Πέμπτη 31 Μαρτίου 2011

Μνήμη Θοδωρή Καλούμενου - Από το Αντάμωμα στο σήμερα

Εναν και πλέον χρόνο μετά τον θάνατό του (29/12/2009) ο καλλιτεχνικός επιμελητής της Δημοτικής Πινακοθήκης και σημαντικός ζωγράφος Θοδωρής Καλούμενος 'ζει' στις καρδιές εκείνων, οι οποίοι τον είχαν γνωρίσει.
Η μνήμη του παραμένει 'ζωντανή' και αυτό το αποδεικνύουν κείμενα φίλων και γνωστών του για τον ίδιο. Δύο τέτοια κείμενα, με τα οποία ξεδιπλώνεται μια ολόκληρη εποχή στα Χανιά, παραχώρησε στα 'Χανιώτικα νέα', μαζί με σχετικό φωτογραφικό υλικό που μας έστειλε, η προϊσταμένη στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων Αθηνά Γιαννουλάκη. Το ένα είναι ενός παλιού φίλου του Καλούμενου, του Μιχάλη Ματζαβίνου και το άλλο του Χανιώτη Βαγγέλη Μαρκάκη.
Σ’ αυτά γίνονται αναφορές στην πορεία του Θοδωρή Καλούμενου από το πολιτιστικό καφενείο "Αντάμωμα", το οποίο είχε δημιουργήσει στην παλιά πόλη, μέχρι το σήμερα…
Γ. ΛΥΒ. - (Χανιώτικα νέα - 31/3/2011)

Στο "Αντάμωμα"

Γνώρισα τον Θοδωρή Καλούμενο το μακρινό ’76, όταν κατέβηκα για πρώτη φορά στην Κρήτη με μετάθεση -πρώτη και τελευταία- να υπηρετήσω τη μαμά πατρίδα στον Ναύσταθμο Σούδας.
Είχε -τότε- μαζί με την τότε σύντροφό του Ντέπη το «Αντάμωμα», ένα μουσικό καφενείο, στη Ζαμπελίου, στο παλιό λιμάνι, εκεί που τώρα είναι το «ΤΑΜΑΜ», «καλλιτεχνική» φύση τότε, «φευγάτος» με την καλή έννοια, ένας ωραίος άνθρωπος.
Το «Αντάμωμα» έγινε στέκι όλων ημών των -με καλλιτεχνικές ανησυχίες- στρατευμένων και όχι μόνο, με κοινό σημείο αναφοράς τη μουσική.
Ο Θοδωρής έπαιζε λίγο κιθάρα, εγώ λίγο κρουστά, κάτι άλλοι φίλοι, ο καθένας και από κάτι.
Την ιστορία τη φτιάχνουν οι παρέες τελικά κι έτσι σε κάθε έξοδο έγινε το ζεστό, ανθρώπινο κουκούλι, που αγκάλιασε όλους εμάς τους «ξένους».
Ρακές, κόκκινο κρητικό κρασί, τσάι του βουνού, δίκταμο, μαρουβάς και οι κασέτες να παίζουν πάντα όμορφες μουσικές.
Και όταν κάποιος από την παρέα δεν παράγγελνε κάτι, ο Θοδωρής καταλάβαινε ότι φράγκα γιοκ και ερχόταν με ένα νεροπότηρο κόκκινο κρασί και στην υγεία σου...
Μα βρε Θοδωρή, δεν έχω λεφτά, δεν πειράζει, αύριο σου απαντούσε και όταν ερχόταν το αύριο 'ας το, εντάξει', σου ’λεγε…
Μέσα στο αντάμωμα, στα -κοντά- τρία χρόνια που ήμουν Χανιά, γνώρισα όμορφους ανθρώπους, τον ROSS DALLY, νεοφερμένο τότε, πολιτογραφημένο Κρητικό σήμερα, τον Γιώργο Παπαδόπουλο, τον Αχιλλέα τον Περσίδη και άλλους...
Εκεί έκανα την πρώτη ατομική έκθεση φωτογραφιών μου και πήρα μέρος σε δυο ομαδικές. Εκεί, σε μια μαγική βραδιά, με τον Θοδωρή, Παπαδόπουλο, Περσίδη και Νίκο Τουλιάτο -κατέβηκε και αυτός να υπηρετήσει στο ναυτικό, κουβαλώντας έναν σάκο με διάφορα κρουστά- αυτοσχεδιάζαμε 34 της ώρας πάνω σε LATIN και παραδοσιακούς ρυθμούς…
Εκεί γνώρισα την Ιοκάστη, αδελφή της Ντέπη νομίζω, που είχε δυο γωνίες παραπάνω, πάλι στη Ζαμπελίου, το «Μεσόστρατο» με τα ινδικά ρούχα, χρώματα και αρώματα……
Με τη Βερούσκα, το μεγαλόσωμο θηλυκό μπόξερ, να τρίβεται στα πόδια μας και να ακουμπά το κεφάλι της στα γόνατά μας για χάδια...
Όμορφες εποχές, όμορφοι άνθρωποι, όμορφη θητεία, χαθήκαμε, όλα αυτά τα χρόνια -τριάντα τόσα- είναι αλήθεια, αν και η σχέση μου με τα Χανιά είναι πλέον στενή (φιλίες και κουμπαριές).
Έμαθα τυχαία τον θάνατο του Θοδωρή, ξεφυλλίζοντας τη μηνιαία εφημερίδα -Πυξίδα της πόλης- που εδώ και μερικά χρόνια εκδίδει και μου στέλνει ο φίλος Ματθαίος Φραντζεσκακης στα Χανιά.
Με συγκλόνισε το γεγονός και περισσότερο γιατί όλα αυτά τα χρόνια ήθελα -και πάντα ξεχνούσα- να του δώσω κάτι φωτογραφίες του τότε. Ας είναι, θ’ ανταμώσουμε κάποτε Θοδωρή, ίσως σ’ ένα στέκι που θα λέγεται και πάλι «Αντάμωμα».
Καλό ταξίδι φίλε,
Σ’ ευχαριστώ
Μιχάλης Δ. Μαντζαβίνος

Η θέαση ως γνωριμία

Πριν από μερικά χρόνια, σε κάποια μικρή εκδήλωση της πόλης, βρέθηκα σε ένα τραπέζι με κάποιους ανθρώπους που δεν γνώριζα από πριν, μεταξύ τους ήταν και ο Θοδωρής Kαλούμενος.
Mου είπαν ότι είναι γνωστός καλλιτέχνης της πόλης και νομίζω ότι άφησαν να εννοηθεί, λίγο ιδιόρρυθμος.
Μου έκανε εντύπωση η ελευθερία έκφρασής του, παρόλο που δεν μας γνώριζε όλους.
Λόγω του ότι με ερεθίζουν οι ιδιορρυθμίες των άλλων, ιδίως εκείνων που έχουν έντονη προσωπικότητα, ένα είδος περιέργειας να μάθω περισσότερα γι’ αυτούς. Οταν τύχαινε να τον συναντήσω στον δρόμο ή κάπου αλλού, πρόσεχα στο πρόσωπό του τις εκφράσεις και τις αντιδράσεις του, πιο πολύ από ένστικτο, ένα είδος αυτομάτου κουίζ που κάνω με τον εαυτό μου, ίσως για να καταλάβω πώς σκέπτεται ο άλλος και μετά να συμφωνήσω ή διαφωνήσω μαζί του…
Αραγε τι κρύβεται πίσω από αυτό που φαίνεται;
Η εικόνα του, συνήθως σοβαρή, κλειστή, μερικές φορές χαρούμενη, με μια ένταση όμως χαραγμένη πάνω της, δε μου έδινε κάποιο συγκεκριμένο συμπέρασμα.
Πριν δυο χρόνια μια παλιά αγαπημένη φίλη από Αθήνα είχε έρθει στα Χανιά και μου ζήτησε να περάσουμε από την gallery που είχε ανοίξει τότε ο Θοδωρής γιατί ήθελε πολύ να τoν δει.
Χωρίς να τη ρωτήσω, από τον τρόπο μόνο που μίλαγε γι’ αυτόν κατάλαβα ότι τον είχε σε μεγάλη εκτίμηση.
Aπό τότε δεν τον ξαναείδα, πριν μερικούς μήνες έμαθα ότι έφυγε…
Στην εφημερίδα διάβασα για τις εκδηλώσεις που γινόταν στη μνήμη του.
Πήγα, παρακολούθησα το ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, άκουσα τις ομιλίες, συγκινήθηκα.
Σήμερα το πρωί αποφάσισα να πάω να δω την έκθεση στην Πινακοθήκη προς τιμή του, όπου εκθέτονταν τα περισσότερα έργα του, αυτά που φαντάζομαι, μπόρεσαν να βρεθούν από συλλογές της πόλης μας και της οικογενείας του.
Δεν είμαι κριτικός τέχνης ή ζωγράφος παρ’ όλα αυτά έχω μελετήσει αρκετή ιστορία της τέχνης, έχω επισκεφτεί κάποια μεγάλα Μουσεία του κόσμου και νομίζω ότι αντιλαμβάνομαι κάποια πράγματα.
Αυτό που είδα με εντυπωσίασε, μπροστά μου έβλεπα ένα είδος συμβολιστικού ρεαλισμού με πολλά μηνύματα προς πολλές κατευθύνσεις.
Ασχετα αν συμφωνούσα ή όχι μαζί του π.χ. στην αντίληψη του ότι : 'Ενα αντικλείδι, δηλαδή αντι-σφάλμα, είναι πολύ διαφορετικό από το ορθόν καθεαυτό', όπως χαρακτηριστικά έγραφε.
Το αντι-σφάλμα δεν θα είναι ποτέ το ορθόν τονίζει σε ένα κείμενό του ο Θοδωρής, με το όποιο δεν συμφωνώ, διότι θεωρώ ότι το αντικλείδι και οποιοδήποτε αντίγραφο μπορεί να είναι διαφορετικό, αλλά τίποτα δεν αποκλείει να είναι καλύτερο από το πρωτότυπο, όπως και χειρότερο βέβαια…
Εκεί που συμφωνώ με την άποψή του είναι εκεί που λέει ότι έχει μεγάλη σημασία 'να γνωρίζουμε τις κλείδες και τα κλείθρα του ίδιου μας του εαυτού που δεν τα βρίσκουμε παρά μόνο σε αυτόν τον ίδιο', είμαστε εμείς οι ίδιοι η κλείδα και το κλείθρον του εαυτού μας, όπως αναφέρει.
Αυτές οι σκέψεις με απασχολούσαν όσο παρακολουθούσα τα έργα του, μέχρι που είδα αυτούς του στίχους γραμμένους από το χέρι του.
Σ’ αυτή τη σκιά
το πλάνο αλλάζει
σ’ αυτή τη σκιά
πλανιέται η αλλαγή
σ’ αυτή τη σκιά
δεν υπάρχει σκοτάδι
Ο Καλούμενος είχε αντιληφθεί την κωμικοτραγωδία της ύλης, αλλά και την ομορφιά των παιγνίων της, από τα οποία, όμως, ενώ τα χαιρόταν όσο μπορούσε, έχω την εντύπωση, ότι μπορούσε να είναι αποστασιοποιημένος, κάτι σαν παρατηρητής που είχε τη δυνατότητα να βγαίνει έξω από το σώμα και να παρατηρεί από πάνω και από το πλάι, αυτά που συνέβαιναν στις σκέψεις, στο σώμα, στις εμπειρίες του, ψύχραιμα, σαν από αιθέριο σώμα…
Τα χρώματά του πλούσια εκπέμπουν ελεγχόμενο συναίσθημα, εσωτερικό πλούτο, ένα έξυπνο, αντιληπτικό γεμάτο φαντασία είναι.
Οι συμβολισμοί του άλλοτε φανεροί, άλλοτε κρυμμένοι καθορίζουν ένα έργο πολυποίκιλο αλλά και συγκεκριμένο. Οπως περιεργαζόμουν το έργο του ένιωσα ένα παράξενο συναίσθημα που είχα την αίσθηση ότι εξέπεμπαν κάποια έργα του, είχα χρόνια να το νιώσω, εκείνο τον βαθύτερο φόβο και πόνο των χρόνων της δικτατορίας και λίγο μετά, μόνο όσοι μεγαλώναμε τότε στο κάποτε κλεινόν άστυ (Αθήνα), νομίζω ότι μπορούμε να αντιληφτούμε, μια κατάσταση που δεν εξηγείται εύκολα με λόγια, ένα βάρος που πονάει…
Πιστεύω ότι είναι ένα δύσκολο πράγμα να καταλάβεις σε βάθος έναν καλλιτέχνη διότι το χαρακτηριστικό του είναι συνήθως η πολυμορφία. Γνώρισα αργά τον Θοδωρή Καλούμενο στον βαθμό που μπόρεσα βέβαια να αντιληφθώ τις συνισταμένες της πολύπλευρης προσωπικότητάς του.
Θα ’θελα να τον χαιρετήσω με ένα κειμενάκι δικό του, το βρήκα γραμμένο σε ένα μέρος της έκθεσης που θεωρώ ότι χαρακτηρίζει την προσωπικότητά του καθώς και την προσφορά του στους δικούς του, τους φίλους του, στον τόπο μας:
Μη κάθεσαι
μη τρέχεις
να ’σαι όρθιος
και να δουλεύεις
να κάνεις διάλειμμα
και ν’ αναπαύεσαι
και πάλι
να ’σαι όρθιος.
Βαγγέλης Σ. Μαρκάκης
Link: http://www.haniotika-nea.gr/64087-apo-to-antamwma-sto-simera/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου