Σύγχρονη κοινωνία και εξαρτήσεις

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΚΚΙΝΑΚΟΥ

«Αλλά κάτεχε ότι μονάχα κείνος
που παλεύει το σκοτάδι, μέσα του θα ’χει
μεθαύριο μερτικό δικό του στον ήλιο».

“Αξιον Εστί”, Οδ. Ελύτης

Πολλές φορές έχει γίνει αναφορά για τον νέο ανθρωπολογικό τύπο που ανεδύθη στον σημερινό χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό.
Ένας τύπος που κύριο χαρακτηριστικό του είναι ο καταναλωτισμός. Ο καταναλωτισμός όμως όχι ως συμπεριφορικός τρόπος ζωής, αλλά και ως ένας διαφορετικός ψυχισμός. Πάει πια το «σκέπτομαι άρα υπάρχω» τώρα ισχύει το «καταναλώνω άρα υπάρχω». Τι θα πει όμως καταναλώνω; Και γιατί επηρεάζει τόσο εν τω βάθει την ανθρώπινη ουσία; Δεν έχει παρά να παρατηρήσει κανείς τον τρόπο ζωής της περασμένης γενιάς. Πώς ζούσε, πώς «συναντούσε« τα πράγματα και τους ανθρώπους, πώς διασκέδαζε, πώς έτρωγε, πώς σχετιζόταν με τους άλλους ανθρώπους, πώς  εκινείτο. Τι αξίες, τι σταθερές, τι ιδέες, τι προσδοκίες είχε. Και να παρατηρήσει και τη σημερινή γενιά. Τη γενιά της ταχύτητας, της υπερπληροφόρησης, της ευκολίας.
Απ’ την κοινότητα της επάρκειας μέσα στο λίγο, της ολότητας, της σφαιρικότητας της παραδοσιακής οικογένειας στην κοινωνία των ειδικών. Κάποτε η οικογένεια έκανε τα πάντα, σήμερα τα πάντα έχουν εκχωρηθεί στους ειδικούς. Αυτό εγκαθιστά  στον άνθρωπο μιά αναπηρία, μια απώλεια της ουσίας και της γνώσης των όσων τον περιβάλλουν. Αλλά κυρίως του πλήττει υπαρξιακά την αυτονομία και την αυτεξουσιότητά του.
Έπαψε πια να κατασιγά τα αγωνιώδη και τα θεμελιώδη με «απορία», με σκέψη, με ιδέες, με αξίες. Νόμισε ότι δήθεν μπορεί να τα καλύψει με τα υλικά, καταναλωτικά αγαθά. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε γύρω μας…
Έχασε όμως και το προνόμιο να ασκείται στην απώλεια. Έχασε έτσι την επαφή του με την πραγματική ζωή. Η οποία είναι γεμάτη με απώλειες.
Μια άσκηση στην απώλεια είναι ο ανθρώπινος βίος, ο νοηματοδοτημένος με τα βαθιά, τα αναπάντητα, τα αγωνιώδη. Η άσκηση στην ηδονή δεν μας βοηθά, αντίθετα στη δυσκολία και στον πόνο μας αφήνει μετέωρους. Και εμείς ψάχνομε και επιλέγουμε  τη λύση, τη βοήθεια, τη διέξοδο σε κάτι έξω από μας…
Δεν είμαι υπέρ της ρητορικής του πόνου, αλλά η ζωή δεν αποφλοιώνεται απ’ τον πόνο όπως νομίζει ο σύγχρονος  άνθρωπος.
Αυτές οι απώλειες μάς οδηγούν στην κοινωνία των εξαρτήσεων, αφού χάνουμε την αυτονομία μας ως υπάρξεις. Μεγαλώνουμε τα παιδιά μας σε «προστατευτική γυάλα», μην τους λείψει ό,τι έλειψε σε μας, αλλά τα ετοιμάζουμε για να πιαστούν στο δόκανο μιας εξαρτησιογόνου κοινωνίας. Και είναι τυφλότητα να πιστεύει κανείς ότι η μόνη εξάρτηση σήμερα είναι η εξάρτηση από τα ναρκωτικά.
Γεμάτη η κοινωνία μας είναι από εξαρτησιογόνα και από ειδικούς των εξαρτήσεων.
Δεν θέλουμε να τα δούμε…
Και δεν θέλουμε να δούμε επίσης -ίσως γιατί μας γεμίζει ενοχές- ότι η οικογένεια, η λειτουργία της, οι στοχεύσεις και οι ιεραρχήσεις της είναι το πεδίο όπου παίζεται το παιχνίδι της ολοκλήρωσης της προσωπικότητας.
Εκείνο που συγκροτείται στην παιδική ηλικία, φαινοτυπικά εκδηλώνεται αργότερα. Δύσκολο -το δυσκολότερο- επάγγελμα αυτό του γονιού.
Πώς μεγαλώσαμε τα παιδιά μας, πώς αισθανόμαστε, πώς σηματοδοτείται η αλληλοσχέση μας με το περιβάλλον και με τον Άλλο, πώς σκεπτόμαστε, αλλά κυρίως πώς φαντασιώνουμε τον άνθρωπο. Δεν υπάρχει ο ατομικός άνθρωπος που νομίζομε παρά μονάχα ο κοινωνικός άνθρωπος. Ο σημερινός άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος υβρίδιο πολύ μακριά από την ουσία και την ύπαρξη. Καταναλωτική είναι και η πολιτική μας συμπεριφορά, αφού αναζητούμε έναν αρχηγό, έναν μεσσία, να μας βγάλει από την κρίση. Ξεχνώντας το βασικό ότι ο άνθρωπος είναι ο δημιουργός της ιστορίας του…
Ας αναστοχαστούμε λοιπόν.
(Αναδημοσίευση από τα "Χανιώτικα νέα" - 18/12/2013)
Link: http://www.haniotika-nea.gr/sigchroni-kinonia-ke-exartisis/#ixzz2nrI3WeG3