Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗEνα νέο διαγνωστικό βιοχημικό τεστ, που ανακαλύφθηκε στον Καναδά από Κύπριους και Ελληνες επιστήμονες, μπορεί να προβλέψει εάν ένας άντρας που αδυνατεί να γονιμοποιήσει, μπορεί να γίνει πατέρας μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Το πρωτοποριακό εστιάζεται στο γεγονός ότι το τεστ αυτό μπορεί να απαλλάξει αρκετούς άνδρες από την ανάγκη χειρουργικής επέμβασης, για να εξακριβωθεί αν έχουν βιώσιμο σπέρμα, το οποίο να μπορεί να αξιοποιηθεί σε θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (γονιμοποίηση του ωαρίου εξωσωματικά).
Το τεστ ανακαλύφθηκε από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά με επικεφαλής τον Ελληνοκύπριο καθηγητή Βιοχημείας Ελευθέριο Διαμαντή και με τη συμμετοχή του Χανιώτη ερευνητή Απόστολου Δημητρομανωλάκη.
Τόσο ο κ. Διαμαντής, όσο και ο κ. Δημητρομανωλάκης μας μίλησαν για την πρωτοποριακή αυτή ερευνητική δουλειά που δημοσιεύτηκε προ ημερών στο έγκυρο διεθνές ιατρικό περιοδικό “Science Translational Medicine”(ηλεκτρονική διεύθυνση: http://stm.sciencemag. org/content/5/212/212ra160) αλλά και γενικότερα για την έρευνα στον Καναδά και για τις προοπτικές σε Κύπρο και Ελλάδα. Η διαπίστωση; «Η χώρα μας είναι ένα όμορφο και ιδανικό μέρος για διακοπές, αλλά δεν είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να χτίσει κανείς μία επιστημονική σταδιοδρομία σ’ αυτό το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, διεθνές περιβάλλον. Η Ελλάδα και η Κύπρος διαθέτουν υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, αλλά η υποδομή υστερεί σημαντικά».
• Πόσο διάστημα εργάστηκε η ομάδα σας στο θέμα αυτό;
Δουλεύουμε πάνω στην πρωτεομική ανάλυση του σπερματικού υγρού για περισσότερα από 5 χρόνια. Συγκεκριμένα, η ομάδα μας ήταν η πρώτη που διερεύνησε τη λεπτομερή καταγραφή των πρωτεϊνών που περιέχονται στο σπερματικό υγρό. Με τη μελέτη μας έχουμε εντοπίσει περισσότερες από 3.000 πρωτεΐνες σ’ αυτό το βιολογικό υγρό, προσπάθεια που αποτελεί τη μεγαλύτερη καταγραφή πρωτεϊνών που αναφέρθηκαν ποτέ. Την ολοκλήρωση της πρωτεομικής ανάλυσης των δειγμάτων από υγιείς εθελοντές και ασθενείς με διάφορες μορφές υπογονιμότητας, ακολούθησε η προσπάθειά μας για την ανάπτυξη ποσοτικών μεθόδων που επιτρέπουν με τη βοήθεια της φασματομετρίας μάζας τη μέτρηση πολλών από τα συστατικά του σπερματικού υγρού.
• Τι πειράματα έγιναν και τι έδειξαν;
Οταν συγκρίναμε πρωταρχικά τις πρωτεϊνες του σπερματικού υγρού των ανδρών με φυσιολογική λειτουργία με τις πρωτεϊνες των ανδρών με αποφρακτική αζωοσπερμία (συμπεριλαμβανομένου ανδρών που είχαν υποστεί επέμβαση αμφοτεροπλεύρου απολινώσεως των σπερματικών πόρων), διαπιστώσαμε ότι η ανίχνευση ενός μικρού αριθμού πρωτεϊνών υπεδείκνυε συγκεκριμένα την ύπαρξη απόφραξης του σπερματικού πόρου. Αρχικά εντοπίσαμε τις πρωτεϊνες που μπορούσαν να δράσουν σαν βιοδείκτες που υποδεικνύουν τη διαφοροποίηση υγειών ανδρών από άνδρες με αποφρακτική αζωοσπερμία. Ταυτόχρονα, εντοπίσαμε μία πρωτεΐνη (ECM1), η συγκέντρωση της οποίας δεν επηρεαζόταν από την ύπαρξη μη-αποφρακτικής ζωοσπερμίας σε σχέση με τους υγιείς άνδρες. Ετσι, επιδιώκοντας το συνδυασμό 2 ή 3 δεικτών, όπως οι πρωτεϊνες TEX101 (η συγκέντρωση της οποίας μειώνεται σημαντικά στο σπερματικό υγρό ανδρών με αποφρακτική ή μη-αποφρακτική αζωοσπερμία σε σχέση με τους υγιείς άνδρες) και ECM1 (η συγκέντρωση της οποίας μειώνεται μόνο σε άνδρες που υποφέρουν από αποφρακτική αζωοσπερμία), μας δόθηκε η δυνατότητα να διαγνώσουμε διαφορικά την αποφρακτική από τη μη-αποφρακτική αζωοσπερμία χρησιμοποιώντας ένα απλό και μη-επεμβατικό τεστ. Στο παρελθόν, τέτοιου είδους διαφορική διάγνωση θα μπορούσε να γίνει μόνο με τη χρήση μιας επώδυνης και επεμβατικής διαδικασίας που ονομάζεται βιοψία όρχεων.
• Πότε θα μπορούν οι άνδρες οι οποίοι αδυνατούν να γονιμοποιήσουν, να εφαρμόσουν αυτό το τεστ;
Η μελέτη μας, όπως γνωρίζετε, μόλις δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Science Translational Medicine”. Για να μπορέσει το τεστ αυτό να γίνει διαθέσιμο σε άνδρες με προβλήματα αναπαραγωγής, θα πρέπει πρώτα να πιστοποιηθεί κλινικά με τη χρήση περισσοτέρων δειγμάτων και ακολούθως να γίνει διαθέσιμο στην αγορά από κατάλληλη φαρμακευτική εταιρεία. Η διαδικασία αυτή πέρνει κάποιο χρόνο, αλλά τα αποτελέσματά μας έχουν ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον ενός από τους μεγαλύτερους εργαστηριακούς οργανισμούς στην Αμερική, της εταιρείας LabCorp, στην οποία έχουν παραχωρηθεί τα δικαιώματα εκμετάλλεσης του προϊόντος. Η εταιρεία αυτή, η οποία προσφέρει ένα ευρύ φάσμα από άλλα τεστ γονιμότητας για άνδρες, αναμένεται να έχει διαθέσιμο αυτό το τεστ για χρήση στις Ηνωμένες Πολιτείες πιθανώς κάποια στιγμή το επόμενο έτος.
• Με ποιον ακριβώς τρόπο γίνεται αυτό το τεστ και το αποτέλεσμα τι μπορεί να δείξει;
Ενας άνδρας που εμφανίζει πρόβλημα υπογονιμότητας (όπως γνωρίζετε, το 50 % των προβλημάτων υπογονιμότητας σε ζευγάρια οφείλονται σε προβλήματα από την πλευρά των ανδρών), μπορεί να συλλέξει σπέρμα (η συλλογή του δείγματος μπορεί να γίνει και στο σπίτι με τη μέθοδο του αυνανισμού) και να το υποβάλει στο εργαστήριο για ανάλυση. Στο εργαστήριο θα μετρηθεί η συγκέντρωση των πρωτεϊνών TEX101 και ECM1 και με βάση τα αποτελέσματα θα εφαρμοστεί ένας επιστημονικός αλγόριθμος, ο οποίος θα καθοδηγήσει τη διαφορική διάγνωση. Για παράδειγμα, αν και οι δύο δείκτες είναι πολύ χαμηλοί, θα συμπεραίνεται ότι ο ασθενής πάσχει από αποφρακτική αζωοσπερμία, η οποία είναι μια κατάσταση θεραπεύσιμη χειρουργικά, ενώ εάν κρίνεται απαραίτητο το σπέρμα μπορεί να ανακτηθεί από τους όρχεις για την επίτευξη της σύλληψης με τεχνητή γονιμοποίηση. Αν η συγκέντρωση της πρωτεΐνης TEX101 είναι χαμηλή, αλλά η συγκέντρωση της πρωτεΐνης ECM1 είναι υψηλή, τότε θα συμπεραίνεται ότι ο ασθενής υποφέρει από μη-αποφρακτική αζωοσπερμία. Υπάρχουν τρείς μορφές μη-αποφρακτικής αζωοσπερμίας αναλόγως της αιτιολογίας: αναστολή ωρίμανσης, υποσπερματογέννεση και σύνδρομο απλασίας των κυττάρων του σπερματικού επιθηλίου (Sertoli cell-only syndrome). Βρήκαμε ότι στις δύο πρώτες περιπτώσεις, υπάρχει μια ποσότητα της πρωτεΐνης TEX101 στους όρχεις και είναι δυνατόν τα σπερματοζωάρια να μπορούν να ανακτηθούν για τεχνητή γονιμοποίηση. Αντιθέτως, στο τρίτο είδος αζωοσπερμίας, δεν ανιχνεύεται TEX101 και είναι πολύ πιθανό ότι δεν υπάρχουν σπερματοζωάρια στους όρχεις. Στην τελευταία περίπτωση, η χρήση μιας επεμβατικής διαδικασίας για την ανάκτηση του σπέρματος με εξαγωγή από τους όρχεις, δε συνίσταται αφού είναι πολύ πιθανόν να αποβεί αρνητική. Επομένως, πολλοί ασθενείς οι οποίοι σήμερα υποβάλλονται αδιακρίτως σε αυτήν την επεμβατική και επώδυνη διαδικασία θα επωφεληθούν από τη διαφορική διάγνωση που προσφέρει το μη-επεμβατικό μας τεστ. Ταυτόχρονα οι ασθενείς που έχουν χαμηλά αλλά ανιχνεύσιμα επίπεδα της πρωτεΐνης TEX101 μπορούν επίσης να ωφεληθούν από το συγκεκριμένο τεστ, καθώς η διαφορική διάγνωση θα καθοδηγήσει τον ιατρό στην ύπαρξη ζώντων σπερματοζωαρίων τα οποία είναι πιθανό να μπορούν να ανακτηθούν από τους όρχεις με την κατάλληλη διαδικασία.
Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ
Ο ερευνητής Απόστολος Δημητρομανωλάκης, ο οποίος κατάγεται από τα Χανιά, μας λέει:
• Μιλήστε μας για τη συμμετοχή σας στην ομάδα και τι δρόμους ανοίγει η ανακάλυψή σας;
Είμαι χαρούμενος που είμαι μέλος αυτής της ομάδας και βρέθηκα να δουλεύω σ’ ένα ερευνητικό κέντρο μέ μεγάλη απήχηση. Αυτή η εργασία είναι πραγματικά μια συλλογική δουλειά απο 8 ερευνητές και γιατρούς και δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς να βρισκόμασταν όλοι σε ένα κοινό χώρο. Πιστεύω οτι αυτή προσπάθεια αυτή θα οδηγήσει σε μία πιο εύκολη διαγνωστική εξέταση για την αζωοσπερμία στους άνδρες. Αυτή την περίοδο, άλλοι ερευνητές από την ομάδα δουλεύουν εντατικά για να γίνει αυτό το διαγνωστικό τεστ γρήγορα διαθέσιμο.
• Με τι άλλο ασχολείστε αυτή την περίοδο;
Εκτός απο τη δουλειά σχετικά με την αζωοσπερμία, η ομάδα μας ερευνά μεθόδους για την έγκαιρη διάγνωση συγκεκριμένων μορφών καρκίνου, όταν βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο και η θεραπεία τους είναι πιο εύκολη. Ελπίζω ό,τι στο σύντομο μέλλον θα μπορέσουμε να συνεισφέρουμε μια αντίστοιχη εργασία σε αυτόν τον τομέα.
«Κρίση από τη δεκαετία του ’80 στον επιστημονικό τομέα»
«Η Ελλάδα και η Κύπρος διαθέτουν υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, αλλά η υποδομή υστερεί σημαντικά», επισημαίνουν οι Ελληνες και Κύπριοι ερευνητές που διαπρέπουν στο Τορόντο του Καναδά, ενώ υπογραμμίζουν ότι στη χώρα μας, η κρίση στον επιστημονικό τομέα ήταν εμφανής με την ίδια ένταση από τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Ο επικεφαλής στο Τμήμα Κλινικής Βιοχημείας του Πανεπιστημίου του Τορόντο, Ελ. Διαμαντής, στην ερώτησή μας: Είστε από τους Ελληνοκύπριους επιστήμονες που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Σε μια εποχή που παρατηρείται, ειδικά από την Ελλάδα της κρίσης, κύμα φυγής νέων επιστημόνων για εργασία στο εξωτερικό. Εσείς σκεφτόσαστε επιστροφή στην Κύπρο; Υπάρχουν τα ανάλογα κίνητρα σε Κύπρο και Ελλάδα;, απαντά:
«Οπως ίσως γνωρίζετε, έχω εκπαιδευτεί και εργαστεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κατά τα πρώτα στάδια της καριέρας μου στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οπως όλοι γνωρίζουμε υπάρχει μια οικονομική κρίση που χαρακτηρίζει την Ελλάδα και την Κύπρο αυτή τη στιγμή. Ωστόσο, η κρίση στον επιστημονικό τομέα ήταν εμφανής με την ίδια ένταση στα μέσα της δεκαετίας του 1980 όπως και τώρα. Αυτός ήταν και ο λόγος που επιλέξαμε να φύγουμε από την Ελλάδα με τη σύζυγό μου και να μεταναστεύσουμε στον Καναδά. Θέλαμε να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε κάτι καλύτερο επιστημονικά με όλα τα μέσα που προσφέρει ο Καναδάς. Πρέπει να ομολογήσω ότι ο Καναδάς στάθηκε ως ένας παράδεισος για εμάς, αφού μας δώθηκε απλόχερα η ικανότητα να επιτύχουμε τόσο επιστημονικά όσο και οικονομικά. Επίσης, τα παιδιά μας μεγάλωσαν και εκπαιδεύτηκαν στον Καναδά και έχουν και οι δύο ακολουθήσει τις δικιές τους πορείες επαγγελματικά αλλά και προσωπικά, έχοντας κάνει οικογένεια με μετανάστες σερβικής και αιγυπτιακής καταγωγής. Πρόσφατα καλωσορίσαμε και στην οικογένειά μας δύο εγγονάκια για τα οποία είμαι πολύ περήφανος. Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, δεν βλέπω κάποιο καλό λόγο να επιστρέψω μόνιμα είτε στην Κύπρο είτε στην Ελλάδα ως επαγγελματίας. Επιπροσθέτως, σε αυτό το στάδιο της καριέρας μου μια μετακίνηση σε άλλο τόπο (Κύπρος, Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού) θα μείωνε την επιστημονική μου παραγωγικότητα τουλάχιστον για μερικά χρόνια. Αλλωστε, δεν πιστεύω ότι με μια ενδεχόμενη μετακίνησή μου θα ήταν δυνατό να βρεθούν εύκολα οι πόροι, οι υποδομές και οι άνθρωποι για να επιτρέψουν την επιστημονική ανάπτυξη που γνωρίζει τώρα η επιστημονική μας ομάδα. Στην περίπτωσή μου, το καλύτερο που μπορώ να προσφέρω είναι να εργάζομαι πυρετωδώς για την ανακάλυψη νέων μεθόδων διάγνωσης του καρκίνου και άλλων ασθενειών, με τη βοήθεια ενός εργαστηρίου που είναι ήδη ιδιαίτερα παραγωγικό. Αυτό δε σημαίνει ότι έχουμε αποξενωθεί είτε από την Κύπρο, είτε από την Ελλάδα. Επισκέπτομαι την Ελλάδα και την Κύπρος τουλάχιστον 2 – 3 φορές τον χρόνο και περνάω πολύ χρόνο για διακοπές στα πανέμορφα ελληνικά νησιά και στην Κύπρο. Επίσης, οργανώνω επιστημονικές ημερίδες και συνέδρια στην Ελλάδα σε κάθε ευκαιρία. Ας είμαστε ειλικρινείς, η χώρα μας είναι ένα όμορφο και ιδανικό μέρος για διακοπές, αλλά δεν είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να χτίσει μια επιστημονική σταδιοδρομία σ’ αυτόν το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, διεθνές περιβάλλον. Ανέκαθεν έλεγα ότι η Ελλάδα και η Κύπρος διαθέτουν υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, αλλά η υποδομή υστερεί σημαντικά. Αντί επομένως να επιλέξω την επιστροφή μου στην Ελλάδα ή Κύπρο, αποζητώ να προσελκύω Ελλήνες επιστήμονες στο εργαστήριό μου (επί του παρόντος, από τα συνολικά 30 μέλη μας, 9 είναι Ελληνες και η ελληνική/κυπριακή συμμετοχή αυξάνεται). Στην ουσία, έχουμε αναπτύξει ένα ελληνικό επιστημονικό κόμβο με έδρα το Τορόντο. Θα ήθελα επίσης να προσθέσω, ότι έχω κάνει όλη την εκπαίδευσή μου στην Ελλάδα και είμαι απόλυτα ευγνώμων στη χώρα μας για τη δωρεάν εκπαίδευση και όλα όσα μου έχει προσφέρει. Δυστυχώς, δεν θα μπορούσα να προσφέρω προσωπικά τις υπηρεσίες μου προς την πατρίδα μας, για τους λόγους που προανέφερα, αλλά είμαι απόλυτα αποφασισμένος να συνεισφέρω στην παιδεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο αναλαμβάνοντας την εκπαίδευση νέων Ελλήνων επιστημόνων στο εργαστήριό μου, οι οποίοι στη συνέχεια θα αναπτύξουν τη δική τους σταδιοδρομία και θα μεταδώσουν τις γνώσεις που θα λάβουν στο εργαστήριό μου, είτε στην Ελλάδα ή αλλού».
ΔΥΣΚΟΛΗ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ
Ο Ελληνας ερευνητής Απόστολος Δημητρομανωλάκης απαντώντας στην ερώτησή μας, αν η Ελλάδα δίνει κίνητρα σε νέους επιστήμονες για να επιστρέψουν και πως είναι η κατάσταση στον Καναδά, υπογραμμίζει:
«Υπάρχουν πολλοί ερευνητές στην Ελλάδα που κάνουν ερευνά παγκόσμιας εμβέλειας παρόλες τις αντιξοότητες αυτήν την εποχή. Για έναν ερευνητή στο εξωτερικό όμως, η απόφαση για να επιστρέψει είναι δύσκολη αυτή την εποχή. Στοιχεία οπός η γραφειοκρατία, η αναξιοκρατία, η έλλειψη χρηματοδότησης και το άσχημο οικονομικό κλίμα, δεν αντισταθμίζουν τα κίνητρα που προσπαθεί να δώσει η Ελλάδα στους ερευνητές για να επιστρέψουν.
Η κατάσταση στον Καναδά είναι σίγουρα πιο υγιής. Σίγουρα τα ερευνητικά κονδύλια εδώ είναι πολύ περισσότερα, αλλά πάνω από όλα το σύστημα δουλεύει πιο σταθερά και αξιοκρατικά, δίνοντας μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε έναν ερευνητή».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου