Μνήμη Κώστα Αξελού - Μια διάλεξη του σημαντικού φιλοσόφου στα Χανιά

Δύο χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που ο σημαντικός Ελληνας στοχαστής και φιλόσοφος Κώστας Αξελός έφυγε από τη ζωή (26 Ιουνίου 1924 - 4 Φεβρουαρίου 2010).

Στα Χανιά ο Κώστας Αξελός είχε έρθει τον Απρίλιιο του 2006, είχε μιλήσει στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (ΚΑΜ) με θέμα: «Το δίπολο ερώτηση - απάντηση» και είχε κατακτήσει το ακροατήριο. Ο κόσμος είχε γεμίσει το Μεγάλο Αρσενάλι για να ακούσει τη διάλεξη του κορυφαίου φιλοσόφου, ο οποίος έδωσε απαντήσεις στα δεκάδες ερωτήματα που του ετέθησαν από το κοινό. Ο Κώστας Αξελός είχε τονίσει ότι θα υπάρχει πάντα η πολλαπλότητα του κόσμου. Για το τι είναι ελευθερία, είχε πει: «Η αναγνωρισμένη αναγκαιότητα και η φιλικότητα προς την αναγκαιότητα». 
Στη μνήμη του αναδημοσιεύουμε το σχετικό ρεπορτάζ από την "Ελευθεροτυπία" με ημερομηνία 10/4/2006.

 Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ
«Ακόμα και την καταστροφικότητα θα μπορούσαμε να τη σκεφτούμε και να μάθουμε να στεκόμαστε και να κινούμαστε με ενάργεια, με φιλικότητα, μέσα και απέναντι στην καταστροφικότητα. Να της ανοιχτούμε και να τη μεταμορφώνουμε ποιητικά. Το δίπολο: ερώτηση-απάντηση δεν σέρνεται στη γη, δεν αιωρείται ανάμεσα γη και ουρανού, αλλά εγγράφεται στην κεντρική σχέση ανθρώπου και κόσμου στην οποία συμμετέχουμε όλοι μας».
Ο σημαντικός Ελληνας στοχαστής Κώστας Αξελός, ο οποίος μίλησε το βράδυ της Παρασκευής στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (ΚΑΜ) με θέμα «Το δίπολο ερώτηση-απάντηση», κατέκτησε το ακροατήριο. Ο κόσμος γέμισε το Μεγάλο Αρσενάλι για να ακούσει τη διάλεξη του κορυφαίου φιλοσόφου, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα αυτό και έδωσε απαντήσεις στα δεκάδες ερωτήματα που του ετέθησαν από το κοινό. «Δεν υπάρχει κόσμος χωρίς τον άνθρωπο και άνθρωπος χωρίς τον κόσμο. Ενα ενιαίο και πολυδιάστατο παιχνίδι τούς συνδέει και συγχρόνως τους αποσυνδέει. Η ερωτηματική διάσταση περιέχει και μια ερωτική διάσταση. Και αυτή η ερωτική διάσταση συνδέει και αποσυνδέει. Παντού παίζουν μαζί ο έρως και ο θάνατος».

Το αίνιγμα της Σφίγγας

«Το αίνιγμα -συνέχισε- και το άνοιγμα της ερώτησης συνδέονται άρρηκτα με το άνοιγμα και το αίνιγμα της απάντησης. Τι ονομάζουμε εδώ αίνιγμα; Αυτό που μας καλεί και προκαλεί. Αυτό που εκπέμπει ένα σήμα. Η Σφίγγα έκανε ένα ερώτημα στον Οιδίποδα και αυτός έλυσε το ερώτημα απαντώντας: Ο άνθρωπος. Η απάντηση όμως που δίνει ο Οιδίποδας, ο άνθρωπος, εγκαινιάζει μια αλληλουχία αινιγμάτων. Είναι και αυτή μια αινιγματική απάντηση. Το άνοιγμα και το αίνιγμα είναι πολύ πλατύτερα και βαθύτερα από το πρόβλημα, γιατί το πρόβλημα είναι αυτό που ζητεί μια κάποια λύση».
Σε άλλο σημείο της διάλεξης, σημείωσε ότι κυριαρχούν δύο ομάδες επιστημών, αυτές της φύσης και οι ανθρωπιστικές. Και συνέχισε: «Και οι δύο ομάδες επιστημών νομίζουν πως έχουν αφήσει πίσω τους τη φιλοσοφία, ενώ η φιλοσοφία και τους εμπνέει και τις διαπνέει χωρίς αυτές να το ξέρουν τόσο καλά. Τις επιστήμες τις χαρακτηρίζει η μέθοδος όσο και το περιχαρακωμένο πεδίον τους. Δεν υπάρχει επιστήμη που να μην έχει ένα περιχαρακωμένο πεδίον. Διαπνέονται δε όλες τους από τα μαθηματικά ώς την αισθητική αν η αισθητική είναι επιστήμη, από την επιστημονική τεχνική. Η πολύμορφη, κυρίαρχη, πλανητική, μια και εξαπλώνεται σε όλο τον πλανήτη, τεχνική κυριαρχεί στην εποχή μας, την αρχή της πλανητικής εποχής. Ποιο είναι το αινιγματικό κέντρο της τεχνικής και όχι, όπως λέμε σήμερα, της τεχνολογίας».

Γιατί ντρέπεται ο κόσμος;

Ενδιαφέρον παρουσίασε και ο διάλογος του κ. Αξελού με το ακροατήριο. Στο ερώτημα γιατί ντρέπεται ο κόσμος να ρωτάει, απάντησε: «Ντρέπεται να γδύνεται στοχαστικά, όπως ντρέπεται να βγάζει και τα ρούχα του».
Σε ερώτηση για το θάνατο, απάντησε: «Μπορεί να αντιμετωπίσουμε το θάνατο σαν το χειρότερό μας εχθρό και συγχρόνως τον καλύτερό μας φίλο. Χωρίς το θάνατο δεν θα είχε γεύση ούτε μία στιγμή της ζωής και αν ήμασταν ή γινόμασταν αθάνατοι θα βαριόμαστε ακριβώς θανάσιμα».
Για την αλήθεια μέσα από τις ερωτήσεις επισήμανε: «Η αλήθεια δεν είναι ένα σημείο προς το οποίο οδηγεί η ερώτηση. Αλήθεια στην αρχαία ελληνική έννοια είναι αυτό που δεν λανθάνει, αυτό που έρχεται στο φως. Η ίδια η ερώτηση είναι η αλήθεια από τη στιγμή που δεν είναι τελείως κουτή, αν και πολλές κουτές ερωτήσεις είναι πολύ καίριες και οι ερωτήσεις των παιδιών είναι από τις πιο φιλοσοφικές ερωτήσεις».
Για τους πολιτικούς σημείωσε: «Οι πολιτικοί δίνουν πολιτικές απαντήσεις οι οποίες πάντα για τους μισούς είναι σωστές, για τους άλλους μισούς είναι άσωστες. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε και εκεί το είδος και το ύφος των απαντήσεων».
«Το ψέμα είναι αναγκαίο μόνο στις κοινωνικές σχέσεις», είπε επίσης. Στο ερώτημα για το πώς μπορούν όλοι οι άνθρωποι μαζί να ζήσουν σε έναν πιο ωραίο και ειρηνικό κόσμο, παρατήρησε: «Στο όλοι μαζί υπάρχουν τελείως αντιμαχόμενες απόψεις τις οποίες δεν μπορεί να λύσει κανείς, άρα θα υπάρχει πάντα η πολλαπλότητα, θα υπάρχει μια πολεμική πολλαπλότητα γιατί την απόλυτη ενότητα δεν μπορούμε να την εξασφαλίσουμε». Εκλεισε δε την απάντηση με τη φράση του Χένγκελ ότι «μόνο η πέτρα είναι αθώα».
Για το τι είναι ελευθερία, απάντησε: «Η αναγνωρισμένη αναγκαιότητα και η φιλικότητα προς την αναγκαιότητα».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 10/04/2006
http://archive.enet.gr/online/online_print?id=75499176