Της ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΡΟΣΜΑΡΑΚΗ*
Η αλήθεια είναι, ότι είχα πολλά χρόνια να περάσω από κείνο το σημείο κοντά στην πλατεία του χωριού όπου δέσποζε μια επιβλητική κατοικία που μέσα της είχαν ζήσει γενιές και γενιές. Κάποια στιγμή η αρχαιολογία είχε αποφασίσει την απαλλοτρίωσή της και τη μετεγκατάσταση των ενοίκων, για να αρχίσουν οι απαραίτητες εργασίες για την ανάδειξή της.
Είχα αναρωτηθεί πολλές φορές από τότε αν οι υπηρεσίες είχαν πράξει σωστά μπαίνοντας σε αυτήν τη διαδικασία αντί να αφήσουν την κατοικία όπως ήταν, στην πρώτη της κατάσταση.
Όταν την είδα ωστόσο μετά από κάποια χρόνια να προβάλει μπροστά μου νεφοσκεπής καθώς της λείπει η οροφή και πολλά άλλα σίγουρα, σκέφτηκα, ότι τελικά δεν ήταν λάθος η επιλογή εκείνου του αρχαιολόγου που πριν από πολλά χρόνια αποφάσισε να αρχίσει έναν πολύχρονο μαραθώνιο για την αποκατάστασή της. Από τότε ξεκίνησε μια ιστορία με απαρχή την αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη που ως υπουργός Πολιτισμού, είχε δώσει τα χρήματα για να απαλλοτριωθεί το οίκημα και να περάσει στο δημόσιο.
Είναι και το πείσμα των συγχωριανών που δεν λένε να το βάλουν κάτω με τίποτα. «Όταν με το καλό τελειώσουν οι εργασίες ανοικοδόμησης, αυτό θα είναι ένα σωστό παλάτι, επιμένουν». Και έτσι ακριβώς το φαντάζομαι και εγώ καθώς ξέσκεπο καθρεφτίζεται στον πρωινό ουρανό, θαρρείς και επιστρέφει από κάποια παλιότερη μακρινή και συγχρόνως κοντινή εποχή, αφού όλα είναι σχετικά και σίγουρα και ο χρόνος…
Τελευταία οι κάτοικοι αποφάσισαν να ασχοληθούν περισσότερο με το οίκημα καθώς οι εργασίες ανοικοδόμησης είχαν σταματήσει προ πολλού και είχε αφεθεί στην τύχη του, είχαν παγώσει ίσως είναι η σωστότερη λέξη. Επιπλέον κάποιοι μικρόνοες το είχαν μετατρέψει σε σκουπιδότοπο. Επικοινώνησαν με τον δήμο ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για να περιφραχτεί και να προστατευτεί ο χώρος και να μην είναι προσβάσιμος στους ασυνείδητους.
Το ενδιαφέρον αλλά και η προσωπική εργασία των εθελοντών κατοίκων δεν σταματά και ούτε πρόκειται να σταματήσει μέχρι να επιλυθεί οριστικά το ζήτημα του ιστορικού κτιρίου. Μιλούν με τέτοιο ενθουσιασμό και αγάπη για αυτό το στολίδι του χωριού, που σχεδόν πείθουν και εμένα ότι σε αυτούς τους χαλεπούς γκρίζους καιρούς της κρίσης το να επιλυθεί το θέμα τούτου του σπιτιού που τόσο πολύ ταξίδεψε μέσα στο χρόνο για να φτάσει στο σήμερα είναι… παιγνιδάκι! Παρά τα τόσα εμπόδια και τις καθυστερήσεις. Ωστόσο, έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και οι τσιμεντοενέσεις σε ένα κτίριο χωρίς σκεπή δεν μπορούν να του εξασφαλίσουν την αιώνια ζωή…
Η ατμόσφαιρα που περιβάλλει το οίκημα είναι τόσο υποβλητική, ώστε καθώς μπαίνει ο επισκέπτης μέσα, αναρωτιέται για εκείνους τους πρώτους ενοίκους που το κατοίκησαν, πώς να ήταν και πώς να έζησαν. Αλλά και οι γενιές που έζησαν μέσα σε αυτό όλους αυτούς τους αιώνες μέχρι και πρόσφατα. Έτσι ανατρέχουμε στην ιστορία για να ανασύρουμε το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο το κτίσμα αυτό δημιουργήθηκε και του οποίου αποτέλεσε και αποτελεί σύμβολο. Μετά την κατάλυση του βυζαντινού κράτους λοιπόν κατά την Δ’ Σταυροφορία, ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός πήρε την Κρήτη και την παραχώρησε για χίλια αργυρά μάρκα στους Ενετούς… Ωστόσο οι Γενοβέζοι πρόλαβαν και κατάλαβαν το νησί! Μετά από λίγο η Βενετία έστειλε στρατό, έγινε πόλεμος που διήρκεσε μέχρι το 1210 οπότε το νησί έμεινε στους Ενετούς και ο Χάνδακας έγινε πρωτεύουσα της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας. Για να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα βοηθούσαν τους κατακτητές να στερεωθούν καλύτερα, η Βενετία εγκατέστησε στο νησί σε διάφορα σημεία, αποικίες Ενετών τιμαριούχων, παίρνοντας από την κυβέρνηση μεγάλα κτήματα και Κρητικούς αγρότες ως δουλοπάροικους. Αλλά επειδή βλάπτονταν τα αρχοντικά γένη του νησιού, άρχισε εναντίον των ξένων κατακτητών αντίδραση ισχυρή και επίμονη. Σε όλη τη διάρκεια της ενετοκρατίας τα ονόματα των οικογενειών που πρωτοστάτησαν στις επαναστάσεις εναντίον των ενετών ήταν οι οικογένειες των Σκορδίληδων, των Μελισσηνών και κυρίως ο μεγάλος οίκος των Καλλέργηδων. Τα αιτήματα εκείνων των επαναστατών ήταν, η αναγνώρισή τους ως τιμαριούχων ισότιμων προς τους Ενετούς άρχοντες! Ούτε λόγος βέβαια να γίνεται για τα δικαιώματα των αγροτών παροίκων που εργάζονταν ως εργάτες της γης στα κτήματα των τιμαριούχων…
Σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση, τον 14ο και 15ο αιώνα έχουμε την Κρητική αναγέννηση όπου άνθισαν τα γράμματα και οι τέχνες, διάστημα κατά το οποίο πολλοί Ενετοί και Κρητικοί ταξίδευαν για σπουδές στα ξακουστά πανεπιστήμια της Ρώμης. Σε αυτό το διάστημα τοποθετούνται και οι σπουδές ξεχωριστών και διάσημων Κρητικών όπως ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο), αλλά και ο Βιτσέντζος Κορνάρος, ο συγγραφέας του αγαπημένου έργου «Ερωτόκριτος», του δημοφιλέστερου ποιήματος του νέου ελληνισμού. Όπως και η δημιουργία των ακαδημιών των Vivi (Ρέθυμνο), Sterili ( Χανιά), Stravagandi (Ηράκλειο – Χάνδακας) που δημιουργήθηκαν κυρίως από τους τελειόφοιτους Κρητικούς και Ενετούς των πανεπιστημίων της Ρώμης που επιστρέφοντας μετέδιδαν τα φώτα τους στους γόνους (τους άρρενες βέβαια) των ντόπιων και συντέλεσαν στο θαύμα της περιόδου αυτής.
Σχετικά με το κτίσιμο της έπαυλης Senekjana στο Ροδωπού υπάρχει μία αναφορά ότι έγινε γύρω στο 1575. Αυτές τις πληροφορίες τις δίνει κυρίως ένας σπουδαίος αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας ο Ιταλός Giuseppe Gerola, ο οποίος έφτασε στο νησί στις αρχές του 1900 και εν μέσω κινδύνων και περιπετειών διέσχισε την Κρήτη απ’ άκρη σε άκρη. Κατέγραψε, φωτογράφισε και μελέτησε ό,τι βενετσιάνικο είχε αφήσει ο χρόνος και οι Τούρκοι…
Στην αξιοθαύμαστη κληρονομιά του βιβλίου του Gerola βρίσκονται τρία κτίρια ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, ένα στο χωριό Δραπανιάς (βίλα Τρεβιζάν), το άλλο στο χωριό Ροδωπού και το τρίτο στο χωριό Καλάθενες του νομού Χανίων γνωστό ως βίλα Ρετόντα. Για τη βίλα στο χωριό Ροδωπού, δεν κατέγραψε τους πιθανούς ιδιοκτήτες της εξαιτίας της καταστροφής του θυρεού.
Ωστόσο τα προικοσύμφωνα αναφέρουν, ότι δύο οικογένειες, η οικογένεια Μεγκάνο και η οικογένεια Πολλάνι, είχαν ιδιοκτησίες στην περιοχή και επίσης αυτές οι δύο οικογένειες είχαν συμπεθεριάσει. Άρα είναι πολύ πιθανόν η βίλα να ανήκει σε μία από τις δύο ή και στις δύο οικογένειες.
Η Ενετική Βίλα του Ροδωπού θεωρείται μνημείο αρχιτεκτονικής και αποτελεί και αυτή όπως και οι γειτονικές βίλες που προαναφέρθηκαν δείγμα της ενετικής αρχιτεκτονικής του 17ου αιώνα, χωρίς ωστόσο να έχει ακόμα αποσαφηνιστεί σε ποια οικογένεια ανήκε η έπαυλη η οποία χρησιμοποιούνταν για χρόνια ως κατοικία. Ωστόσο από κάποιο σημείο και μετά ιδίως μετά την πτώση της οροφής της, έγινε αποθήκη για γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες, ενώ η βροχή που έμπαινε μέσα προξένησε μεγάλες καταστροφές. Όταν με το καλό αποκατασταθεί κάποτε όπως όλοι ελπίζουμε, θα μπορούσε ίσως να χρησιμοποιηθεί ως επισκέψιμο μνημείο το οποίο θα φιλοξενεί πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις.
*κοινωνιολόγος / Med στην Εκπαίδευση Παιδιών και Εφήβων
ΠΗΓΕΣ:
– Γιάννης Γ. Χρηστάκης, «Ιστορικά Οχυρωματικά Μνημεία της Κρήτης (330 π.Χ. – 1898)», 335 σελίδες, εκδόσεις: Κρητικά Γράμματα, 2004, Ιστορικά οχυρωματικά μνημεία της Κρήτης (330 μ.Χ. – 1898): ιστορική θεώρηση,
– Βέης, Ν. (1962) Κρήτη, στο: «Σύγχρονη Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη» τόμ. 8ος εκδ. Ν. Νίκας και ΣΙΑ Ε.Ε.
(Αναδημοσίευση από τα Χανιώτικα νέα - 5/10/2015)
Link: http://www.haniotika-nea.gr/h-enetiki-vila-senegkiana-villa-senekjana-sto-rodopou/#
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου