Κυριακή 15 Ιουνίου 2014

Ζωγραφίζοντας με γραφομηχανή: η ταλαντούχα Keira Rathbone


Της ΜΑΡΙΑΣ ΜΥΣΤΑΚΙΔΟΥ
Λάτρεψε το «Θ» και το «Φ».Ενθουσιάστηκε με το «Ψ». Περισσότερο απ' όλα όμως την συνεπήρε το ότι για πρώτη φορά χρησιμοποίησε γραφομηχανή με ελληνικά στοιχεία. Και δεν ήταν η πρώτη «πρωτιά» που χάρηκε η Keira Rathbone στα Χανιά: ήταν η πρώτη της φορά στην Ελλάδα, η πρώτη φορά που επισκέφθηκε Μουσείο Τυπογραφίας, η πρώτη φορά που μίλησε σε Ελληνα δημοσιογράφο και το σπουδαιότερο: η πρώτη φορά που δημιούργησε έχοντας ως «καμβά» τα ελληνικά.
Την Keira την συνάντησα στο
Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά. Είχε ακούσει για το Μουσείο και ήταν αποφασισμένη να το επισκεφθεί πάση θυσία. Χρειάστηκαν μερικά email και τελικά το απόγευμα της 25ης Μαΐου η Keira περνούσε την πόρτα του Μουσείου για μια ιδιωτική ξενάγηση. Σε κάθε έκθεμα, σε κάθε μηχάνημα, σε κάθε λεπτομέρεια που της εξηγούσε η διευθύντρια του Μουσείου, Ελια Κουμή, έδειχνε ενθουσιασμένη. Και όταν έφτασε η ώρα και ανέβηκε στη βιβλιοθήκη και είδε μαζεμένες τόσες γραφομηχανές, χαμογελούσε σαν μικρό παιδί.
Το πρόβλημα ήταν ότι μπορούσε να δει τις γραφομηχανές, όχι όμως και να τις χρησιμοποιήσει. Ετσι, μαζί με την Ελια Κουμή επιδοθήκαμε σε έναν αγώνα δρόμου για να βρούμε γραφομηχανή που να μπορεί να χρησιμοποιήσει η Keira. Οχι, δεν ήθελε να γράψει κάτι. Εκείνο που ήθελε ήταν να ζωγραφίσει. Να αποτυπώσει μια χαρακτηριστική εικόνα των Χανίων. Και τι πιο χαρακτηριστικό (μετά τον «πολυταξιδεμένο» Φάρο στο λιμάνι) από το ρολόι στον Δημοτικό Κήπο της πόλης.
«Ξεκίνησα πριν από 10 χρόνια. Και το πρώτο που έφτιαξα ήταν ένα μάτι. Τα μάτια είναι όλα όσα χρειάζεται κανείς για να καταλάβει ένα πρόσωπο. Μπορεί να είναι θυμωμένα, μπορεί να είναι θλιμμένα, κακά, ευγενικά. Τα μάτια δείχνουν τα πάντα. Μπορείς να παραλείψεις ό,τι θέλεις από ένα πρόσωπο, να μην σχεδιάσεις τίποτα άλλο, αν ζωγραφίσεις σωστά ένα μάτι», λέει και μου εξηγεί πως άρχισε να «ζωγραφίζει» χρησιμοποιώντας όχι χρώματα, πινέλα και μουσαμάδες, αλλά γραφομηχανή και ειδικά μαλακά χαρτιά.
Η Keira μίλησε στην «Κ.Ε.» από το ιστορικό « Καφέ Κήπος» στα Χανιά. Ο ιδιοκτήτης του, Βασίλης Σταθάκης δέχτηκε ευγενικά να φιλοξενηθεί στο χώρο η συνέντευξη, παραχώρησε ολόκληρη την εσωτερική αίθουσα του Καφέ στην Keira και την ...γραφομηχανή της και έκανε πραγματικά ό,τι περνούσε από το χέρι του για να κάνει την παραμονή της εκεί μια αξέχαστη εμπειρία.
Εκεί, η Keira «ζωγράφισε» in situ το ρολόι. Καθισμένη σε μια καρέκλα μπροστά από την γραφομηχανή, την παρακολουθούσα να κοιτά το ρολόι και να χτυπά τα πλήκτρα, άλλοτε ταχύτατα, και άλλοτε εξαιρετικά αργά. Κοιτούσα το λευκό χαρτί και χρειάστηκε να περάσει τουλάχιστον ένα τέταρτο προτού καταλάβω τι κάνει και πως. «Το καλύτερο είναι όταν ζωγραφίζω μπροστά σε κοινό. Με βλέπουν και σκέφτονται «τι θα κάνει τώρα με τη γραφομηχανή» και μετά αρχίζουν να μαζεύονται γύρω μου, άτομα κάθε ηλικίας και βλέπουν την εικόνα να σχηματίζεται. Και τότε καταλαβαίνουν...» μου λέει.
«Δέκα χρόνια τώρα, θα έχεις κάνει εκατοντάδες έργα. Υπάρχει κάποιο που δεν θα αποχωριζόσουν με τίποτα; Κάτι που να λες, αυτό δεν το πουλάω όσα χρήματα και να μου δώσουν;» τη ρωτώ. «Υπάρχουν δυο. Είναι αρκετά προσωπικά και χρειάστηκα πολύ χρόνο για να τα φτιάξω. Το ένα είναι μια εικόνα της πίσω αυλής του σπιτιού μου, το άλλο μια εικόνα του δωματίου μου. Και δεν μιλάμε για μια κόλλα χαρτί, αλλά για πολλές μαζί. Το έφτιαχνα κομμάτι κομμάτι, με το χέρι, όπως ενώνει μια φωτογραφική μηχανή πολλές φωτογραφίες μαζί για να κάνει «πανοραμική». Εκανα κομματάκι κομματάκι κάθε εικόνα και μετά τις ένωσα. Αυτά τα δυο έργα τα αγαπώ πολύ» μου απαντά.
«Πόση ώρα χρειάζεσαι κατά μέσο όρο για να φτιάξεις ένα έργο;» ρωτώ. «Συνήθως γύρω στις 90 ώρες. Αν θέλω λεπτομέρειες και φωτοσκιάσεις θέλω τόσο ή και περισσότερο. Υπάρχουν όμως και λιγότερο λεπτομερή έργα που κάνω σε 20-30 λεπτά. Αυτά συνηθίζω πολύ να τα κάνω όταν δουλεύω «ζωντανά» μπροστά σε κοινό».
Οσο η Keira συνεχίζει να χτυπά τα πλήκτρα της γραφομηχανής, κοιτώ την εικόνα που σχηματίζεται και αποκτά όλο και περισσότερες λεπτομέρειες. Τα φύλλα από τα γύρω δέντρα, το περβάζι του μπαλκονιού του Καφέ.
«Εχετε πολύ ενδιαφέρουσα αλφάβητο» μου λέει. «Ποια γράμματα σ' αρέσουν πιο πολύ»; την ρωτώ. «Αυτό εδώ (μου δείχνει το Θ) και αυτό (το Φ). Α! Και αυτό (μου δείχνει το Ψ). Θέλω πολύ να δουλέψω ξανά σε γραφομηχανή με ελληνικά. Αισθάνομαι ότι έχω έναν πολύ ιδιαίτερο «καμβά», λέει.
«Σε πόσες γλώσσες έχεις «τυπώσει» εικόνες;» τη ρωτώ. «Αγγλικά -φυσικά- γαλλικά, δανέζικα, ρώσικα. Τώρα και στα ελληνικά» λέει και χαμογελάει. «Στο βίντεο που είδα από τη συνέντευξή σου στο BBC είπες πως έχεις περίπου 30 γραφομηχανές» της λέω. «Τώρα κοντεύουν τις 40», με διακόπτει. «Και θα ήθελα να βάλω στη συλλογή μου και μια γραφομηχανή με ελληνικά γράμματα».
«Είναι κάποιο μοντέλο που σου αρέσει ιδιαίτερα; Κάποια γραφομηχανή που λατρεύεις να χρησιμοποιείς;» τη ρωτάω. «Είναι αστείο, αλλά δεν με νοιάζει καθόλου τι γραφομηχανή θα χρησιμοποιήσω. Αρκεί να δουλεύει. Μπορεί να είναι πολύ ακριβή, μπορεί να είναι πάμφθηνη, μπορεί να είναι πολύ παλιά, μπορεί να είναι πιο ...νέα. Οπως και να έχει αυτό μου είναι αδιάφορο. Δεν ξέρω καν από μάρκες. Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι οι γραμματοσειρές. Αυτό για μένα έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Είναι ο καμβάς μου κάθε φορά. Και όσο πιο διαφορετικό καμβά έχω, τόσο μεγαλύτερη η πρόκληση. Και η χαρά».
Η Keira σταματά για λίγο να δουλεύει. «Πρέπει να κάνω διάλειμμα που και που γιατί μετά από κάποια ώρα οι καρποί μου πονάνε πολύ. Ιδιαίτερα το αριστερό χέρι που πρέπει να γυρίζει πάνω κάτω το ρολό» μου λέει.
«Κάνεις μια δουλειά μοναδική» της λέω «και με ...σχεδόν ανύπαρκτο ανταγωνισμό» συμπληρώνω και γελάμε. «Εχεις συναντήσει στην πορεία σου κακές κριτικές; Δηλαδή υπήρξαν κάποιοι που να είπαν, εντάξει Keira, αυτό που κάνεις δεν είναι και τόσο σπουδαίο, υπάρχουν προγράμματα φωτοσοπ που κάνουν κάτι ανάλογο» την ρωτώ. «Φυσικά, έχουν υπάρξει και τέτοιες κριτικές» μου λέει «σε κάθε δουλειά, σε κάθε προσπάθεια υπάρχει και μια πλευρά που θα πει την «κακή κουβέντα» της. Δεν με πτοούν όμως και τους απαντώ πως αυτό που κάνω είναι μοναδικό. Αν δεις τα έργα μου, ζωγραφίζω με σκιές, κάθε γράμμα αλληλεπικαλύπτεται από κάποιο άλλο, άλλα γράμματα σχεδόν «μαυρίζουν» από τα αλλεπάλληλα χτυπήματα. Δες τώρα ένα πρόγραμμα φωτοσοπ. Φτιάχνει μεν μια εικόνα, αλλά τα γράμματα είναι όλα εμφανή με περιθώρια ανάμεσά τους. Το ένα είναι τυποποίηση, μπορεί να το κάνει ο καθένας, το άλλο είναι τέχνη» απαντά.
«Τις προάλλες που συναντηθήκαμε στο «Μουσείο Τυπογραφίας», χρησιμοποίησες τη λέξη «Typogenic» (σ.σ: η Keira μου εξήγησε ότι η λέξη δεν υπάρχει στα λεξικά, αλλά την χρησιμοποιεί για να υποδηλώσει πως κάποια μέρη, κάποια πράγματα έχουν ενδιαφέρον για να τα «τυπώσει» ως εικόνες με τη γραφομηχανή. Κάτι αντίστοιχο του photogenic -φωτογενές, αλλά «μεταποιημένο» για γραφομηχανή typogenic, σε ελεύθερη μετάφραση «τυπογενές») Υπάρχουν κάποια αντικείμενα ή κάποιες τοποθεσίες που να σου «τραβάνε» το μάτι; Η κάτι που όποτε το βλέπεις, όπου στον κόσμο και να βρίσκεσαι, να λες, αυτό πρέπει να το «ζωγραφίσω»; την ρωτώ. «Πολλές φορές βλέπω πράγματα και κατευθείαν έχω την εικόνα τους σαν να τη ζωγράφισα με τη γραφομηχανή. Αγαπώ πολύ τα δέντρα και τις γέφυρες. Στο Λονδίνο κάνω διαρκώς γέφυρες. Αλλά συνήθως φροντίζω να έχω τα μάτια μου ανοιχτά γιατί ποτέ δεν ξέρω τι θα συναντήσω που θα με συνεπάρει. Εδώ για παράδειγμα: μου άρεσε πολύ ο φάρος, μου άρεσε το ρολόι, είδα δρομάκια που θα ήθελα να κάνω... Είναι τόσα πολλά» λέει και χαμογελά : «πρέπει να ξανάρθω σίγουρα».
Το ρολόι του δημοτικού κήπου αρχίζει να ζωντανεύει στο χαρτί. Τα πλήκτρα συνεχίζουν να ανεβοκατεβαίνουν. «Μετά τα ελληνικά, σε ποια γλώσσα θα ήθελες να «ζωγραφίσεις» την ρωτάω. «Αραβικά. Είναι μυστηριακά και παράξενα. Θα ήθελα όμως να μπορέσω να ζωγραφίσω σε όλες τις γλώσσες. Μακάρι να βρω γραφομηχανές με κάθε αλφάβητο που υπάρχει» μου λέει.
Οταν η Keira βγάζει το χαρτί από τη γραφομηχανή, το αποτέλεσμα είναι καθηλωτικό. Αυτή η μικροσκοπική κοπέλα με το τεράστιο ταλέντο έχει καταφέρει μέσα σε μια μόνο ώρα να αποτυπώσει μια εικόνα που βλέπει για πρώτη φορά, χρησιμοποιώντας μόνο μια γραφομηχανή. Είναι το ρολόι του Κήπου των Χανίων που έχει χαραχτεί για πάντα με ελληνικά γράμματα σε μια κόλλα χαρτί.
Η «ζωγραφιά» της Keira, έχει τυπωμένη και μια αφιέρωση «Στο Μουσείο Τυπογραφίας». Εκεί θα πάρει και τη θέση του το πρωτότυπο. Η συνάντηση έκλεισε με μια υπόσχεση. Ότι θα τα ξαναπούμε. «Πρέπει να ξανάρθω σίγουρα» μου επανέλαβε.
Η Keira είναι από τους ελάχιστους καλλιτέχνες παγκοσμίως που «ζωγραφίζουν» χρησιμοποιώντας γραφομηχανή. Εχει παρουσιαστεί σε ξένα ειδησεογραφικά δίκτυα όπως το BBC και η DW. Εχει δημιουργήσει εξώφυλλα για βιβλία και περιοδικά. Και εξομολογείται πως πάντα ήθελε να χρησιμοποιήσει μια γραφομηχανή, αλλά δεν είχε τίποτα ενδιαφέρον να γράψει. Ετσι άρχισε να ζωγραφίζει. Και από τότε μετατρέπει γράμματα, αριθμούς και σύμβολα σε εικόνες. Από μικροσκοπικά ανθρωπάκια μέχρι ογκωδέστατα κολλάζ πολλών σελίδων. Ζει στο Λονδίνο και όποτε της δίνεται η ευκαιρία ταξιδεύει στον κόσμο για να «ζωγραφίσει» σε άλλες πόλεις, με άλλες εικόνες και διαφορετικές αλφάβητους.
* Μάθετε περισσότερα για την Keira και τη δουλειά της από το επίσημο site της και τις παρουσιάσεις που έχουν γίνει σε διεθνή ΜΜΕ. Ενδεικτικά κάντε κλικ στα παρακάτω:
www.keirarathbone.com
www.facebook.com/KRTypewriterArt
www.etsy.com/shop/KeiraRathboneArt
www.boredpanda.com/typewriter-art-keira-rathbone/
www.bbc.com/news/magazine-24760538
(Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία - 15/6/2014)
Link: http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=15%2F06%2F2014&id=434754

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου