Πηγή χαράς είναι η λύπη...

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΚΚΙΝΑΚΟΥ

"Κι έπαιρνε με τα δυο του μόνο δάκτυλα
ένα - ένα τα μη τους και τα πέταγε
στο δοχείο απορριμμάτων"
Γ. Ρίτσος

Το αυτοκίνητο ενός γιατρού που ήταν παρκαρισμένο ξεκλείδωτο στον περίβολο του ψυχιατρικού τμήματος πήρε ο Κωστής κι έφυγε για το χωριό του…
Μέρες κλεισμένος στο ψυχιατρείο θέλησε να επισκεφθεί τους δικούς του, το σπίτι του. Μόνο που οι φύλακες τον κυνήγησαν, τον έπιασαν, τον ξανάβαλαν στο ψυχιατρείο, τον καθήλωσαν και πέρασε το Σαββατοκύριακό του στην απομόνωση. Έτσι μια πράξη αυτονομίας, ελευθερίας, έστω και αν είναι εκτός ορίων, έστω και αν παραβαίνει κανόνες, ενώ σηματοδοτεί την απόφαση του ατόμου για αυτονομία, αυτεξουσιότητα, αντίρρηση, πολιτογραφείται ως επικίνδυνη, αλλόκοτη, διορθωτέα, επιλήψιμη.. Ο ασθενής με πρόσχημα την 'ασφάλεια του', στην ουσία τιμωρείται περνώντας ένα τριήμερο στο δωμάτιο απομόνωσης. Τι σχέση με τη θεραπεία μπορεί να έχει ένα μέτρο περιορισμού της ελευθερίας;
Πώς ένα μέτρο που τονίζει το απρόβλεπτο, το αλλόκοτο, το επικίνδυνο και το ανεύθυνο, βοηθά τον άρρωστο να μπει σε ένα πλαίσιο ευθύνης, αναλαμβάνοντας την κοινωνική και την υπαρξιακή του ευθύνη;
Το αντίθετο. Τα μέτρα περιορισμού της ελευθερίας κινούνται σε κατεύθυνση μη θεραπείας. Απλώς η ψυχιατρική εκτελεί το ρόλο μιας κοινωνικής ανάθεσης της διαχείρισης κάθε διαφορετικού, κάθε ενοχλητικού. Διαμεσολαβεί για τον αποκλεισμό, τον εγκλεισμό, την αποκοπή απ’ το κοινωνικό σώμα. Τι σχέση μπορεί να έχει αυτό με τη θεραπεία;
Καμία. Απλώς το ψυχιατρείο μέσω της φυλακτικής του διάστασης 'προστατεύει' την κοινωνία. Αφού υπάρχει ο τόπος της τρέλας πάει να πει ότι εδώ που κατοικούμε εμείς οι 'λογικοί' δεν υπάρχουν τρελοί. Επί πλέον είναι η διαμεσολάβηση της ψυχιατρικής που καθαγιάζει κάθε παραβίαση δικαιώματος των εγκλείστων, πολιτογραφώντας της ως θεραπεία. Τέλος πάντων. Ο Κωστής πέρασε δεμένος το Σαββατοκύριακο διότι 'δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις'.
Δευτέρα πρωί τον φωνάζω στο γραφείο να κουβεντιάσουμε, αλλά αυτός αρνήθη. Τον επισκέφθηκα στο δωμάτιο της απομόνωσης. Στον τοίχο είδα γραμμένο ένα τετράστιχο και τον ρώτησα γι’ αυτό. Μου απάντησε ότι το έγραψε το Σαββατοκύριακο. Μου είπε επίσης θυμωμένος ότι το αφιερώνει σε όλους τους ψυχιάτρους. Ο Κωστής λίγα χρόνια μετά πέθανε αιφνιδίως από έμφραγμα, πολύ νέος. Και εγώ το μόνο που έχω να κάνω είναι στη μνήμη του να το καταθέσω. Έγραφε λοιπόν:
'Αητός που μπαίνει στο κλουβί
δεν πρέπει να τ’ αρέσει
γιατί στην πιο ψηλή κορφή
ειν’ η δική του θέση'.
Από ψηλό, μαδαρίτικο χωριό, βοσκός, ακατέργαστος, τραχύς και απότομος ο Κωστής. Αλλά με έσω ράγισμα, τέτοιο που να τον κατατάσσει στους τρυφερούς, γοητευτικούς, ευαίσθητους και ραγισμένους άντρες. Ούτε οι συνθήκες εγκλεισμού σε ένα ολοπαγές ίδρυμα, ούτε η αρρώστεια, ούτε τα κοινωνικά στερεότυπα μπόρεσαν να του αφαιρέσουν αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ούτε βέβαια το ταλέντο του να γράφει στίχους.
Και στίχους έγραφε μόνον όταν ήταν λυπημένος ο Κωστής. Στην πρόταση μου να προσπαθήσει να γράφει περισσότερο, μου απαντούσε: Εγώ γιατρέ δεν είμαι άνθρωπος της ευρυχωρίας, στη δυσκολία ευδοκιμεί η σκέψη μου και νομίζω πως πηγή χαράς είναι η λύπη. Ο στίχοι μου δεν βγαίνουν παρά μόνο μαζί με τα δάκρυά μου…
(Χανιώτικα νέα - 31/12/2010)