωσσικού - τονίζει - αποτελούν οι εξής αρχαί: Ότι είναι δυστύχημα εθνικόν, ότι την λαλουμένην γλώσσαν, δεν μεταχειριστήκαμεν, μετά την ανεξαρτησίαν ιδίως, και ως γραφομένην .Ότι είναι ευτύχημα αντιθέτως, ότι από μιας ιδίως γενιάς η δημοτική χρησιμοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικώς εις την ποίησιν, το διήγημα, το μυθιστόρημα, και κατέκτησεν αυτά.Ότι εν τούτοις, δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσωμεν από τούδε την δημοτικήν εις όλα τα λοιπά είδη του λόγου, όχι μόνο διότι δεν είναι ακόμη επαρκώς καλλιεργημένη, αλλά και διότι η καθαρεύουσα αποτελεί καθεστώς, το οποίον δεν είναι δυνατόν να ανατραπή από μιας, εις άλλην μέραν, καθόσον εξανίσταται κατά τοιούτης ανατροπής το γλωσσικόν αίσθημα των μορφωμένων. Ότι επομένως μόνον δια βαθμιαίου καθαρισμού της καθαρευούσης, δια της αποβολής δηλαδή παντός νεκρού τύπου εξ’ αυτής, θα την προσεγγίσωμεν προς την κοινώς λαλουμένην και θα ημπορέσωμεν μίαν ημέραν να φθάσωμεν εις τον επιδιωκόμενον σκοπόν, τον παραμερισμόν δηλαδή της διγλωσίας» (Στεφάνου,1986,σ.1541).
Με την αναθεώρηση του Συντάγματος το γλωσσικό ήρθε στο προσκήνιο και όσοι προηγουμένως μέσα στη Βουλή ζητούσαν την εξουδετέρωση των δημοτικιστών, τώρα βρήκαν ευκαιρία να πραγματοποιήσουν τις βλέψεις τους και θα ζητήσουν να μπούνε στο Σύνταγμα διατάξεις που κατοχυρώνουν τη γλώσσα εναντίον των «υπονομευτών» της (Στεφάνου,1981,σ.236). Στις θυελλώδεις συζητήσεις στην Αναθεωρητική Βουλή η μεγάλη πλειοψηφία των Βουλευτών υποστήριξε την προστασία της καθαρεύουσας με το Σύνταγμα και ο Βενιζέλος δέχτηκε να περιληφθεί στο Σύνταγμα του 1911 το παρακάτω διάταγμα για την επίσημη γλώσσα του κράτους (Εφημερίς των Συζητήσεων της Βουλής, συνεδρίαση της 28ης Φεβρουαρίου 1911):
«Άρθρο 107: Επίσημος γλώσσα του κράτους είναι εκείνη, εις την οποίαν συντάσσονται το πολίτευμα και της ελληνικής νομοθεσίας τα κείμενα. Πάσα προς παραφθοράν ταύτης επέμβασις απαγορεύεται»( Δημαράς, 1974, τ.Β΄, σ. 307).
Τις απόψεις του για το Γλωσσικό και για το «δεσμευτικό» άρθρο 107 του Συντάγματος, του δόθηκε ευκαιρία να τις ξανασυζητήσει στην Αλεξάνδρεια το 1914 σε κύκλο ομογενών. «Ότε μου επεβάλλετο, είπε, το πρώτον άρθρον του Συντάγματος δια την γλώσσαν, ευρέθην προ διλήμματος: ή να επιμείνω εις τα ιδέας μου και να παραγνωρίσω το πολιτικόν μου πρόγραμμα της αναγεννήσεως της ελληνικής φυλής ή να υποχωρήσω προς στιγμήν και να δεχθώ ένα τοιούτον συμβιβασμόν, ο οποίος δεν θα έβλαπτε τον γλωσσικόν αγώνα» (Τριανταφυλλίδης, τ.Δ΄, 1963, σ.286).
Είναι γεγονός ότι τότε ο Βενιζέλος πίστευε ότι θα κινδύνευε η εφαρμογή των γενικότερων πολιτικών ιδεών του, αν τάσσονταν ανεπιφύλακτα υπέρ της δημοτικής. Τώρα όμως που έχει αποκτήσει σημαντικό κύρος διατυπώνει ανεπιφύλακτα τις ιδέες του (Κριαράς,1986, σ.187). «Η δημοτική γλώσσα, λέει, θα θριαμβεύση. Διότι δι’ αυτής θα γραφή η νεοελληνική φιλολογία, η οποία είναι ο κυριότερος συντελεστής του πολιτισμού μας» (Τριανταφυλλίδης, τ.Δ', 1963, σ. 287). Και ήταν ο ίδιος που δύο χρόνια αργότερα, κράτησε το λόγο του και έφερε τη δημοτική με όλες τις τιμές στο σχολείο.
β) Τα νομοσχέδια του 1913
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά την επιτυχή διεξαγωγή των Βαλκανικών πολέμων προχωρεί και στην εφαρμογή μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Γι’ αυτό το σκοπό κατατέθηκαν στη βουλή το Νοέμβριο του 1913 από τον Ι. Τσιριμώκο νομοσχέδια, τα οποία συνέταξε ο Δ. Γληνός (Μπουζάκης,1994, σσ.55-110.Δημαράς, 1973, σσ.93-97). Τα νομοσχέδια του 1913 προέβλεπαν κυρίως τα εξής:
· Υποχρεωτική φοίτηση στα νηπιαγωγεία από 4 ετών (εκεί που θα λειτουργούσαν).
· Καθιέρωση υποχρεωτικού, αυτόνομου και εξαετούς δημοτικού σχολείου.
· Στην Μέση Εκπαίδευση υπάρχουν δύο ανεξάρτητα τύποι σχολείων:
α) Το τρίχρονο Αστικό σχολείο με τεχνικό και πρακτικό χαρακτήρα όπου μπορούν να φοιτήσουν χωρίς εξετάσεις οι απόφοιτοι του δημοτικού σχολείου. Οι απόφοιτοι του αστικού σχολείου μπορούν να εγγραφούν μετά από εισαγωγικές εξετάσεις στο Διδασκαλείο δημοτικής εκπαίδευσης, στη Ναυτική Σχολή Δοκίμων ή σε Εμπορικές Γεωπονικές και άλλες τεχνοεπαγγελματικές σχολές. Έχουν επίσης τη δυνατότητα να μεταπηδήσουν σε μια από τις τρεις τάξεις του γυμνασίου μετά από κατατακτήριες εξετάσεις (Μπουζάκης,1999,σ.64).
β) Το εξάχρονο Γυμνάσιο το οποίο χωρίζεται σε φιλολογικό και πραγματικό. Οι απόφοιτοι του φιλολογικού τμήματος, έχουν δικαίωμα εγγραφής σε μια από τις θεωρητικές σχολές του Πανεπιστημίου (φιλολογία, νομική, θεολογία),ενώ οι απόφοιτοι του πραγματικού τμήματος μπορούν να εγγραφούν σε μία από τις θετικές σχολές του Πανεπιστημίου (Ιατρική, φυσικομαθηματικά κλπ.) και με εισαγωγικές εξετάσεις, μπορούν να εγγραφούν στο Ανώτατο Τεχνικό Εκπαιδευτήριο και στη στρατιωτική σχολή Ευελπίδων (Μπουζάκης,1999,σ.64).
· Φροντίδα για τη μόρφωση της Ελληνίδας.
· Δημιουργία του δεύτερου σχολικού δικτύου, δηλ. της τεχνοεπαγγελματικής εκπαίδευσης ,με σκοπό την προετοιμασία για την κοινωνική και οικονομική ζωή και τη σύνδεση σχολείου με την παραγωγή.
· Κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο δημοτικό σχολείο και προτείνεται η επαρκής διδασκαλία της «νεωτέρας» γλώσσας. Νεώτερη, εδώ, ο εισηγητής δεν εννοεί τη δημοτική, αλλά την καθαρεύουσα (Φραγκουδάκη, 1977, σ.31).
· Προσπάθεια για μεταφορά του κέντρου βάρους της διδασκαλίας από τα γλωσσικά μαθήματα, στα πρακτικά και τεχνικά.
· Μέριμνα για την εξασφάλιση κτιριακής υποδομής.
· Για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών ψηφίζεται το Β.Δ. 26/8/1914, το οποίο καταργεί τους τρεις βαθμούς των δασκάλων και αναδιαρθρώνει τα Διδασκαλεία. Ημέρα ελευθερίας για τους δασκάλους χαρακτηρίστηκαν τα νομοσχέδια από τον εισηγητή εφόσον με αυτά επιτυγχάνεται η πνευματική και οικονομική χειραφέτηση του δασκάλου. «Ο δάσκαλος υπήρξε κι αυτός θύμα δουλείας πνευματικής, δουλείας οικονομικής, δουλείας ηθικής» (Γληνός,1925,139).
Τα νομοσχέδια του 1913, αποτελούν μια ολοκληρωμένη πρόταση για τη θεσμοθέτηση του αστικού σχολείου. Ο Δ. Γληνός στο βιβλίο του «Ένας άταφος νεκρός» γράφει ότι το κεντρικό σημείο της μεταρρύθμισης, το οποίο αποτελεί τη βάση της πυραμίδας είναι το Κοινό Δημοτικό Σχολείο το οποίο «είναι προορισμένο να επαναφέρει την υγείαν εις τον κοινωνικόν οργανισμόν». Αυτό με τις απαιτούμενες βελτιώσεις θα δώσει παιδεία και φως στο λαό και θα πραγματοποιήσει την αρχή του Καποδίστρια «Τίποτε άλλο πριν εξασφαλισθεί το πνευματικό ψωμί του λαού».
Τελικά όμως μέρος των νομοσχεδίων θα ψηφιστεί, διότι προκάλεσαν εξαιτίας του νέου πνεύματος που διαπνέονταν αντιδράσεις. Ψηφίστηκε μόνο το νομοσχέδιο που αναφερόταν στη Διοίκηση και έγινε σύνταξη νέων αναλυτικών προγραμμάτων για το δημοτικό σχολείο, που ίσχυσαν περισσότερο από πενήντα χρόνια. Τα προγράμματα, έργο του Παιδαγωγού Δημ. Λάμψα, περιόρισαν τις ώρες διδασκαλίας των γλωσσικών μαθημάτων και αύξησαν τις ώρες των τεχνικών, ικανοποιώντας έτσι το αίτημα της εποχής (Ευαγγελόπουλος,1984,σ.15).
Οι αντιδράσεις ήταν πολλές τόσο από τα φεουδαρχικά κατάλοιπα και τους συντηρητικούς αστούς, όσο και από μερικούς φιλελεύθερους βουλευτές του Βενιζέλου. Ο Ελ. Βενιζέλος μπροστά στο θόρυβο και στις αντιδράσεις που προκάλεσαν τα νομοσχέδια, φοβήθηκε ότι κινδυνεύει να χάσει την υποστήριξη του λαού, αλλά και των συνεργατών του. Έτσι λοιπόν, έκανε πίσω αναβάλλοντας την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση «δι’ ευθετώτερον χρόνον». 
γ) Η γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917
Στην Ελλάδα αυτή την περίοδο εξαιτίας των πολεμικών γεγονότων στην περιοχή των Βαλκανίων και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εγκαινιάστηκε μια μακρά περίοδος πολιτικών ανωμαλιών και συγκρούσεων, που έγινε γνωστή ως «Διχασμός» ( Σβορώνος,1985,σσ.121-123). Στο πλαίσιο αυτών των συγκρούσεων, ο Βενιζέλος με σκοπό να θέσει τη χώρα στο πλευρό των συμμάχων, κήρυξε επανάσταση (Τζάνη, Παμουκτσόγλου, 1998, σ.113). Η επαναστατική κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917 ασχολήθηκε και με την εκπαιδευτική και γλωσσική μεταρρύθμιση. Με πρωτοβουλία του Δ. Γληνού, υιοθετήθηκαν όλες οι γλωσσικές αρχές του εκπαιδευτικού ομίλου. Η βασική αλλαγή που θεσμοθέτησε η μεταρρύθμιση του 1917 αφορά τη γλώσσα του Δημοτικού Σχολείου, ενώ η διάρθρωση παραμένει η ίδια με εκείνη της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας του 1913 (Χατζηστεφανίδης, 1986 ,σ.266). Συγκεκριμένα επιτεύχθηκαν τα εξής:
· Με το Ν.Δ. 2585/1917 ή Ν. 1332/1918 καθιερώνεται η δημοτική γλώσσα σ’ όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου, με παράλληλη διδασκαλία της καθαρεύουσας στις δύο τελευταίες τάξεις.
· Ορίστηκε να γραφούν στη δημοτική γλώσσα τα βιβλία των τεσσάρων τάξεων του δημοτικού σχολείου. Αποφασίστηκε να εγκρίνονται από το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο πολλά αναγνωστικά και να ισχύουν για αόριστο χρόνο μετά την έγκρισή τους.
· Με το Ν. 826/1917 η διοίκηση της εκπαίδευσης συμπληρώνεται με το θεσμό των δύο «Ανωτέρων Εποπτών» της Δημοτικής Εκπαίδευσης.
· Με το νόμο 2125/1920 το Κράτος αναλαμβάνει όλες τις δαπάνες της στοιχειώδους εκπαίδευσης.
· Με το νόμο 2243/1920 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Παιδαγωγική Ακαδημία μεταπτυχιακή σχολή διετούς φοίτησης. Σ’ αυτήν προσαρτήθηκε με το νόμο 381/1917, το Μαράσλειο Διδασκαλείο, το οποίο θα αποτελούσε το πρότυπο Διδασκαλείο του Κράτους.
· Τη διετία του 1917 - 1919 θα κυκλοφορήσουν 10 νέα αναγνωστικά γραμμένα στη δημοτική με βάση την γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη (Μπουζάκης,1999,σ.86).
δ) Κριτική θεώρηση
Οι μεταρρυθμίσεις του 1913 και 1917 συμπληρώνουν η μία την άλλη, αφού πρωταγωνιστές τους είναι o Δ. Γληνός , ο Μ. Τριανταφυλλίδης και ο Α. Δελμούζος ,μέλη του Εκπαιδευτικού Ομίλου και έχουν την πολιτική βούληση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ,ότι είναι προσανατολισμένες στις σύγχρονες ανάγκες της ζωής, αφού στο σκοπό της εκπαίδευσης προβλέπεται και « η προετοιμασία των παιδιών για τη ζωή».Η κυριότερη καινοτομία τους ήταν η καθαρά αστική αντίληψη για την ιδεολογική κοινωνικοπολιτική, εθνική, παιδαγωγική, πολιτιστική και οικονομική λειτουργία του σχολείου(Μπουζάκης,1999,σ.32).
Στα νομοσχέδια του1913 παρατηρείται και ένας ταξικός προσανατολισμός στη νέα σχολική δομή, αφού πετυχαίνεται αντιστοίχιση της κοινωνικής με την εκπαιδευτική πυραμίδα. Επιπλέον παρατηρεί κανείς, μια πολύ προχωρημένη και πολύ σύγχρονη αντίληψη και μια δομή πιο δημοκρατική ακόμη και από τις μεταρρυθμίσεις του 1964 και 1976 , αφού υπάρχει ελεύθερη οριζόντια και κάθετη κινητικότητα (Δημαράς, 1973, σ.93).
Εκτός από τις καινοτομίες που αναφέραμε στα νομοσχέδια του 1913 αξίζει να σταθούμε στο θαρραλέο διάταγμα για την εισαγωγή της δημοτικής στα σχολεία, το οποίο αποτελεί αναμφισβήτητο σταθμό στην ιστορία της Ελληνικής Παιδείας. Ο ίδιος ο Βενιζέλος στις 2 Απριλίου του 1918, αναφερόμενος σ’ αυτό το διάταγμα θα πει στη Βουλή:
«... Όταν εσηκώθηκα απ’ εδώ και έγινα επαναστάτης εναντίον ενός πανίσχυρου Βασιλέως, δια να επιβάλω την πολιτικήν μου, ένα από τα πρώτα τα οποία έκαμα, ήτο να επιβάλω δια νομοθετικού διατάγματος την εισαγωγήν της δημοτικής γλώσσης εις την κατωτέραν εκπαίδευσιν. Τόσην πεποίθησιν είχα ότι είναι και αυτό ένα από τα σοβαρότερα κεφάλαια του προγράμματός μας…Ότι αν αυτό το ζήτημα δεν λυθή, είναι αδύνατον η Ελλάς να πάη μπροστά» ( Στεφάνου,1986, σ.1541).
Το εξαιρετικό ενδιαφέρον του Ελευθερίου Βενιζέλου για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση φαίνεται από το ότι ζήτησε να παρευρίσκεται στο πρώτο μάθημα (28 Φεβρουαρίου 1918) που έκαμε ο Δελμούζος, στη σειρά μαθημάτων για τους δημοδιδασκάλους που οργανώθηκαν τότε ,με ομιλητές τους ανώτερους επόπτες της δημοτικής εκπαίδευσης, Δελμούζο και Τριανταφυλλίδη (Τριανταφυλλίδης, τ.Δ΄,1963, σ.508).
Ακόμη ο Νιρβάνας διηγείται, ότι ο Βενιζέλος ζήτησε να έχει την ευχαρίστηση να είναι ο πρώτος αναγνώστης των νέων αναγνωστικών του δημοτικού σχολείου.«Πρέπει να ξέρετε, έλεγε, ότι την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τη λογαριάζω σαν τον μεγάλο τίτλο της πρωθυπουργίας μου και σαν την μεγαλύτερη υπηρεσία μου στην πατρίδα» (Νουμάς τ.16, 1919, σ.16).
Τα νέα σχολικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ήταν γραμμένα στη γλώσσα του λαού, είχαν στο κέντρο το παιδί, κυριαρχούνταν από ένα καινούργιο αντιαυταρχικό πνεύμα και ήταν απαλλαγμένα από ηθικολογικούς και πατριδολογικούς δογματισμούς, διδακτισμό κ.ά.. Αντίθετα, πρόβαλαν τη συλλογικότητα την κοινωνικότητα, τιμιότητα την εργατικότητα κ.ά. (Μπουζάκης,1999,σ.70).
Οι αντιδράσεις για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση από την αρχή της μεταρρύθμισης ήταν μεγάλες. Η μεταρρύθμιση του 1917 συνδέθηκε με την τύχη του κόμματος των φιλελευθέρων και το γλωσσικό που ήταν ένα ζήτημα επιστημονικής διένεξης μετατοπίστηκε σε πολιτικό επίπεδο με αποτέλεσμα ένα εθνικό αίτημα να κομματικοποιηθεί (Κιτσαράς,1996,σ.57). Ανάμεσα στους διστακτικούς και τους επιφυλακτικούς ήταν και μερικοί δημοτικιστές που πίστευαν ότι, πριν από το κρατικό αυτό μέτρο, έπρεπε να γίνει η κατάλληλη προετοιμασία, τουλάχιστον από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο. Ακόμη κι αυτός ο Δελμούζος αργότερα είχε τις αμφιβολίες του και το 1939 χαρακτήρισε τη μεταρρύθμιση του 1917 «άλμα επικίνδυνον». Μεγάλη αντίδραση υπήρχε και μέσα στο βενιζελικό κόμμα. Ο Βενιζέλος όμως ήταν αποφασισμένος για την εφαρμογή της μεταρρύθμισης, γι’ αυτό εδήλωνε το 1918 στη Βουλή: «Δεν θα κάμωμεν συμβιβασμόν... Είπον καθαρά ότι εις το δημοτικό σχολείο θα έχωμε τη δημοτική γλώσσα» (Μπουζάκης,1999,σ.71).
Επικεφαλής των επικριτών είναι ο γλωσσολόγος Γ. Ν. Χατζηδάκις ο οποίος χαρακτήρισε τους πρωτεργάτες της μεταρρύθμισης «υπονομευτές της ελληνικής γλώσσας» και τον Μ. Τριανταφυλλίδη ότι εισήγαγε «ιδιότευκτον γλώσσαν» και ότι « πάσει δυνάμει υποστηρίζει τας ξένας λέξεις»(Xατζηδάκης,1920,σσ.47-51).
Η μεταρρύθμιση, είπε το 1921 ο Μ. Τριανταφυλλίδης ,στόχευε στην αναγέννηση της ελληνικής παιδείας (Τριανταφυλλίδης,τ.Δ΄,1963). Γι’ αυτό και οι επικριτές της χτυπάνε όχι μόνο τη γλώσσα , αλλά και τις νέες αξίες και τη νέα ιδεολογία που είναι εμποτισμένα τα νέα βιβλία(Φραγκουδάκη, 1977, σ.41).
Με την πτώση της κυβέρνησης το Νοέμβριο του 1920, η μεταρρύθμιση ανακόπηκε και το γλωσσοεκπαιδευτικό πρόβλημα αντιμετωπίστηκε ως θέμα πολιτικό (Ευαγγελόπουλος,1984,σ.17& Μπουζάκης,1994,σ.46). Άλλη μια φορά η πολιτειακή παλινδρόμηση είχε σαν συνέπεια και την εκπαιδευτική. Η "Επιτροπεία" έκρινε τα βιβλία «ως εθνικώς επιλήψιμα και πρότεινε «να καώσι» (Δημαράς,1973,σ.130). Έτσι χάθηκε μια πρώτη μεγάλη προσπάθεια για την οργάνωση ενός εκπαιδευτικού συστήματος, βασισμένου στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας.
Η 2Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ: 1928-1932 
α) Η δεκαετία του 1920: Τα σημαντικότερα γεγονότα:
Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια του 1913 και 1917 για την ανανέωση της ελληνικής εκπαιδευτικής πραγματικότητας, δεν θα ευδοκιμήσει. Η πολιτική αστάθεια της δεκαετίας του '20 ,κάθε άλλο παρά ευνοϊκή θα αποδειχθεί για την εκπαίδευση (Μπουζάκης 1999,σ.74 . Ευαγγελόπουλος 1987,Τχ.Β΄, σ.18).
Το 1921 με την απόφαση της "Επιτροπείας" , "να καώσι" τα 13 αναγνωστικά των πέντε πρώτων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου "ως έργα ψεύδους και κακοβούλου προθέσεως" (Δημαράς 1998, Τ. Β΄, σσ.130-131) , επαναφέρονται τα προ του 1917 εγκεκριμένα βιβλία και καταργείται η διδασκαλία της δημοτικής γλώσσας. Την εποχή σηματοδοτούν γεγονότα όπως η Μικρασιατική καταστροφή , η οποία εκτός του τραγικού της αποτελέσματος, επέφερε και πλήθος εσωτερικών οικονομικών και σχετιζόμενων με το προσφυγικό θέμα προβλημάτων. Από το 1922 ως το 1930, η Ελλάδα δαπάνησε 20.920 εκατ. δρχ. για την περίθαλψη και την αποκατάσταση των προσφύγων («Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», 1980, Τ.ΙΕ΄,σ.5. Χατζηστεφανίδης 1986, σ. 271. Βερέμης, 2000).
Τα Μαρασλειακά το 1925, με πρωταγωνιστές τους Δελμούζο, Γληνό και Ιμβριώτη, μια επανάληψη της ιστορίας του Βόλου, η δικτατορία του Πάγκαλου , ο οποίος κατήργησε και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το οποίο επαναλειτούργησε με το Διάταγμα της 21/9/1926, η διάσπαση του «Εκπαιδευτικού Ομίλου» το 1927 και ο διαχωρισμός των θέσεων του Δελμούζου και του Γληνού τόσο στο πολιτικό όσο και στο εκπαιδευτικό κίνημα του τόπου (Μπουζάκης 1999,σσ. 75-76 . Δημαράς 1998, Τ.Β΄, σσ.146-147 . «Μεγάλη Παιδαγωγική Εγκυκλοπαίδεια» 1967, σ.418 . Γέρου 1990,σ.239), επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την ελληνική κοινωνία.
Το 1927 θα ψηφισθεί και το 8ο Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας, το οποίο ορίζει ότι τα "έτη της υποχρεωτικής φοιτήσεως, … δεν δύνανται να είναι ολιγώτερα των έξ". Το κράτος ή η Τοπική Αυτοδιοίκηση αναλαμβάνουν την εποπτεία και τις δαπάνες της εκπαίδευσης, τα δε προγράμματα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, θα υπόκεινται στον έλεγχο του Υπουργείου Παιδείας.(Δημαράς 1998, Τ.Β΄, σσ.307-309). Το 1928 με τα "Διδασκαλειακά" διώκεται, από το Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης, ο Μίλτος Κουντουράς, από τα ιδρυτικά μέλη της "Φοιτητικής Συντροφιάς" (17/2/1910) (Κουντουράς 1985, Τ. Β΄, σ. 315 κ.ε.).
Το 1927-1928, η «ελληνική οικονομία παραμένει κύρια αγροκτηνοτροφική». Το 53% των κατοίκων ήταν αγράμματοι, ενώ ο γυναικείος πληθυσμός παρουσιάζει υψηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού (69%).
Υπολογίστηκε ότι 200.000 άτομα, δεν φοιτούσαν καθόλου στο σχολείο, ένα μικρό ποσοστό παρακολουθούσε τα μαθήματα της Μέσης Εκπαίδευσης, ενώ ένα ελάχιστο συνέχιζε στο Πανεπιστήμιο. Το μεγαλύτερο ποσοστό διοχετευόταν στην παραγωγή, χωρίς καμία απολύτως επαγγελματική προετοιμασία. Ο προσανατολισμός της εκπαίδευσης βασικά παραμένει θεωρητικός - κλασικιστικός, χωρίς να μπορεί να ακολουθήσει τις κοινωνικο –οικονομικές, πολιτιστικές ανάγκες της χώρας (Μπουζάκης 1999, σσ.74, 80 . Πυργιωτάκης 1998).
Τα αδιέξοδα που δημιουργεί η επιδείνωση της κοινωνικής πολιτικής αστάθειας που είχε αρχίσει με το τέλος της μικρασιατικής καταστροφής, αναγκάζει ένα τμήμα τουλάχιστον της αστικής τάξης, να στραφεί και πάλι στο Βενιζέλο (Βρυχέα & Γαβρόγλου 1982, σ.31), θεωρώντας ότι για τη συγκεκριμένη στιγμή, θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες και ιδιαιτερότητες της χώρας, όπως αυτές είχαν αρχίσει να διαφαίνονται στην ελληνική κοινωνία.
β) Τα νομοσχέδια του 1929
Οι εκλογές του 1928 θα δώσουν πρωτοφανή πλειοψηφία στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στις 19 Αυγούστου εκλέγεται θριαμβευτικά και παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση, το κράτος απευθύνεται στις ξένες αγορές και δανείζεται, προσπαθώντας να χρηματοδοτήσει τα οικονομικά προγράμματά του.
Την εποχή εκείνη σημειώνεται άνοδος της ναυτιλίας ,του εμπορίου αλλά και της βιομηχανίας. Έτσι αυξάνεται και ο πληθυσμός που απασχολούνταν σε αυτούς τους τομείς και καταδεικνύεται επιτακτική η ανάγκη για τεχνική - επαγγελματική εκπαίδευση (Κωστής 1989 . Μπουζάκης 1994, σ. 39 . Δοκίμια, Ιστορία 1 1980, σ.XIV).
Ένα πρώτο μέλημα του Βενιζέλου αποτελεί και η εκπαίδευση. Για το λόγο αυτό, θα κατατεθούν στη Βουλή στις 2 Απριλίου 1929 από τον Υπουργό Παιδείας Κ. Γόντικα , μια σειρά από 13 σχέδια νόμου, ανάμεσα στα οποία τα νομοσχέδια για τη Στοιχειώδη (μετέπειτα Ν. 4397/16-8-1929) και τη Μέση Εκπαίδευση (μετέπειτα Ν. 4373/13-8-1929).Η προσπάθεια αυτή έμεινε γνωστή ως η μεταρρύθμιση του 1929. Στην Εισηγητική Έκθεση, ο εισηγητής και μετέπειτα Υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου, θα διατυπώσει με σαφήνεια τους λόγους που οδήγησαν στην απόφαση αυτή : "…Η εκπαιδευτική μεταρρύθμισις θα έπρεπε να θεραπεύση τα δύο κρίσιμα ελαττώματα του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος, την ολιγαρχικότητα και την μονομέρειαν. Θα έπρεπε να παράσχη αυτοτελή αυτάρκη εκπαίδευσιν και εις τα 95% του ελληνικού λαού, τα οποία σήμερον παραγκωνίζονται, παρά το γεγονός ότι ισχύει δημοκρατικόν πολίτευμα. Θα έπρεπε επίσης να προνοήση ώστε οι πολίται της ελληνικής δημοκρατίας να προπαρασκευάζονται επαρκώς δια τον οικονομικόν βίον, εις τρόπον ώστε αι πλουτοπαραγωγικαί δυνάμεις της χώρας να γίνωνται αφθονώτεραι εις απόδοσιν δια της επαρκούς ειδικής παρασκευής όλων των καλλιεργητών της γης και όλων των επαγγελματιών…" (Μπουζάκης 1994, σσ. 39, 41. Δημαράς 1998,Τ.Β΄, σσ.163-166)
Η μεταρρύθμιση έγινε με βασικούς στόχους :
· Την ίδρυση νηπιαγωγείων κατά τόπους. και την επικράτηση του θεσμού της προσχολικής αγωγής. .
· Το υποχρεωτικό εξάχρονο, μικτό δημοτικό σχολείο, διότι παρέχει το δικαίωμα ενιαίας, ομοιόμορφης και κοινής εκπαίδευσης για όλα τα ελληνόπουλα, χωρίς κοινωνικές διακρίσεις.
· Την ίδρυση ανώτερου Παρθεναγωγείου και κατώτερων επαγγελματικών σχολείων. Προσπάθεια στροφής της εκπαίδευσης από τον κλασικισμό στην κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, δηλαδή σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή. Η πρόθεση αυτή διαφαίνεται και με την ίδρυση πρακτικών λυκείων καθώς και με το πρόγραμμα μαθημάτων του γυμνασίου.
· Την ίδρυση των νυκτερινών σχολείων για τα άτομα εκείνα που είχαν υπερβεί τη νόμιμη ηλικία για φοίτηση στο δημοτικό, ώστε να καταπολεμηθεί ο αναλφαβητισμός.
· Τις κυρώσεις για την ελλιπή φοίτηση και τη διαρροή των μαθητών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στις υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας.
· Τα ενιαία Πεντατάξια Διδασκαλεία.
· Τη δημιουργία "Παιδαγωγικής Ακαδημίας" για την κατάρτιση (ψυχοπαιδαγωγική και καλλιέργεια διδακτικής ικανότητας - μεταπτυχιακού επιπέδου) αυτών που θα στελέχωναν τα Διδασκαλεία κατά βαθμίδα και ειδικότητα. (Χατζηστεφανίδης 1986,σσ . 276-277 . Δημαράς 1998, Τ.Β΄,σ.172 . Τζάνη & Παμουκτσόγλου 1998, σσ. 128-129).
· Την πρόβλεψη μέτρων για την ίδρυση ειδικών τάξεων ή ξεχωριστών σχολείων για νοητικά καθυστερημένα παιδιά, καθώς και την ίδρυση υπαίθριων σχολείων για ασθενικά παιδιά (Ευαγγελόπουλος 1987, Τχ.Β΄, σσ.21-23).
· Επίσης αντικαθίσταται η παλιά από τους Βαυαρούς διάρθρωση των σχολικών βαθμίδων , δημοτικό - ελληνικό - γυμνάσιο, 4+3+4, με τη νέα ,δημοτικό - γυμνάσιο, 6+6.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, δόθηκε νέος ιδεολογικός προσανατολισμός στους εκπαιδευτικούς, όταν ο Γ. Παπανδρέου είπε ότι : "Η μεγάλη Ιδέα δεν είναι μόνο πολεμική, γεωγραφική, ποσοτική έννοια (…). Η μεγάλη Ιδέα παραμένει αθάνατος. Απλώς μόνο μεταβάλλει περιεχόμενο. Από την αύξησιν του εδάφους μετατοπίζεται εις την ανύψωσιν του πολιτισμού". Και θα γίνει αναφορά για μια «Λαϊκή Παιδεία που αποτελεί το περιεχόμενο της Λαϊκής Δημοκρατίας» (Παπανδρέου, Τ.Α΄, σσ.186,196 κ.ε. . Μπουζάκης 1999, σ.87). Από τότε δε, καθιερώνεται και η μονιμότητα των εκπαιδευτικών - των δημοσίων υπαλλήλων-, ενώ με τη δωρεάν και υποχρεωτική στοιχειώδη εκπαίδευση, το δημοτικό «έπαυσε να θεωρείται ο προθάλαμος του Γυμνασίου και απέκτησε δικό του κύρος και οντότητα» (Ευαγγελόπουλος 1998,σ.16 . Πυργιωτάκης 1992, σ.153).
γ) Κριτική θεώρηση
Τα νομοσχέδια θεωρήθηκαν «προοδευτικά» για τα ελληνικά δεδομένα και η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών αντέδρασε τόσο, ώστε να θεωρεί ότι"….ουδέν σημείον του εκπαιδευτικού ημών συστήματος καταλείπουσι ταύτα άθικτον". Για το λόγο αυτό, θα πρέπει η Κυβέρνηση "…. όπως μη επιδείξει σπουδήν προς επιψήφισην και άμεσον γενικήν εφαρμογήν των υπ’ αυτής προτεινομένων εκπαιδευτικών μέτρων…." ( Δημαράς 1998, Τ.Β΄, σσ. 166-168)
Από εντελώς αντίθετη θέση με τη Φιλοσοφική Σχολή, ο Γληνός σε άρθρο του στην εφημερίδα «Ακρόπολι» ( Ιούνιος 1929), θα ασκήσει αυστηρή κριτική στα νομοσχέδια, διότι "ό,τι περιέχουν καλό δεν είναι νέο, ό,τι περιέχουν νέο δεν είναι καλό" και θα τα χαρακτηρίσει "ως ιλαροτραγωδία".
Γεγονός είναι ότι οι ελλείψεις της ελληνικής εκπαίδευσης πριν τη μεταρρύθμιση του 1929, δεν άφηναν πολλά περιθώρια στο λαό να φοιτήσει στο δημοτικό σχολείο.
Με την εκπαιδευτική πολιτική του 1929 "μπαίνουν τα θεμέλια του αστικού σχολείου" (Φραγκουδάκη 1977, σελ.66), εισάγεται ο θεσμός των παράλληλων σχολείων και διαμορφώνεται το διπλό εκπαιδευτικό δίκτυο με επιλεκτικό χαρακτήρα. (Πυργιωτάκης 1998). Σημαντική καινοτομία αποτελεί και η ίδρυση του ανώτερου Παρθεναγωγείου και των κατώτερων επαγγελματικών σχολείων . Ωστόσο η διάρθρωση των εκπαιδευτικών βαθμίδων του 1929, σε σχέση με εκείνη του 1913, παρουσιάζει "ταξικότερη" μορφή. Το 1913 από το αστικό σχολείο μπορούσαν οι απόφοιτοι να κατευθυνθούν προς το Γυμνάσιο (οριζόντια διέξοδος), ή προς τα διδασκαλεία, τις ναυτικές και τεχνικές - επαγγελματικές σχολές (κάθετη διέξοδος), κάτι που δεν συμβαίνει στη μεταρρύθμιση του 1929 (Μπουζάκης 1999, σσ.85-86). Παρόλα αυτά διαφαίνεται η προσπάθεια για αλλαγή στο πνεύμα του συστήματος με την αύξηση των ετών φοίτησης στο δημοτικό, το εξάχρονο γυμνάσιο που διακλαδώνεται μετά τη δεύτερη τάξη σε κλασική, πρακτική και γεωργική κατεύθυνση, τη μέριμνα για την προσχολική αγωγή, την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, τη μόρφωση του διδακτικού προσωπικού, τη σωματική αγωγή και την εκπαίδευση κοριτσιών, την επαγγελματική εκπαίδευση (Δημαράς 1998. Τ.Β΄, σ. μζ ).
Η αναγκαιότητα αυτού του είδους εκπαίδευσης τονίζεται και στις τοποθετήσεις άλλων βουλευτών - εισηγητών. Ο Ρ. Λιβαθινόπουλος θα πει ότι το κράτος πρέπει "να δώση εις τον Ελληνικόν λαόν εκπαίδευσιν αρτίαν, ήτις και μόνη εξυψώνει τας ηθικάς και υλικάς δυνάμεις του λαού" και "υπάρχει απόλυτος ανάγκη να δοθώσιν νέαι κατευθύνσεις και δη να ενισχυθή η επαγγελματική μόρφωσις ". Ο δε Παπαναστασίου : "…. Οι μαθηταί …. να αποκτούν γνώσεις αι οποίαι είναι σπουδαιόταται δια τον πρακτικόν βίον". Αλλά "… αντί "νέας Ελληνικής γλώσσης", να βάλετε "δημοτική γλώσσα". Ορθόν είναι η διδασκαλία να γίνεται εις την δημοτικήν γλώσσαν"(Μπουζάκης 1994, σελ. 43). Για το λόγο αυτό σε μια προσπάθεια επίλυσης του γλωσσικού ζητήματος, με το Νόμο 5045 του 1930 «Περί σχολικών βιβλίων», καθιερώνεται η διδασκαλία της δημοτικής σε όλες τις τάξεις του δημοτικού, αν και στις δύο τελευταίες τάξεις διδάσκεται παράλληλα με την καθαρεύουσα.. Τα βιβλία διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες: Τα διδακτικά -αναγνωστικά και εγχειρίδια διαφόρων μαθημάτων-, τα βοηθήματα και τα ελεύθερα αναγνώσματα στη δημοτική γλώσσα, σύμφωνα όμως με την προβλεπόμενη διδακτική ύλη. Επίσης, γενικεύτηκε ο τύπος του Πεντατάξιου Διδασκαλείου, ώστε να υπάρξει ριζική αναδιάρθρωση των Διδασκαλείων (Ευαγγελόπουλος 1987, Τχ. Β΄,σ.24 . Τζάνη & Παμουκτσόγλου 1998, σ.127).
Ο Βενιζέλος πίστευε ότι το δημοτικό σχολείο αποτελούσε «τις ρίζες και την ελπίδα του έθνους» και θέλησε να το ανανεώσει με άτομα που θα διέθεταν την κατάλληλη εκπαίδευση μέσα από τα Ενιαία Πεντατάξια Διδασκαλεία. ( Χάρης 1986). Τα Διδασκαλεία του τύπου αυτού, καταργούνται με το Ν. 5802/1933 και ιδρύονται οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες, μεταγυμνασιακές σχολές διάρκειας δύο ετών (Ευαγγελόπουλος 1987, Τχ.Β΄, σ. 79).
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και «ως ορόσημο για την προσχολική αγωγή» στην Ελλάδα. Το τρίτο από τα 13 νομοσχέδια που κατατίθενται στη Βουλή προς ψήφιση, αφορά στην προσχολική αγωγή (Κιτσαράς 2001, σ.63). Η πρόθεση για την ίδρυση των νηπιαγωγείων, φανερώνει τη συνειδητοποίηση των αναγκών της εποχής και γίνεται αναφορά σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ιδιαίτερα στα κατώτερα ( εργατικά) (Χαρίτος 1996, σ.219). Έτσι το νηπιαγωγείο εντάσσεται οριστικά στη στοιχειώδη εκπαίδευση, ενώ για πρώτη φορά διατυπώνεται ο σκοπός του, σκοπός «σχολειοπροετοιμαστικός» (Χαρίτος 1996, σ.122 . Κιτσαράς 2001, σ.74). Από τότε επικρατεί ο θεσμός της Προσχολικής Αγωγής και αρχίζει ή ίδρυση νηπιαγωγείων κατά τόπους, ενώ με το Ν.4376/1929, αναπτύσσεται ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να λειτουργούν τα Διδασκαλεία Νηπιαγωγών –Τετρατάξια Διδασκαλεία στα οποία υπήχθηκε και το Διδασκαλείο Νηπιαγωγών Καλλιθέας, το οποίο το 1922 είχε αναγνωριστεί ως δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα.(ΦΕΚ 309/24.8.1929, Άρθρο2 . Σιφναίος 1929, σσ. 1746-1747,1889).
Με Υπουργό Παιδείας τον Γ. Παπανδρέου, θα χτιστούν 145 καινούργια σχολικά κτήρια και θα συνταχθεί νέο πρόγραμμα για το γυμνάσιο. Θα συσταθεί και το "Εκπαιδευτικό Συμβούλιο", για το σχεδιασμό ενιαίας πολιτικής (Ν. 4653/1930), το οποίο καταργείται το 1933. Ακόμη όμως και αυτή , η μάλλον συμβιβαστική εκπαιδευτική πολιτική, δεν θα έχει διάρκεια..1200 κτήρια θα μείνουν ημιτελή, πολλά παιδιά δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους και το κλασικό γυμνάσιο θα συνεχίσει να είναι εκείνο που οδηγεί στο Πανεπιστήμιο ( Λέφας 1942, σ. 496 . Δημαράς 1998, σ. μη΄).
Ο Βενιζέλος θα παραιτηθεί από την κυβέρνηση το 1932. Στην εξουσία ανεβαίνει το Λαϊκό Κόμμα και ο Κονδύλης. Επανέρχεται η διδασκαλία της καθαρεύουσας και η δημοτική γλώσσα περιορίζεται στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου.
Η Ελλάδα μέσα από δύσκολες ιστορικά συνθήκες θα μείνει, για πολλά χρόνια, πίσω στα θέματα της Παιδείας. Προσπάθεια ανανέωσης των ελληνικών σχολείων θα επιχειρηθεί το 1964, με τους Γ. Παπανδρέου, Λ. Ακρίτα και Ε. Παπανούτσο.
Ωστόσο η εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθήθηκε το 1929, αν και δεν πρόφθασε να επιφέρει αποτελέσματα, φάνηκε να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να ακολουθεί, έως ένα βαθμό, τις ανάγκες της κοινωνίας –πολιτιστικές, οικονομικές-, όπως διαμορφώνονται ή μετασχηματίζονται με την πάροδο των ετών. Και αν η θεωρία από την πράξη διαφέρει, η προσπάθεια αυτή δεν αναιρείται και έως σήμερα αποτελεί αντικείμενο μελέτης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Αιτιολογική έκθεσις του νομοσχεδίου (1913 Ι. Τσιριμώκου) «Περί Δημοτικής εκπαίδευσης».
-Βρυχέα, Α. & Γαβρόγλου, Κ.: Απόπειρες μεταρρύθμισης της Ανωτάτης Εκπαίδευσης
-(1911- 1981). Εκδ. Σύγχρονα Θέματα, Θεσσαλονίκη, 1982
-Βερέμης, Θ.: «Ελευθέριος Βενιζέλος. Μετά θάνατον γνώρισε τη γενική αποδοχή. Στο
-Παναγιωτόπουλος, Β.(επιμ.):Πρόσωπα του 20ού αιώνα. Εκδ. "Νέα Σύνορα", Αθήνα 2000, σελ. 64.
-Γέρου, Θ.: Η Ελληνική Παιδεία. Εκδ. Μάλλιαρης- Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1990
-Γληνός Δ.: Ένας άταφος νεκρός. Εκδ. εταιρία «Αθηνά», Αθήνα 1925.
-Γληνός, Δ.: « Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια : η νέα παράσταση της παλιάς κωμωδίας». Εφημ. «Ακρόπολις».9 /6/ 1929
-Δημαράς, Α.: Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε. Τ. Β΄, Εκδ. Εστία, Αθήνα 1998
-Δοκίμια, Ιστορία I.: «Μελετήματα γύρω από το Βενιζέλο και την Εποχή του». Αθήνα 1980
-Ευαγγελόπουλος, Σ.: Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης. Τχ. Β΄,Εκδ.Δανιά, Αθήνα, 1987
-Ευαγγελόπουλος, Σ.: Οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1998
-«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους». Τ. ΙΕ΄, Εκδοτική Αθηνών, 1980
-Κριαράς Ε.: Πρόσωπα και θέματα από την Ιστορία του δημοτικισμού» τ. Α΄. Εκδόσεις Καστανιώτη.
-Κιτσαράς Γ.: Το Νεοελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα, Πανεπιστήμιο Πατρών, Eκτυπωτικό κέντρο, Πάτρα, 1996
-Κιτσαράς, Γ.: Προσχολική Παιδαγωγική. Αθήνα 2001
-Κουντουράς, Μ.: Κλείστε τα σχολεία. Τ. Β΄,Εκδ. Γνώση, Αθήνα 1985
-Κωστής, Κ.: «Ελληνική οικονομία στα χρόνια της κρίσης, 1929-1932». Στο Βερέμης, Θ. &
-Γουλιμή, Γ.(επιμ.) : Ελευθέριος Βενιζέλος, Κοινωνία- Οικονομία- Πολιτική στην Εποχή του. Εκδ. Γνώση, Αθήνα 1989, σελ. 194, 213
-Λέφας, Χ.: Ιστορία της Εκπαιδεύσεως. ΟΕΔΒ, Αθήνα 1942
-«Μεγάλη Παιδαγωγική Εγκυκλοπαίδεια». Τ.2, Ελληνικά Γράμματα- Herder, Αθήνα 1967
-Μπουζάκης, Σ.: Νεοελληνική Εκπαίδευση( 8121-1999). Gutenberg,Αθήνα 1999
-Μπουζάκης, Σ.: Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα. . Τόμ. Α΄ 1913-1929,
-Gutenberg, Αθήνα 1994
-Νουμάς: τόμoς 16, Αθήνα 1919
-Παπανδρέου, Γ.: Πολιτικά κείμενα. Τ.Α΄
-Πρακτικά Βουλής: Εφημερίς των συζητήσεων της Βουλής Συνεδριάσεις της 28ης Φεβρουαρίου 1911 και της 3ης Νοεμβρίου 1911.
-Πυργιωτάκης, Ι.: Η Οδύσσεια του διδασκαλικού επαγγέλματος. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1992
-Πυργιωτάκης, Ι.: «Η Ελληνική Εκπαίδευση από την Ανασύσταση του Νέου Ελληνικού
-Κράτους ως τον Μεσοπόλεμο». Στο ΕΛΛΑΣ, Τόμ.Β΄, Εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 1998, σελ. 456-457
-Σβορώνος Ν.: Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας. Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1985.
-Σιφναίου, Κ.: Πανδέκται Νέων Νόμων και Διαταγμάτων. Τόμ. Δ΄, έτος 1929
-Στεφάνου Σ.: «Ελ. Βενιζέλου - Κείμενα», Τ.Α΄, Αθήνα 1981.
-Στεφάνου Σ.: «Πολιτικαί Υποθήκαι», Αθήνα 1965.
-Στεφάνου Σ.: «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος για το Γλωσσικό Ζήτημα». Νέα Εστία, έτος Ξ΄, τόμος 120 τευχ. 1426.
-Τζάνη, Μ. & Παμουκτσόγλου, Α.: Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα, Ταυτόν και
-Αλλοτριομορφοδίαιτον. Αθήνα, 1998
-ΦΕΚ 188/5-9-1917.Νόμος 827/2-9-1917 «Περί διδακτικών βιβλίων»
-ΦΕΚ 309/1929. Νόμος 4397 «Περί στοιχειώδους εκπαιδεύσεως». Τεύχ. Α΄, Αθήνα 1929
-Φραγκουδάκη, Α.: Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και φιλελεύθεροι διανοούμενοι: Άγονοι
-αγώνες και ιδεολογικά αδιέξοδα στο μεσοπόλεμο. Αθήνα 1977
-Τριανταφυλλίδη Μ.: «Άπαντα», τόμος Δ΄, Θεσσαλονίκη 1963.
-Χαρίτος, Χ.: Το Ελληνικό Νηπιαγωγείο και οι ρίζες του.Gutenberg 1996
-Χάρης, Π.: « Ο Βενιζέλος και ο Δημοτικισμός». Νέα Εστία, Έτος Ξ, Τόμ. 120, Τχ.1426, 1/12/1986, σελ.1537
-Χατζηδάκις Γ.: Γεννηθήτω φως. Ο μαλλιαρισμός εις τα δημοτικά σχολεία. Εν Αθήναις,1920.
-Χατζηστεφανίδης, Ι.: Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης. Εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1986.