Η κα Μαλανδράκη πρόσφατα βραβεύτηκε από τη NASA για την αποστολή Parker Solar Probe, ως αναγνώριση ανακαλύψεων που ήταν µη αναµενόµενες κοντά στον ήλιο. Επίσης, για την υψηλού επιπέδου επιστηµονική ανάλυση µε τα δεδοµένα από το διαστηµόπλοιο Parker Solar Probe που για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας κυριολεκτικά “ακουµπάει” τον ήλιο. Η συγκεκριµένη αποστολή µελετά, πρώτη φορά, τα εκρηκτικά φαινόµενα, τις ηλιακές καταιγίδες και τις συνθήκες στο διάστηµα γύρω από τον ήλιο.
•Θα µιλήσετε µε θέµα: Ο εκρηκτικός µας Ήλιος και οι επιπτώσεις του: «∆ιαστηµικός Καιρός». Πόσο εκρηκτικός είναι ο ήλιος;
O ήλιος µας, όπως όλα τα αστέρια, βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, δράση και αλλαγή. Θυµώνει και ηρεµεί κάθε περίπου 11 χρόνια. Κάνει ισχυρές και φαντασµαγορικές καταιγίδες, όπως ηλιακές εκλάµψεις. Επίσης, δισεκατοµµύρια τόνων θερµού υλικού εκτοξεύεται στο διάστηµα και όταν κατευθύνεται προς την γη µας, προσπίπτει στο µαγνητικό µας πεδίο, το τραντάζει, το διαταράσσει και προκαλεί µια γεωµαγνητική καταιγίδα. Ενεργειακά σωµατίδια που µπορεί να τρέχουν ακόµη και µε την ταχύτητα του φωτός επίσης εκτοξεύονται και όλα αυτά τα εκρηκτικά φαινόµενα έχουν σαν αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν δυσµενείς συνθήκες στο διαστηµικό χώρο που µπορούν να προκαλέσουν προβλήµατα στις ραδιοτηλεπικοινωνίες, διακοπή λειτουργίας δορυφόρων, προβλήµατα στην πλοήγηση αεροπλάνων, βλάβες σε µονάδες ηλεκτρικού ρεύµατος, αλλά και να είναι µοιραίες για πλήρωµα αστροναυτών στο Φεγγάρι και τον πλανήτη Άρη. Συνεπώς οι Ηλιακές Καταιγίδες δεν είναι θανατηφόρες για εµάς τους ανθρώπους πάνω στον πλανήτη, διότι προστατευόµαστε από την ασπίδα του µαγνητικού πεδίου της Γης µας , αλλά µπορούν να οδηγήσουν σε πλήθος κοινωνικές και οικονοµικές απώλειες και επιπτώσεις στην κοινωνία µας που βασίζεται τόσο πολύ στην τεχνολογία. Ένας τρόπος αντιµετώπισης είναι η πρόγνωση αυτών των εκρηκτικών Ηλιακών Καταιγίδων και των επιπτώσεών τους, το οποίο είναι η πρόβλεψη του ∆ιαστηµικού Καιρού. Στο Αστεροσκοπείο Αθηνών έχω τη χαρά να είµαι επικεφαλής της Επιχειρησιακής Μονάδας HESPERIA “∆ιαστηµικού Καιρού”, η οποία παρέχει µοναδικές σε διεθνές επίπεδο προγνώσεις και προϊόντα ∆ιαστηµικού Καιρού, σε όλο το κόσµο.
•∆ιακριθήκατε πρόσφατα από τη NASA για τη δουλειά σας, σχετικά µε το Parker Solar Probe, διαστηµικό σκάφος χάρη στα οποία η ανθρωπότητα «ακουµπάει» τον ήλιο. Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της προσπάθειας και σε τι στάδιο είναι σήµερα;
Πρόσφατα, η ΝASA µε βράβευσε µε το “Group Achievement Award” για την αποστολή Parker Solar Probe, ως αναγνώριση ανακαλύψεων που ήταν µη αναµενόµενες κοντά στον ήλιο και την υψηλού επιπέδου επιστηµονική ανάλυση µε τα δεδοµένα από το διαστηµόπλοιο Parker Solar Probe που για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας κυριολεκτικά “ακουµπάει” τον ήλιο. Συµµετέχω στο πείραµα IS⊙IS ενεργειακών σωµατιδίων µε τον Καθηγητή του David McComas από το Πανεπιστήµιο του Princeton ως επικεφαλής της οµάδας και µε βράβευσαν για την συνεισφορά µου στην επιστηµονική απόδοση της αποστολής. Αυτή είναι µια µοναδική αποστολή της NASA σε συνδυασµό µε την αδελφή Eυρωπαϊκή αποστολή Solar Orbiter, οι οποίες, πλησιάζουν τον ήλιο όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μελετούν λοιπόν τα εκρηκτικά φαινόµενα και τις ηλιακές καταιγίδες και τις συνθήκες στο διάστηµα γύρω από τον ήλιο για πρώτη φορά. Το Parker κάνει µια θηλιά γύρω από τον ήλιο, δηλαδή κάνει µια κούρµπα γύρω του και κάθε φορά που κάνει αυτή τη θηλιά πλησιάζει και λίγο πιο κοντά. Ο στόχος είναι στο πιο κοντινό περιήλιο που θα κάνει να φθάσει σε απόσταση 5.000.000 χιλιόµετρα που είναι µια πολύ κοντινή απόσταση, δεδοµένου ότι η απόσταση Γης-Ηλίου είναι 150.000.000 χιλιόµετρα!
Έχουν ήδη παρατηρηθεί κάποια περίεργα αποτελέσµατα κοντά στον Ήλιο, όπως το παράδοξο στη διαστηµική φυσική, να µην µειώνεται η θερµοκρασία όσο κανείς αποµακρύνεται από τον ήλιο. Το περίεργο της “ηλιακής σόµπας” θα λέγαµε. ∆εδοµένου ότι ο ήλιος είναι µία τεράστια σόµπα, οπότε όταν πηγαίνει κανείς µακριά από τον ήλιο περιµένει η θερµοκρασία να πέσει. Ωστόσο, δεν γίνεται αυτό… Η επιφάνεια του ήλιου έχει θερµοκρασία 5000 βαθµούς Κ και όσο βγαίνεις προς τα έξω και ανεβαίνεις την ατµόσφαιρα και είσαι στο στέµµα, η θερµοκρασία φτάνει τους 1.000.000 βαθµούς Κ!
Πως προκύπτει αυτό το µυστήριο στη διαστηµική φυσική; Λέµε λοιπόν πως θα επιλυθεί αυτό µόνο άµα πάµε κοντά στον ήλιο, και τον «αγγίξουµε» και µπορέσουµε να δούµε τις δραστηριότητες και τις φυσικές διεργασίες από κοντά. Τώρα το Solar Orbiter άρχισε να δίνει απάντηση σε αυτό! Βρήκε µε καταπληκτικής ευκρίνειας εικόνες σε ενεργά κέντρα στον ήλιο στην επιφάνειά του ότι υπάρχουν κάτι µικρές, µικρές, µικρές εκρήξεις τις οποίες τις ονοµάζουνε «campfire events» (σ.σ φωτιές στην εξοχή), µικρές δηλαδή φωτιές οι οποίες θερµαίνουν το στέµµα του Ήλιου και είναι πιθανόν να είναι υπεύθυνες σε µεγάλη κλίµακα για αυτό το παράδοξο.
Μία άλλη ανακάλυψη είναι ότι βρέθηκαν φαινόµενα που δεν παρατηρούνται καθόλου από την τροχιά της Γης. Γίνονται κοντά στον ήλιο, είναι µικρά φαινόµενα και έχουν σαν αποτέλεσµα να γεµίζουν την περιοχή γύρω από τον ήλιο κάτι σαν µια δεξαµενή µε σωµατίδια. Αυτά δεν µπορούν να ανιχνευθούν στην Γη γιατί είναι πιο µικρής έντασης και συµπίπτουν µε περιόδους που ο Ήλιος είναι σε αρκετά χαµηλή περίοδο δραστηριότητας. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό γιατί σηµαίνει ότι υπάρχουν ήδη σωµατίδια γύρω από τον Ήλιο, όπου µεγαλύτερες εκρήξεις ξεκινάνε από ένα ψηλό ενεργειακό επίπεδο και τα επιταχύνουν περαιτέρω. Έτσι εξηγείται για ποιο λόγο τελικά φτάνουν στην τροχιά της Γης κάποια σωµατίδια σε αυτές τις µεγάλες εντάσεις.
Ένα άλλο παράξενο είναι ότι αφού πηγαίνει κανείς κοντά στην «πηγή», περιµένει να µην έχει πολλά φαινόµενα διάδοσης και να βλέπει ότι τα σωµατίδια καταφθάνουν πιο γρήγορα, µε µια διαδροµή σχεδόν ευθεία θα έλεγε κανείς… Εδώ όµως βρέθηκε ότι τα µονοπάτια των σωµατιδίων είναι τριπλάσια από αυτά που υποθέταµε, κινούµενα σε διαδροµή που βγαίνει τριπλάσια από ότι ήταν αναµενόµενο. Για ποιο λόγο γίνεται αυτό και γιατί όµως η… περίεργη διαδροµή των ηλιακών σωµατιδίων έχει σηµασία; ∆ιότι θα έπρεπε να είναι πιο µικρή! Βρέθηκε µάλιστα ότι υπάρχουν και κάποια switchbacks όπως λέγονται, κάποιες ανωµαλίες δηλαδή στο µαγνητικό πεδίο κοντά στον ήλιο. Αυτό κάνει κάποιες «γιρλαντούλες» ας πούµε και αντί να είναι µία διαδροµή ευθεία ή σπιράλ κάνει πολλές γύρες, κύκλες, κούρµπες, δηλαδή αλλάζει κατεύθυνση µέσα σε 10 δευτερόλεπτα, µια φορά το δευτερόλεπτο που σηµαίνει ότι υπάρχουν πολύ συστραµµένες γραµµές και τα σωµατίδια βέβαια που είναι ηλεκτρικά φορτισµένα ακολουθούν το µαγνητικό πεδίο. Είναι πολύ συναρπαστική νέα γνώση αυτή!
•Πόσο στα… άδυτα του συµπαντος έχει µπει η επιστήµη; Η µελέτη του σύµπαντος είναι µία µελέτη δίχως τέλος;
O ήλιος µας, όπως όλα τα αστέρια, βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, δράση και αλλαγή. Θυµώνει και ηρεµεί κάθε περίπου 11 χρόνια. Κάνει ισχυρές και φαντασµαγορικές καταιγίδες, όπως ηλιακές εκλάµψεις. Επίσης, δισεκατοµµύρια τόνων θερµού υλικού εκτοξεύεται στο διάστηµα και όταν κατευθύνεται προς την γη µας, προσπίπτει στο µαγνητικό µας πεδίο, το τραντάζει, το διαταράσσει και προκαλεί µια γεωµαγνητική καταιγίδα. Ενεργειακά σωµατίδια που µπορεί να τρέχουν ακόµη και µε την ταχύτητα του φωτός επίσης εκτοξεύονται και όλα αυτά τα εκρηκτικά φαινόµενα έχουν σαν αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν δυσµενείς συνθήκες στο διαστηµικό χώρο που µπορούν να προκαλέσουν προβλήµατα στις ραδιοτηλεπικοινωνίες, διακοπή λειτουργίας δορυφόρων, προβλήµατα στην πλοήγηση αεροπλάνων, βλάβες σε µονάδες ηλεκτρικού ρεύµατος, αλλά και να είναι µοιραίες για πλήρωµα αστροναυτών στο Φεγγάρι και τον πλανήτη Άρη. Συνεπώς οι Ηλιακές Καταιγίδες δεν είναι θανατηφόρες για εµάς τους ανθρώπους πάνω στον πλανήτη, διότι προστατευόµαστε από την ασπίδα του µαγνητικού πεδίου της Γης µας , αλλά µπορούν να οδηγήσουν σε πλήθος κοινωνικές και οικονοµικές απώλειες και επιπτώσεις στην κοινωνία µας που βασίζεται τόσο πολύ στην τεχνολογία. Ένας τρόπος αντιµετώπισης είναι η πρόγνωση αυτών των εκρηκτικών Ηλιακών Καταιγίδων και των επιπτώσεών τους, το οποίο είναι η πρόβλεψη του ∆ιαστηµικού Καιρού. Στο Αστεροσκοπείο Αθηνών έχω τη χαρά να είµαι επικεφαλής της Επιχειρησιακής Μονάδας HESPERIA “∆ιαστηµικού Καιρού”, η οποία παρέχει µοναδικές σε διεθνές επίπεδο προγνώσεις και προϊόντα ∆ιαστηµικού Καιρού, σε όλο το κόσµο.
•∆ιακριθήκατε πρόσφατα από τη NASA για τη δουλειά σας, σχετικά µε το Parker Solar Probe, διαστηµικό σκάφος χάρη στα οποία η ανθρωπότητα «ακουµπάει» τον ήλιο. Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της προσπάθειας και σε τι στάδιο είναι σήµερα;
Έχουν ήδη παρατηρηθεί κάποια περίεργα αποτελέσµατα κοντά στον Ήλιο, όπως το παράδοξο στη διαστηµική φυσική, να µην µειώνεται η θερµοκρασία όσο κανείς αποµακρύνεται από τον ήλιο. Το περίεργο της “ηλιακής σόµπας” θα λέγαµε. ∆εδοµένου ότι ο ήλιος είναι µία τεράστια σόµπα, οπότε όταν πηγαίνει κανείς µακριά από τον ήλιο περιµένει η θερµοκρασία να πέσει. Ωστόσο, δεν γίνεται αυτό… Η επιφάνεια του ήλιου έχει θερµοκρασία 5000 βαθµούς Κ και όσο βγαίνεις προς τα έξω και ανεβαίνεις την ατµόσφαιρα και είσαι στο στέµµα, η θερµοκρασία φτάνει τους 1.000.000 βαθµούς Κ!
Πως προκύπτει αυτό το µυστήριο στη διαστηµική φυσική; Λέµε λοιπόν πως θα επιλυθεί αυτό µόνο άµα πάµε κοντά στον ήλιο, και τον «αγγίξουµε» και µπορέσουµε να δούµε τις δραστηριότητες και τις φυσικές διεργασίες από κοντά. Τώρα το Solar Orbiter άρχισε να δίνει απάντηση σε αυτό! Βρήκε µε καταπληκτικής ευκρίνειας εικόνες σε ενεργά κέντρα στον ήλιο στην επιφάνειά του ότι υπάρχουν κάτι µικρές, µικρές, µικρές εκρήξεις τις οποίες τις ονοµάζουνε «campfire events» (σ.σ φωτιές στην εξοχή), µικρές δηλαδή φωτιές οι οποίες θερµαίνουν το στέµµα του Ήλιου και είναι πιθανόν να είναι υπεύθυνες σε µεγάλη κλίµακα για αυτό το παράδοξο.
Μία άλλη ανακάλυψη είναι ότι βρέθηκαν φαινόµενα που δεν παρατηρούνται καθόλου από την τροχιά της Γης. Γίνονται κοντά στον ήλιο, είναι µικρά φαινόµενα και έχουν σαν αποτέλεσµα να γεµίζουν την περιοχή γύρω από τον ήλιο κάτι σαν µια δεξαµενή µε σωµατίδια. Αυτά δεν µπορούν να ανιχνευθούν στην Γη γιατί είναι πιο µικρής έντασης και συµπίπτουν µε περιόδους που ο Ήλιος είναι σε αρκετά χαµηλή περίοδο δραστηριότητας. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό γιατί σηµαίνει ότι υπάρχουν ήδη σωµατίδια γύρω από τον Ήλιο, όπου µεγαλύτερες εκρήξεις ξεκινάνε από ένα ψηλό ενεργειακό επίπεδο και τα επιταχύνουν περαιτέρω. Έτσι εξηγείται για ποιο λόγο τελικά φτάνουν στην τροχιά της Γης κάποια σωµατίδια σε αυτές τις µεγάλες εντάσεις.
Ένα άλλο παράξενο είναι ότι αφού πηγαίνει κανείς κοντά στην «πηγή», περιµένει να µην έχει πολλά φαινόµενα διάδοσης και να βλέπει ότι τα σωµατίδια καταφθάνουν πιο γρήγορα, µε µια διαδροµή σχεδόν ευθεία θα έλεγε κανείς… Εδώ όµως βρέθηκε ότι τα µονοπάτια των σωµατιδίων είναι τριπλάσια από αυτά που υποθέταµε, κινούµενα σε διαδροµή που βγαίνει τριπλάσια από ότι ήταν αναµενόµενο. Για ποιο λόγο γίνεται αυτό και γιατί όµως η… περίεργη διαδροµή των ηλιακών σωµατιδίων έχει σηµασία; ∆ιότι θα έπρεπε να είναι πιο µικρή! Βρέθηκε µάλιστα ότι υπάρχουν και κάποια switchbacks όπως λέγονται, κάποιες ανωµαλίες δηλαδή στο µαγνητικό πεδίο κοντά στον ήλιο. Αυτό κάνει κάποιες «γιρλαντούλες» ας πούµε και αντί να είναι µία διαδροµή ευθεία ή σπιράλ κάνει πολλές γύρες, κύκλες, κούρµπες, δηλαδή αλλάζει κατεύθυνση µέσα σε 10 δευτερόλεπτα, µια φορά το δευτερόλεπτο που σηµαίνει ότι υπάρχουν πολύ συστραµµένες γραµµές και τα σωµατίδια βέβαια που είναι ηλεκτρικά φορτισµένα ακολουθούν το µαγνητικό πεδίο. Είναι πολύ συναρπαστική νέα γνώση αυτή!
•Πόσο στα… άδυτα του συµπαντος έχει µπει η επιστήµη; Η µελέτη του σύµπαντος είναι µία µελέτη δίχως τέλος;
Να τονίσω αρχικά ότι η εξειδίκευση που έχω στην Φυσική του ∆ιαστήµατος δεν είµαι αστρονόµος της “νύχτας”, δηλαδή να αναλύω παρατηρήσεις από τηλεσκόπια. Τα δεδοµένα που αναλύουµε είναι κυρίως επιτόπιες µετρήσεις µέσα στο ηλιακό σύστηµα από διαστηµόπλοια. Το καινούργιο είναι ότι το διαστηµόπλοιο πηγαίνει εκεί µεταφέροντας επάνω του ένα ολόκληρο εργαστήριο και καταγράφει πληθυσµούς ενεργειακών σωµατιδίων, πλάσµατος, µαγνητικού πεδίου κλπ. Έτσι, πήγε και το Parker κοντά στον ήλιο και παίρνουµε από εκεί τα δεδοµένα. Επίσης, έχουµε δηµιουργήσει εργαλεία πρόγνωσης ∆ιαστηµικού Καιρού, τα οποία κάθε λεπτό σε πραγµατικό χρόνο παράγουν πρόγνωση για πιθανό χαλάζι πρωτονίων που µπορεί να καταφθάσει στο διαστηµικό χώρο στην τροχιά της Γης, αλλά και για πολύ γρήγορα πρωτόνια που µπορούν να διαπεράσουν µερικώς το µαγνητικό πεδίο και να φτάσουν µέχρι ύψη που πετούν τα αεροπλάνα. Συνεπώς µιλάµε για παρατηρήσεις στην «κοντογειτονιά» µας αν µου επιτρέπετε, από τον Ήλιο µας που είναι το κοντινότερο αστέρι σε µας.
Όµως, βλέποντας την µεγάλη εικόνα, εκτός από την µελέτη του κοντινού µας διαστηµικού χώρου και του κοντύτερου αστεριού µας, οι αστρονόµοι µελετούν το γαλαξία µας, το Milky Way και άλλους γαλαξίες µέσα στο κυριολεκτικά αχανές Σύµπαν, χρησιµοποιώντας παρατηρήσεις από γιγάντια τηλεσκόπια στο έδαφος και το διάστηµα, όπως το Hubble και το James Webb Space Telescope. Έτσι, µε τις παρατηρήσεις µεγάλης ευκρίνειας διαρκώς αποκαλύπτονται µυστήρια του Σύµπαντος και δίνονται απαντήσεις σε άλυτα προβλήµατα.
Για παράδειγµα, ανακαλύπτονται διαρκώς “εξωπλανήτες”, δηλαδή πλανήτες σε άλλα ηλιακά συστήµατα που περιφέρονται γύρω από τον εκεί Ήλιο τους και µε την ανάλυση των παρατηρήσεων αυτών επίσης συνεκτιµάται εάν οι εξωπλανήτες αυτοί έχουν συνθήκες που θα µπορούσαν να υποστηρίζουν τη ζωή, π.χ. όπως τη γνωρίζουµε πάνω στην Γή µας. Υπάρχουν δισεκατοµµύρια άλλοι γαλαξίες στο Συµπάν και ο αριθµός των αστεριών είναι ασύλληπτα µεγάλος, τόσος που είναι περίπου 3000 φορές µεγαλύτερος από τον συνολικό αριθµό κόκκων άµµου πάνω στη Γη, αν συµπεριλάβουµε όλες τις παραλίες και τις ερήµους! Η επιστηµονική έρευνα του Σύµπαντος είναι πράγµατι ανεξάντλητη.
ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ
Η διακεκριµένη Χανιώτισσα αστροφυσικός του Αστεροσκοπείου Αθηνών ∆ρ. Όλγα Μαλανδράκη, θα µιλήσει στο Πνευµατικό Κέντρο Χανίων, το Σάββατο 17/2/2024 στις 7 το απόγευµα µε θέµα:
“Ο εκρηκτικός µας Ήλιος και οι επιπτώσεις του ∆ιαστηµικός Καιρός”.
Θα αναφερθεί επίσης για τα Parker Solar Probe και το Solar Orbiter, τα δύο νέα διαστηµικά σκάφη χάρη στα οποία η ανθρωπότητα “ακουµπάει” τον ήλιο. Θα γίνει παρουσίαση βίντεο για την αποστολή Cassini – Huygens στον Τιτάνα, και φυσικά θα αναφερθούµε για την βράβευση της από την NASA.
Την εκδήλωση συνδιοργανώνουν ο Σύλλογος Φίλων Αστρονοµίας Κρήτης και η Περιφέρεια.
Θα ακολουθήσει η κοπή της πίτας του Συλλόγου. Οι τυχεροί που θα τύχουν το φλουρί θα κερδίσουν από ένα βιβλίο αστρονοµίας.
Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
(Χανιώτικα νέα - 15/2/2024)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου