Με αφορμή τη σημερινή (23/10) επέτειο, παρουσιάζουμε ορισμένες πτυχές της σχέσης του Μάνου Χατζιδάκι με το νησί.
Ο ίδιος γεννήθηκε στη Ξάνθη αλλά ο πατέρας του καταγόταν από τη Μύρθιο Ρεθύμνου.
Στα Χανιά, είχε έρθει τον Ιανουάριο του 1979 και είχε πραγματοποιήσει ομιλία για τον πολιτισμό και την παράδοση στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης στο Κολυμπάρι.
Η επίσκεψή του αυτή αποτέλεσε αφορμή για ραδιοφωνικό του σχόλιο στο Τρίτο Πρόγραμμα την Κυριακή 20 Μαΐου 1979.
Το σχόλιο δημοσιεύεται στο βιβλίο: “Τα σχόλια του Τρίτου”.
Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πει μεταξύ άλλων:
“Σαν ξαναβρήκα μέσα μου την Κρήτη, μ’ εντυπωσίασε που οι νέοι της χορεύανε τη νύχτα κρητικούς χορούς κι όχι ξενόφερτους, ντυμένοι γαμπριάτικα και μασουλώντας τσίχλα. Το βρήκα τούτο εξαίσιο και φωτεινό παράδειγμα για την απάνω χώρα. Μα όσο το ’βλεπα, τόσο και περισσότερο γινόμουν σκεφτικός και άρχιζα να ξεχωρίζω κάποιον κίνδυνο. Τον κίνδυνο του γραφικού. Αυτόν, που μας παρουσιάζει εύκολα, προκλητικά με το ιδιόμορφο πρόσωπό μας, χωρίς να ’χουμε μάθει, στο μεταξύ, να ζούμε άνετα και φυσικά την καταγωγή μας. Γιατί η παράδοση έχει αξία, μονάχα όταν δεν στηρίζεται στην αναπαράσταση, αλλά στην καθημερινή και δίχως επιτήδευση ζωή μας. Οταν δηλαδή το κληροδότημα, χρησιμοποιείται φυσικά και δίχως την ανάγκη επεξήγησης. Τότε μονάχα οφείλει να υπάρχει. Διαφορετικά, θα ’ναι καλό να εξαφανιστεί μέσα στον Χρόνο κι ας έχουμε πιο δεύτερες συνήθειες αποκτήσει. Γιατί η ποιότητα της κληρονομιάς, ανήκει στη ζωντανή ύλη που περιέχουμε κι όχι στο ήθος ή στο ύφος αλλοτινών καιρών”.
Την Κυριακή 13 Αυγούστου 1978 το ραδιοφωνικό σχόλιό του είχε τίτλο: “Αγώνες λύρας και η άνοδος των Ανωγείων” με αφορμή τις Μουσικές Γιορτές στα Ανώγεια.
Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πει στο σχόλιό του: «Τα Ανώγεια ζούνε για δύο μέρες μια μουσική εμπειρία μοναδική. Χωρίς επίσημους και τελετές, χωρίς λογίδρια εθνικά, μες στην πλατεία του χωριού, παρουσιάζεται ολόγυμνη η φαντασία, η έμπνευση κι η μουσική ευαισθησία ενός ολόκληρου λαού. Του κρητικού λαού. Κι ενός νησιού. Της Κρήτης».
Το 1980 ο μεγάλος συνθέτης εγκαινίασε τον “Μουσικό Αύγουστο” στο Ηράκλειο.
Στα Χανιά ο Μάνος Χατζιδάκις ήρθε ξανά τον Αύγουστο του 1981. Τότε, είχε μιλήσει στον δημοτικό κινηματογράφο των Χανίων “Κήπος”, σε μια βραδιά που είχε οργανώσει ο επί πολλά χρόνια υπεύθυνος του σινεμά Λεωνίδας Κακάρογλου, για τη μουσική στον κινηματογράφο με αφορμή την προβολή της ταινίας – γουέστερν “Blue” του Σίλβιο Ναριτζιάνο στην οποία τη μουσική είχε γράψει ο ίδιος.
Η ομιλία του Μάνου Χατζιδάκι δημοσιεύθηκε στο ενημερωτικό έντυπο του “Κήπου”, το καλοκαίρι του 1999. Ο Μάνος Χατζιδάκις μεταξύ άλλων είχε πει:
«Σαν η φωτογραφία ζωντάνεψε στα τέλη του περασμένου αιώνα, απλώθηκε μονομιάς μια σιωπή θαυμαστική, συγχρόνως και θωπευτική. Σιωπή απ’ τις αμίλητες φιγούρες που κινήθηκαν, σιωπή κι απ’ τον κόσμο που βωβός παρατηρούσε στην τετράγωνη λευκή οθόνη να πραγματοποιούνται εξαίσια οράματα έρωτα και πάθους, με ανεξίτηλες μορφές ανδρών και γυναικών καθώς κι ατελείωτα γκανγκς μεγάλων κωμικών, που μας παρείχαν νέες διαστάσεις στα προβλήματα εκείνου του καιρού, προβλήματα που μας οδήγησαν σε δυο παγκόσμιους πολέμους. Μα σαν μίλησαν οι φιγούρες, σκοτώθηκε η σιωπή κι ο χώρος γέμισε αμηχανία και μουσική. Ετσι γεννήθηκε η μουσική του κινηματογράφου, θα ’λεγε κανείς. Απ’ τη σιωπή. Και η μουσική αυτή υπήρξε στην αρχή λίγο σκοτάδι, τίτλοι, ηχητική περιγραφή του ονείρου, πράξη ζωής και θάνατος, ενέργεια, νίκη, τέλος – διέξοδος, επιστροφή στο σπίτι. Μες στο ψυγείο τα όνειρα για μια μοναδική στιγμή αναπόλησης και μοναξιάς.
Η μουσική του κινηματογράφου συντηρεί στη μνήμη την εικόνα, την ερμηνεύει, ενώ συγχρόνως χρωματίζει επιθυμίες και θύμησες δικές μας και την προσωπική μας ταύτιση με τις πτυχές ενός ασπρόμαυρου ονείρου τριάντα πέντε χιλιοστών».
ΘΕΑΤΡΟ ΚΡΗΤΗΣ
Επίσης, ο Μάνος Χατζιδάκις είχε στηρίξει τη δημιουργία της Εταιρείας Θεάτρου Κρήτης (ΕΘΕΚ) που αποτέλεσε πρόδρομο του ΔΗΠΕΘΕΚ.
Σε κείμενο του Δ.Ν. Καρτάκι που δημοσιεύτηκε στα “Χανιώτικα νέα” την Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2005, σημειώνεται μεταξύ άλλων: «Ηταν περασμένα μεσάνυχτα της 15ης Νοέμβρη του 1973. Η επιτροπή της Ε.ΘΕ.Κ. που την αποτελούσαν ο Αλέκος Παπαδερός, ο Γιώργος Δρανδάκης, ο Νίκος Κοπιδάκης και ο υπογράφων (Δημήτρης Καρτάκις) συσκέπτεται σε “δείπνο εργασίας” με τον Αλέξη Μινωτή. Η κουβέντα έφθασε και στο θέμα της συνεργασίας της Ε.ΘΕ.Κ. με σπουδαίους καλλιτέχνες της Αθήνας, κρητικής καταγωγής. Κάποιος ανέφερε και το όνομα του Μάνου Χατζιδάκι».
Στη συνέχεια, με παραίνεση του Μινωτή, ξεκίνησαν να συναντήσουν τον Μάνο Χατζιδάκι στην Πλάκα.
«Σε λίγο φάνηκε να προβάλλει στο θαμπό φως και “μέσα σε καπνούς”, η σιλουέτα του Μάνου. Περπατούσε αργά και κρατούσε στο δεξί χέρι ένα ποτήρι με ποτό. Χαιρετήθηκαν εγκάρδια με τον Μινωτή, ο οποίος άρχισε αμέσως τις συστάσεις: “Μάνο” του είπε, “εδώ είναι η Κρήτη που θέλει να σε γνωρίσει. Αποφάσισε να φτιάξει δικό της θέατρο και θέλει τη βοήθειά σου”. Ο Παπαδερός διέκοψε απότομα τον Μινωτή και απευθυνόμενος στον Χατζιδάκι τον ρώτησε εάν είναι Κρητικός. Ο Χατζιδάκις, ύστερα από μικρή σιωπή, είπε με έμφαση: “Ναι είμαι Κρητικός”. Μετά του μιλήσαμε για τους σκοπούς και τα οράματα της Ε.ΘΕ.Κ. και του ζητήσαμε ν’ αρχίσει αυτός τη δραστηριότητα της Εταιρείας με μουσικές εκδηλώσεις στην Κρήτη.
Ο Χατζιδάκις ενθουσιάστηκε με την προσπάθεια που ξεκινούσε τότε στον τόπο μας και μας υποσχέθηκε κάθε δυνατή βοήθεια. Μας είπε ακόμα πώς τον ενδιέφερε ιδιαίτερα το Κρητικό θέατρο και ότι είχε σκοπό να κάμει όπερα την Ερωφίλη του Χορτάτση. Συμφωνήσαμε να ερχόταν τον Μάιο στην Κρήτη και να δώσει συναυλίες.
Ο Μάνος Χατζιδάκις ετήρησε την υπόσχεσή του προς την Ε.ΘΕ.Κ. και τον Μάιο του ’74 ήρθε με τους συνεργάτες του στην Κρήτη”. Στο χρονικό ίδρυσης της ΕΘΕΚ και στο κεφάλαιο “Εφθασε η ώρα της καρποφορίας” αναφέρεται: “Από τις 24 μέχρι τις 30 του Μάη του ’74 ολόκληρη η Κρήτη, από τη μια άκρη της μέχρι την άλλη, έζησε ώρες σπάνιας καλλιτεχνικής ομορφιάς. Ο Μάνος Χατζιδάκις με το συγκρότημά του ήρθε στην Κρήτη για να παρουσιάσει και στους τέσσερις Νομούς της το “Πολύτροπον”. Την υπόσχεση που είχε δώσει ο Μάνος την ετήρησεν. Και η Κρήτη είχε την ευτυχία, ο πρώτος καρπός που γεύτηκε από την Ε.ΘΕ.Κ. να είναι η απαράμιλλη μουσική του Χατζιδάκι».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΥΒΙΑΚΗΣ
(Χανιώτικα νέα web - 23/10/2023)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου