Μοσχομυριστοί κουραμπιέδες και λαχταριστά μελομακάρονα. Ενας καλοκάγαθος στρουμπουλός Αγιος Βασίλης που γυρνά σε όλο τον κόσμο πάνω στο έλκηθρό του και μοιράζει δώρα. Στολισμένες βασιλόπιτες με το τυχερό φλουρί, οι οποίες θα κοπούν μετά την αλλαγή του χρόνου και θα χαρίσουν καλοτυχία σε εκείνους που θα βρουν το νόμισμα.
Aν νομίζετε πως αυτή είναι η εικόνα για τις γιορτές παντού στον κόσμο, καιρός να αναθεωρήσετε. Αφενός γιατί η δυτική κουλτούρα απέχει έτη φωτός από τις υπόλοιπες, αφετέρου επειδή ακόμα και μεταξύ των χωρών της ονομαζόμενης “δύσης”, υπάρχουν τόσες διαφοροποιήσεις, παράξενα ήθη και έθιμα για τις γιορτές, που πραγματικά συναρπάζουν.
Ευτυχισμένο το 5118!
Κατ’ αρχάς υπάρχει το θέμα το χρόνου. Ο χρόνος είναι σχετικός. Και κατασκευασμένος. Ο άνθρωπος “έφτιαξε” τον χρόνο για να μπορεί να μη “χάνεται” και να οργανώνεται. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο που εμείς -μαζί με όσους λαούς “μετρούν” με βάση το Γρηγοριανό ημερολόγιο- θα υποδεχτούμε το 2016, ενώ οι λαοί που μετρούν… αλλιώς θα γιορτάσουν τον ερχομό του 5777, του 5118, του 4713 και ποιος ξέρει ακόμα ποιες μυστήριες και παράξενες Πρωτοχρονιές που δεν γνωρίζουμε καν…. Το “μέτρημα” του χρόνου είναι μια ιστορία παλιά. Ξεκίνησε από την επιτακτική ανάγκη δημιουργίας ενός “μετρητή” που θα έβαζε σε τάξη την οικονομία, το εμπόριο, την γεωργία κ.λπ. Από τον 16ο αιώνα το κυρίαρχο μοντέλο που επικράτησε ήταν το Γρηγοριανό ημερολόγιο, μία αναθεώρηση του Ιουλιανού, το οποίο είχαν καθιερώσει οι Ρωμαίοι ήδη από το 45 π.Χ. Οπως συμβαίνει, όμως, πάντα υπάρχουν και εκείνοι που δεν εναρμονίζονται με τα κυρίαρχα μοντέλα και επιλέγουν να ακολουθήσουν το δικό τους μονοπάτι. Ετσι λοιπόν λαοί με διαφορετικές πεποιθήσεις, θρησκείες και παραδόσεις, λαοί ανατολικών κυρίως πολιτισμών δεν μπόρεσαν να χωρέσουν στο “ρωμαϊκό” καλούπι και διατήρησαν τις δικές τους μετρήσεις. Βέβαια “ασπάστηκαν” τη σύμβαση του χρόνου προκειμένου να μπορούν να έχουν εμπορικές και άλλες συναλλαγές με το μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου, αλλά διατήρησαν μαζί με τα έθιμά τους τον δικό τους “μετρητή” χρόνου. Η Πρωτοχρονιά, εκτός των άλλων, σηματοδοτεί την αρχή κάτι καινούργιου. Είναι ο λαμπρός ερχομός ενός νέου έτους, το οποίο όλοι ελπίζουν και εύχονται να φέρει χαρά, ευτυχία, χρήματα, υγεία, πλούσιες σοδειές, κερδοφόρο εμπόριο κ.λπ. Πρόκειται για μια γιορτή που “καλοπιάνει” τον καινούργιο χρόνο, προκειμένου αυτός να φανεί γενναιόδωρος, κιμπάρης και γουρλής. Και υπ’ αυτό το πρίσμα μπορεί να εξηγηθεί η διαφοροποίηση του εορτασμού της Πρωτοχρονιάς ανάλογα με την κουλτούρα των λαών. Οι Ινδοί, οι Πέρσες και οι Αφγανοί γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά στις 22 Μαρτίου. Στην Κίνα η κατάσταση είναι ακόμα πιο μπερδεμένη αφού η Πρωτοχρονιά είναι… κινητή εορτή που εξαρτάται από τη θέση των αστερισμών! Στην Αιθιοπία έχουν Πρωτοχρονιά τον Σεπτέμβριο, τον μήνα που αρχίζει η συγκομιδή των σπαρτών. Με άλλα λόγια, φέτος, εμείς οι Δυτικοί περιμένουμε το 2016. Με βάση τους υπολογισμούς και τις πληροφορίες που δίνει σχετικά η wikipedia στην Ινδία η “αλλαγή” του χρόνου θα γίνει τον Μάρτιο, οπότε και θα έρθει το 5118. Οι Πέρσες θα χαιρετήσουν το 1394. Το καλεντάρι των περισσότερων Εβραίων πάλι, “δείχνει” πως φέτος μπαίνουν στο 5777, ενώ οι παραδοσιακοί Κινέζοι, κάπου στα μέσα του Φλεβάρη θα καλοδεχθούν το 4713! Και φυσικά να μην ξεχνάμε και τους παλαιοημερολογίτες που δεν δέχονται το Γρηγοριανό ημερολόγιο και από 1924 διατηρούν το Ιουλιανό, με αποτέλεσμα να γιορτάζουν πάντα με διαφορά 13 ημερών! Ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς ήταν θέμα εξαιρετικά περιπλεγμένο από την αρχαιότητα. Και τούτο επειδή ο ερχομός του νέου έτους συνδεόταν άρρηκτα με τις δραστηριότητες του κάθε λαού. Ετσι στην αρχαία Αίγυπτο, γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά τον Ιούνιο που ο Νείλος φούσκωνε και πότιζε τα χωράφια, ενώ στην Περσία, η Πρωτοχρονιά γιορταζόταν την αρχή της άνοιξης, στην εαρινή ισημερία. Και δεν είναι μόνο η Πρωτοχρονιά που γιορτάζεται με διαφοροποιήσεις στον πλανήτη. Το ίδιο, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, συμβαίνει με τα έθιμα των γιορτών!
Μπύρα και κρεατόπιτα για τον Αγιο Βασίλη!
Στην Αμερική αφήνουν γάλα και κουλουράκια δίπλα στο δέντρο. Στην Ελλάδα “τρατάρουμε” τον αγαπημένο μας Αγιο με μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Οι Ιρλανδοί πάλι, που είναι κατά κοινή ομολογία… γερά ποτήρια, φιλεύουν τον Αγιο Βασίλη… μπίρες! Και για να μην πιει ξεροσφύρι ο Αγιος, βάζουν δίπλα στη μπύρα και αλμυρές πίτες -συνήθως κρεατόπιτες. Στο τζάκι τους μάλιστα, δεν κρεμούν κάλτσες, αλλά ολόκληρες τσάντες, προσδοκώντας μάλλον σε περισσότερα ή μεγαλύτερα δώρα! Μπορεί στη χώρα μας τα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς εδώ και χρόνια να είναι συνονθύλευμα εθίμων “κλεμμένα” από δω και από κει, σε μία προσπάθεια να εναρμονιστούμε με τα δυτικά πρότυπα, στον πλανήτη μας όμως υπάρχουν ένα σωρό παράξενα έθιμα που έχουν τις ρίζες τους σε παγανιστικές παραδόσεις και συνδέονται άρρηκτα με τις γιορτές. Σε αρκετές επαρχίες της Μ. Βρετανίας τα παιδιά γράφουν γράμματα στον Αγιο Βασίλη, που στη συνέχεια πετούν στο αναμμένο τζάκι, γιατί η παράδοση λέει πως ο Αγιος ενημερώνεται για τις επιθυμίες των πιτσιρικιών κατευθείαν από τον καπνό! Υπάρχει και μια μικρή… λεπτομέρεια: Σύμφωνα πάντα με την ίδια παράδοση, αν το γράμμα καεί μονομιάς και όχι σταδιακά πρέπει να ξαναγραφτεί…. Οι νοικοκυρές πάλι φτιάχνουν για τις γιορτές την παραδοσιακή πουτίγκα, μόνο που, προτού ξεκινήσουν, κάνουν μια ευχή, η οποία ευχή, για να πραγματοποιηθεί, οι νοικοκυρές πρέπει να ανακατέψουν τα υλικά του γλυκού μόνο δεξιόστροφα! Στην Ουκρανία ανάμεσα στα στολίδια του δέντρου βάζουν και ψεύτικες αράχνες με (ψεύτικους) ιστούς. Η αράχνη πιστεύεται ότι φέρνει τύχη και σε όποιο σπίτι εμφανιστεί πραγματική αράχνη το πρωί των Χριστουγέννων το έθιμο λέει ότι η οικογένεια θα είναι καλότυχη όλο τον χρόνο. Σύμφωνα με τον μύθο, το έθιμο της αράχνης ξεκίνησε από μία πολύ φτωχή μάνα, η οποία δεν είχε χρήματα για στολίδια και έτσι έβαλε ιστούς αράχνης για να “στολίσει” το δέντρο του σπιτιού και να χαρούν τα παιδιά της. Τα πράγματα είναι αρκετά δυσοίωνα για τα “κακά” παιδάκια στις περισσότερες γερμανόφωνες χώρες, με πρώτη και καλύτερη την Αυστρία. Εκεί ο Αγιος Βασίλης (Αγιος Νικόλαος, σε αυτούς) “συνοδεύεται” από τον Κράμπους. Πρόκειται για ένα φριχτό κακάσχημο τριχωτό κερασφόρο πλάσμα που επισκέπτεται τα σπίτια μία μέρα πριν από τον Αγιο Νικόλαο και αρπάζει τα κακά παιδιά! Για τα καλά παιδιά, δεν υπάρχει πρόβλημα, παίρνουν το δωράκι τους από τον γνωστό χαμογελαστό και στρουμπουλό γενειοφόρο Αγιο. Στη Νορβηγία το βράδυ των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές καταχωνιάζουν επιμελώς τις σκούπες! Το έθιμο έχει τις ρίζες του σε παγανιστική παράδοση που θέλει εκείνη τη νύχτα τις μάγισσες και τα κακά πνεύματα να καβαλάνε τις σκούπες που βρίσκουν εύκαιρες και ν’ αλωνίζουν… Οι γείτονές μας στην Ιταλία υποδέχονται τη Μπεφάνα, μία γριά που μοιάζει με μάγισσα και που πετά συχνά στον ουρανό χρησιμοποιώντας -τι άλλο;- μία σκούπα. Η Μπεφάνα είναι εκείνη που δίνει στα καλά παιδιά δώρα, ενώ στα “κακά” αφήνει ένα κομμάτι κάρβουνο, ένα κρεμμύδι ή ένα σκόρδο. Η… γριούλα των Χριστουγέννων θεωρούνταν η καλύτερη νοικοκυρά της εποχής. Κάποια στιγμή, ο θρύλος λέει ότι την επισκέφθηκαν οι μάγοι που πήγαιναν να βρουν το Θείο Βρέφος. Η φιλοξενία της ήταν τέλεια, αλλά έκανε το λάθος να τους αρνηθεί να τους ακολουθήσει στην αναζήτησή τους για το Θείο Βρέφος, με τη δικαιολογία ότι είχε δουλειά. Από τότε, η τιμωρία της είναι να πηγαίνει κάθε χρόνο τέτοια εποχή στα σπίτια των παιδιών και να τους δίνει δωράκια ή… κρεμμύδια. Για να είμαστε πάντως δίκαιοι με τη Μπεφάνα η παράδοση λέει πως σχεδόν αμέσως μετάνιωσε για την άρνησή της, αλλά ήταν αργά… Στην Ιαπωνία που μόνο το 1% του πληθυσμού είναι χριστιανοί, τα Χριστούγεννα γιορτάζονται περισσότερο από μιμητισμό και όχι λόγω θρησκείας. Και φυσικά δεν θεωρούνται επίσημη γιορτή. Ωστόσο κι εκεί τα παιδιά παίρνουν τα δωράκια τους. Τα φέρνει μια ιαπωνική θεότητα που έχει μάτια και στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Ο λόγος είναι απλός. Ετσι μπορεί και βλέπει καλύτερα ποια παιδιά ήταν καλά και ποια όχι. Οπως και να έχει, όποτε και αν γιορτάζεται, η Πρωτοχρονιά είναι μία ιδιαίτερη γιορτή. Σηματοδοτεί, έστω και “κατασκευασμένα” -αφού ο χρόνος είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα- την απαρχή κάτι καινούργιου. Κάτι νέου που καταφτάνει ορμητικά, αφήνοντας πίσω του όσα επιλέγουμε να ξεχάσουμε, φέρνοντας μαζί του ελπίδα & αισιοδοξία.
Αν θέλετε να διαβάσετε περισσότερα για τα έθιμα και τις παραδόσεις των γιορτών ανά τον κόσμο, επισκεφθείτε -ενδεικτικά- τα παρακάτω :
http://en.wikipedia.org/wiki/Category: Christmas_traditions
http://en.wikipedia.org/wiki/New_Year
http://en.wikipedia.org/wiki/World_Calendar.
(Διαδρομές - Χανιώτικα νέα - 31/12/2015)
Link: http://www.haniotika-nea.gr/paraxena-ke-perierga-ton-giorton/#
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου