Ολγα Μαλανδράκη, αστροφυσικός: «Ανεξάντλητη η έρευνα του Σύµπαντος» - Το διαστηµόπλοιο Parker Solar Probe για πρώτη φορά “ακουµπάει” τον ήλιο

«Η επιστηµονική έρευνα του Σύµπαντος είναι πράγµατι ανεξάντλητη» τονίζει, σε συνέντευξή της στα “Χανιώτικα νέα”, η διακεκριµένη αστροφυσικός του Αστεροσκοπείου Αθηνών, µε καταγωγή από τα Χανιά, επικεφαλής της Επιχειρησιακής Μονάδας HESPERIA “∆ιαστηµικού Καιρού”, δρ Όλγα Μαλανδράκη.
Η κα Μαλανδράκη πρόσφατα βραβεύτηκε από τη NASA για την αποστολή Parker Solar Probe, ως αναγνώριση ανακαλύψεων που ήταν µη αναµενόµενες κοντά στον ήλιο. Επίσης, για την υψηλού επιπέδου επιστηµονική ανάλυση µε τα δεδοµένα από το διαστηµόπλοιο Parker Solar Probe που για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας κυριολεκτικά “ακουµπάει” τον ήλιο. Η συγκεκριµένη αποστολή µελετά, πρώτη φορά, τα εκρηκτικά φαινόµενα, τις ηλιακές καταιγίδες και τις συνθήκες στο διάστηµα γύρω από τον ήλιο.

•Θα µιλήσετε µε θέµα: Ο εκρηκτικός µας Ήλιος και οι επιπτώσεις του: «∆ιαστηµικός Καιρός». Πόσο εκρηκτικός είναι ο ήλιος;

O ήλιος µας, όπως όλα τα αστέρια, βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, δράση και αλλαγή. Θυµώνει και ηρεµεί κάθε περίπου 11 χρόνια. Κάνει ισχυρές και φαντασµαγορικές καταιγίδες, όπως ηλιακές εκλάµψεις. Επίσης, δισεκατοµµύρια τόνων θερµού υλικού εκτοξεύεται στο διάστηµα και όταν κατευθύνεται προς την γη µας, προσπίπτει στο µαγνητικό µας πεδίο, το τραντάζει, το διαταράσσει και προκαλεί µια γεωµαγνητική καταιγίδα. Ενεργειακά σωµατίδια που µπορεί να τρέχουν ακόµη και µε την ταχύτητα του φωτός επίσης εκτοξεύονται και όλα αυτά τα εκρηκτικά φαινόµενα έχουν σαν αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν δυσµενείς συνθήκες στο διαστηµικό χώρο που µπορούν να προκαλέσουν προβλήµατα στις ραδιοτηλεπικοινωνίες, διακοπή λειτουργίας δορυφόρων, προβλήµατα στην πλοήγηση αεροπλάνων, βλάβες σε µονάδες ηλεκτρικού ρεύµατος, αλλά και να είναι µοιραίες για πλήρωµα αστροναυτών στο Φεγγάρι και τον πλανήτη Άρη. Συνεπώς οι Ηλιακές Καταιγίδες δεν είναι θανατηφόρες για εµάς τους ανθρώπους πάνω στον πλανήτη, διότι προστατευόµαστε από την ασπίδα του µαγνητικού πεδίου της Γης µας , αλλά µπορούν να οδηγήσουν σε πλήθος κοινωνικές και οικονοµικές απώλειες και επιπτώσεις στην κοινωνία µας που βασίζεται τόσο πολύ στην τεχνολογία. Ένας τρόπος αντιµετώπισης είναι η πρόγνωση αυτών των εκρηκτικών Ηλιακών Καταιγίδων και των επιπτώσεών τους, το οποίο είναι η πρόβλεψη του ∆ιαστηµικού Καιρού. Στο Αστεροσκοπείο Αθηνών έχω τη χαρά να είµαι επικεφαλής της Επιχειρησιακής Μονάδας HESPERIA “∆ιαστηµικού Καιρού”, η οποία παρέχει µοναδικές σε διεθνές επίπεδο προγνώσεις και προϊόντα ∆ιαστηµικού Καιρού, σε όλο το κόσµο.

•∆ιακριθήκατε πρόσφατα από τη NASA για τη δουλειά σας, σχετικά µε το Parker Solar Probe, διαστηµικό σκάφος χάρη στα οποία η ανθρωπότητα «ακουµπάει» τον ήλιο. Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της προσπάθειας και σε τι στάδιο είναι σήµερα;

Πρόσφατα, η ΝASA µε βράβευσε µε το “Group Achievement Award” για την αποστολή Parker Solar Probe, ως αναγνώριση ανακαλύψεων που ήταν µη αναµενόµενες κοντά στον ήλιο και την υψηλού επιπέδου επιστηµονική ανάλυση µε τα δεδοµένα από το διαστηµόπλοιο Parker Solar Probe που για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας κυριολεκτικά “ακουµπάει” τον ήλιο. Συµµετέχω στο πείραµα IS⊙IS ενεργειακών σωµατιδίων µε τον Καθηγητή του David McComas από το Πανεπιστήµιο του Princeton ως επικεφαλής της οµάδας και µε βράβευσαν για την συνεισφορά µου στην επιστηµονική απόδοση της αποστολής. Αυτή είναι µια µοναδική αποστολή της NASA σε συνδυασµό µε την αδελφή Eυρωπαϊκή αποστολή Solar Orbiter, οι οποίες, πλησιάζουν τον ήλιο όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μελετούν λοιπόν τα εκρηκτικά φαινόµενα και τις ηλιακές καταιγίδες και τις συνθήκες στο διάστηµα γύρω από τον ήλιο για πρώτη φορά. Το Parker κάνει µια θηλιά γύρω από τον ήλιο, δηλαδή κάνει µια κούρµπα γύρω του και κάθε φορά που κάνει αυτή τη θηλιά πλησιάζει και λίγο πιο κοντά. Ο στόχος είναι στο πιο κοντινό περιήλιο που θα κάνει να φθάσει σε απόσταση 5.000.000 χιλιόµετρα που είναι µια πολύ κοντινή απόσταση, δεδοµένου ότι η απόσταση Γης-Ηλίου είναι 150.000.000 χιλιόµετρα!
Έχουν ήδη παρατηρηθεί κάποια περίεργα αποτελέσµατα κοντά στον Ήλιο, όπως το παράδοξο στη διαστηµική φυσική, να µην µειώνεται η θερµοκρασία όσο κανείς αποµακρύνεται από τον ήλιο. Το περίεργο της “ηλιακής σόµπας” θα λέγαµε. ∆εδοµένου ότι ο ήλιος είναι µία τεράστια σόµπα, οπότε όταν πηγαίνει κανείς µακριά από τον ήλιο περιµένει η θερµοκρασία να πέσει. Ωστόσο, δεν γίνεται αυτό… Η επιφάνεια του ήλιου έχει θερµοκρασία 5000 βαθµούς Κ και όσο βγαίνεις προς τα έξω και ανεβαίνεις την ατµόσφαιρα και είσαι στο στέµµα, η θερµοκρασία φτάνει τους 1.000.000 βαθµούς Κ!
Πως προκύπτει αυτό το µυστήριο στη διαστηµική φυσική; Λέµε λοιπόν πως θα επιλυθεί αυτό µόνο άµα πάµε κοντά στον ήλιο, και τον «αγγίξουµε» και µπορέσουµε να δούµε τις δραστηριότητες και τις φυσικές διεργασίες από κοντά. Τώρα το Solar Orbiter άρχισε να δίνει απάντηση σε αυτό! Βρήκε µε καταπληκτικής ευκρίνειας εικόνες σε ενεργά κέντρα στον ήλιο στην επιφάνειά του ότι υπάρχουν κάτι µικρές, µικρές, µικρές εκρήξεις τις οποίες τις ονοµάζουνε «campfire events» (σ.σ φωτιές στην εξοχή), µικρές δηλαδή φωτιές οι οποίες θερµαίνουν το στέµµα του Ήλιου και είναι πιθανόν να είναι υπεύθυνες σε µεγάλη κλίµακα για αυτό το παράδοξο.
Μία άλλη ανακάλυψη είναι ότι βρέθηκαν φαινόµενα που δεν παρατηρούνται καθόλου από την τροχιά της Γης. Γίνονται κοντά στον ήλιο, είναι µικρά φαινόµενα και έχουν σαν αποτέλεσµα να γεµίζουν την περιοχή γύρω από τον ήλιο κάτι σαν µια δεξαµενή µε σωµατίδια. Αυτά δεν µπορούν να ανιχνευθούν στην Γη γιατί είναι πιο µικρής έντασης και συµπίπτουν µε περιόδους που ο Ήλιος είναι σε αρκετά χαµηλή περίοδο δραστηριότητας. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό γιατί σηµαίνει ότι υπάρχουν ήδη σωµατίδια γύρω από τον Ήλιο, όπου µεγαλύτερες εκρήξεις ξεκινάνε από ένα ψηλό ενεργειακό επίπεδο και τα επιταχύνουν περαιτέρω. Έτσι εξηγείται για ποιο λόγο τελικά φτάνουν στην τροχιά της Γης κάποια σωµατίδια σε αυτές τις µεγάλες εντάσεις.
Ένα άλλο παράξενο είναι ότι αφού πηγαίνει κανείς κοντά στην «πηγή», περιµένει να µην έχει πολλά φαινόµενα διάδοσης και να βλέπει ότι τα σωµατίδια καταφθάνουν πιο γρήγορα, µε µια διαδροµή σχεδόν ευθεία θα έλεγε κανείς… Εδώ όµως βρέθηκε ότι τα µονοπάτια των σωµατιδίων είναι τριπλάσια από αυτά που υποθέταµε, κινούµενα σε διαδροµή που βγαίνει τριπλάσια από ότι ήταν αναµενόµενο. Για ποιο λόγο γίνεται αυτό και γιατί όµως η… περίεργη διαδροµή των ηλιακών σωµατιδίων έχει σηµασία; ∆ιότι θα έπρεπε να είναι πιο µικρή! Βρέθηκε µάλιστα ότι υπάρχουν και κάποια switchbacks όπως λέγονται, κάποιες ανωµαλίες δηλαδή στο µαγνητικό πεδίο κοντά στον ήλιο. Αυτό κάνει κάποιες «γιρλαντούλες» ας πούµε και αντί να είναι µία διαδροµή ευθεία ή σπιράλ κάνει πολλές γύρες, κύκλες, κούρµπες, δηλαδή αλλάζει κατεύθυνση µέσα σε 10 δευτερόλεπτα, µια φορά το δευτερόλεπτο που σηµαίνει ότι υπάρχουν πολύ συστραµµένες γραµµές και τα σωµατίδια βέβαια που είναι ηλεκτρικά φορτισµένα ακολουθούν το µαγνητικό πεδίο. Είναι πολύ συναρπαστική νέα γνώση αυτή!

•Πόσο στα… άδυτα του συµπαντος έχει µπει η επιστήµη; Η µελέτη του σύµπαντος είναι µία µελέτη δίχως τέλος;

Να τονίσω αρχικά ότι η εξειδίκευση που έχω στην Φυσική του ∆ιαστήµατος δεν είµαι αστρονόµος της “νύχτας”, δηλαδή να αναλύω παρατηρήσεις από τηλεσκόπια. Τα δεδοµένα που αναλύουµε είναι κυρίως επιτόπιες µετρήσεις µέσα στο ηλιακό σύστηµα από διαστηµόπλοια. Το καινούργιο είναι ότι το διαστηµόπλοιο πηγαίνει εκεί µεταφέροντας επάνω του ένα ολόκληρο εργαστήριο και καταγράφει πληθυσµούς ενεργειακών σωµατιδίων, πλάσµατος, µαγνητικού πεδίου κλπ. Έτσι, πήγε και το Parker κοντά στον ήλιο και παίρνουµε από εκεί τα δεδοµένα. Επίσης, έχουµε δηµιουργήσει εργαλεία πρόγνωσης ∆ιαστηµικού Καιρού, τα οποία κάθε λεπτό σε πραγµατικό χρόνο παράγουν πρόγνωση για πιθανό χαλάζι πρωτονίων που µπορεί να καταφθάσει στο διαστηµικό χώρο στην τροχιά της Γης, αλλά και για πολύ γρήγορα πρωτόνια που µπορούν να διαπεράσουν µερικώς το µαγνητικό πεδίο και να φτάσουν µέχρι ύψη που πετούν τα αεροπλάνα. Συνεπώς µιλάµε για παρατηρήσεις στην «κοντογειτονιά» µας αν µου επιτρέπετε, από τον Ήλιο µας που είναι το κοντινότερο αστέρι σε µας.
Όµως, βλέποντας την µεγάλη εικόνα, εκτός από την µελέτη του κοντινού µας διαστηµικού χώρου και του κοντύτερου αστεριού µας, οι αστρονόµοι µελετούν το γαλαξία µας, το Milky Way και άλλους γαλαξίες µέσα στο κυριολεκτικά αχανές Σύµπαν, χρησιµοποιώντας παρατηρήσεις από γιγάντια τηλεσκόπια στο έδαφος και το διάστηµα, όπως το Hubble και το James Webb Space Telescope. Έτσι, µε τις παρατηρήσεις µεγάλης ευκρίνειας διαρκώς αποκαλύπτονται µυστήρια του Σύµπαντος και δίνονται απαντήσεις σε άλυτα προβλήµατα.
Για παράδειγµα, ανακαλύπτονται διαρκώς “εξωπλανήτες”, δηλαδή πλανήτες σε άλλα ηλιακά συστήµατα που περιφέρονται γύρω από τον εκεί Ήλιο τους και µε την ανάλυση των παρατηρήσεων αυτών επίσης συνεκτιµάται εάν οι εξωπλανήτες αυτοί έχουν συνθήκες που θα µπορούσαν να υποστηρίζουν τη ζωή, π.χ. όπως τη γνωρίζουµε πάνω στην Γή µας. Υπάρχουν δισεκατοµµύρια άλλοι γαλαξίες στο Συµπάν και ο αριθµός των αστεριών είναι ασύλληπτα µεγάλος, τόσος που είναι περίπου 3000 φορές µεγαλύτερος από τον συνολικό αριθµό κόκκων άµµου πάνω στη Γη, αν συµπεριλάβουµε όλες τις παραλίες και τις ερήµους! Η επιστηµονική έρευνα του Σύµπαντος είναι πράγµατι ανεξάντλητη.

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

Η διακεκριµένη Χανιώτισσα αστροφυσικός του Αστεροσκοπείου Αθηνών ∆ρ. Όλγα Μαλανδράκη, θα µιλήσει στο Πνευµατικό Κέντρο Χανίων, το Σάββατο 17/2/2024 στις 7 το απόγευµα µε θέµα:

“Ο εκρηκτικός µας Ήλιος και οι επιπτώσεις του ∆ιαστηµικός Καιρός”.

Θα αναφερθεί επίσης για τα Parker Solar Probe και το Solar Orbiter, τα δύο νέα διαστηµικά σκάφη χάρη στα οποία η ανθρωπότητα “ακουµπάει” τον ήλιο. Θα γίνει παρουσίαση βίντεο για την αποστολή Cassini – Huygens στον Τιτάνα, και φυσικά θα αναφερθούµε για την βράβευση της από την NASA.

Την εκδήλωση συνδιοργανώνουν ο Σύλλογος Φίλων Αστρονοµίας Κρήτης και η Περιφέρεια.

Θα ακολουθήσει η κοπή της πίτας του Συλλόγου. Οι τυχεροί που θα τύχουν το φλουρί θα κερδίσουν από ένα βιβλίο αστρονοµίας.

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

(Χανιώτικα νέα - 15/2/2024)

Link: https://www.haniotika-nea.gr/o-malandraki-anexantliti-i-ereyna-toy-sy-pantos/

Θεοφάνης Τάσης: «Οι αλγόριθµοι καθορίζουν τη συµπεριφορά µας»

Καθοριστικό ρόλο στη συµπεριφορά µας στα κοινωνικά δίκτυα παίζουν οι αλγόριθµοι, µας λέει, σε µια ενδιαφέρουσα συζήτησή µας, ο καθηγητής Σύγχρονης Πρακτικής Φιλοσοφίας, στο Alpen-Adria Universität στην Αυστρία και επισκέπτης καθηγητής στο Universität St. Gallen στην Ελβετία, φιλόσοφος Θεοφάνης Τάσης.
Ο κ. Τάσης βρέθηκε χθες στα Χανιά για την παρουσίαση του νέου του βιβλίου: “Εν µέση οδώ”, ένα «υβριδικό ηµερολόγιο στο οποίο «συνδυάζει τη φιλοσοφία, την ποίηση και την αυτοβιογραφία σ’ ένα υβριδικό ηµερολόγιο». Την εκδήλωση στο ιστορικό καφέ: “Κήπος”, οργάνωσαν το Ανοιχτό Λαϊκό Πανεπιστήµιο, το βιβλιοπωλείο: “Librairie” και οι Εκδόσεις Αρµός και συντόνισε η πρόεδρος του Α.Λ.Π., Ελένη Βουγιούκαλου.
Το 2019 είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο του: “Ψηφιακός ανθρωπισµός, εικονιστικό περιεχόµενο και τεχνητή νοηµοσύνη».
Στη συνέντευξή του ο κ. Τάσης απαντά σε ερωτήσεις µας για το νέο βιβλίο του αλλά για τη ψηφιακή εποχή, τη συµπεριφορά µας στα κοινωνικά δίκτυα και την τεχνητή νοηµοσύνη.

•Το βιβλίο σας “Εν µέση οδώ” τι πραγµατεύεται;

«Το βιβλίο µου είναι πολύ διαφορετικό από τα προηγούµενα βιβλία µου διότι δεν πρόκειται για ένα πανεπιστηµιακό σύγγραµµα. Είναι ουσιαστικά ένα βιβλίο που γράφτηκε χωρίς να το έχω σχεδιάσει. Κατά κάποιον τρόπο διεκδίκησε την ύπαρξή του µόνο του. Θα έλεγα ότι είναι ένα µίγµα ταξιδιωτικού ηµερολογίου, δοκιµίων, αυτοβιογραφίας και ποίησης που γράφτηκε τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια σε ταξίδια µου ανά τον κόσµο µε κείµενα τα οποία κατά καιρούς επέλεγα να µοιράστω στα κοινωνικά µέσα δικτύωσης και τα οποία έτυχαν πολύ θερµής ανταπόκρισης, έτσι ώστε κάποια στιγµή να κοιτάξω πόσα είναι αυτά τα κείµενα και γιατί ο κόσµος είναι ενθουσιασµένος και συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι ένα βιβλίο που δεν σκόπευα να γράψω. Οπότε προέκυψε. Είναι εµπειρίες και στοχασµοί από ταξίδια ενός κόσµου που βρίσκεται σε µία µετάβαση από την εικονιστική κοινωνία, δηλαδή έναν υβριδικό τρόπο ύπαρξης όπου µέσω της ψηφιοποίησης οι θεσµοί, ο χώρος, ο κοινωνικός χώρος, ο κοινωνικός χρόνος και ο εαυτός µετασχηµατίζονται σε αυτά τα υβρίδια. Ο καθένας από ΄µας, αν µιλάµε για το άτοµο, ένα υβρίδιο ενσώµατου και ψηφιακού εαυτού και αυτό δηµιουργεί έναν νέο ανθρωπολογικό τύπο και µία συνθήκη που δεν υπάρχει όµοιά της στον 20ο αιώνα».

•Μπαίνουµε, θα λέγαµε, από την αναλογική εποχή και τον “αναλογικό” στον ψηφιακό άνθρωπο. Πώς καθορίζεται αυτός ο ψηφιακός τύπος και η συµπεριφορά του στα κοινωνικά δίκτυα.

«H συµπεριφορά µας στον ψηφιακό χώρο, στα κοινωνικά µέσα δικτύωσης, µεταφράζεται σχεδόν αυτούσια στη διά ζώσης επικοινωνία. Αυτό σηµαίνει ότι είναι πολύ ευκολότερο να αγνοούµε κάποιον, να αγνοούµε τις κλήσεις του, τα µηνύµατά του, όταν µας µιλά δεν τον κοιτάζουµε στα µάτια, δεν τον ακούµε, ανοίγουµε το κινητό, είµαστε συνηθισµένοι σε άµεση ανατροφοδότηση των όσων λέµε, που σηµαίνει ότι µια ολόκληρη κουλτούρα επικοινωνίας του προηγούµενου αιώνα, τώρα µετασχηµατίζεται µε έναν ριζικό τρόπο όπου οι νέοι κανόνες ευπρέπειας, σαβουάρ βιβρ (Savoir virve) αν θέλετε, δεν είναι ακόµη απολύτως σαφής. Προς το παρόν, όπως συνήθως γίνεται µε την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, τα αρνητικά χαρακτηριστικά µοιάζει να επισκιάζουν τα θετικά. Λόγου χάρη η περίφηµη τοξικότητα στα κοινωνικά µέσα δικτύωσης η οποία µετά, εκφράζει µια αγανάκτηση στη δηµόσια σφαίρα µε τη µορφή ενσώµατων διαµαρτυριών πια, καταστροφών στο δηµόσιο χώρο, εκφοβισµών στο σχολείο και ου το κάθε εξής».

•Ο εαυτός µας είµαστε περισσότερο στη διά ζώσης επικοινωνία ή στα κοινωνικά δίκτυα.

«Νοµίζω ότι αυτοί οι δύο εαυτοί ολοένα συγχωνεύονται και η συµπεριφορά στο ενσώµατο γίνεται αβίαστα. Ωστόσο, η κυρίαρχη συµπεριφορά στο ψηφιακό είναι αρνητική. Για ποιο λόγο; ∆ιότι οι αλγόριθµοι επικροτούν, επιδοτούν, δηλαδή διαδίδουν πολύ περισσότερο θυµικές αντιδράσεις που είναι αρνητικές. Μια έκρηξη οργής στα κοινωνικά µέσα δικτύωσης είναι πολύ πιθανότερο να αποσπάσει την προσοχή. Το να εκτονώσουµε, λοιπόν, το θυµικό µας, από τη µια ενέχει µια αυθεντικότητα και από την άλλη µας εξασφαλίζει προσοχή. Οι αλγόριθµοι, λοιπόν, ουσιαστικά συγκέντρωναν δεδοµένα τις προηγούµενες δεκαετίες όταν νοµίζαµε ότι η χρήση των κοινωνικών µέσων δικτύωσης είναι δωρεάν αλλά στην πραγµατικότητα το προϊόν ήµασταν εµείς και τώρα η συµπεριφορά µας χειραγωγείται µε έναν τρόπο που για τους περισσότερους εξ ηµών δεν γίνεται αντιληπτός. ∆ηλαδή, γιατί αυτή τη στιγµή θυµώνω τόσο πολύ διαβάζοντας µια ανάρτηση; Γιατί θέλω να εκτονώσω αυτή την εσωτερική ένταση στα κοινωνικά µέσα δικτύωσης».

•∆ηλαδή, οι αλγόριθµοι, µε κάποιον τρόπο, καθορίζουν τη ψηφιακή συµπεριφορά µας;

«Καθορίζουν τη ψηφιακή συµπεριφορά µας, µας χειραγωγούν, γιατί απλούστατα καταγράφουν όλα τα δεδοµένα. Καταγράφουν σε ποιες αντιδράσεις αντιδρούµε, σε πόσο χρόνο στεκόµαστε σε µια συγκεκριµένη ανάρτηση διαβάζοντάς την, τι είδους αναρτήσεις σχολιάζουµε και µε ποιον τρόπο και µε βάση αυτό µάς παρουσιάζουν πολύ συγκεκριµένες αναρτήσεις που να ταιριάζουν σε έναν φαύλο κύκλο θυµικής εκτονώσης».

•Πώς συνδέονται η φιλοσοφία µε την τεχνολογία και τα κοινωνικά δίκτυα.

«Η φιλοσοφία δεν χρησιµοποιεί τόσο πολύ την τεχνολογία. Προφανώς και οι φιλόσοφοι χρησιµοποιούν email, τα κοινωνικά µέσα δικτύωσης, αλλά στην καθ αυτό φιλοσοφική εργασία, πέραν του υπολογιστή που θα γράφεις τα έργα και τα άρθρα σου, πράγµα που πιστεύω ότι µελλοντικώς θα αλλάξει. Η τεχνολογία εµφανίζεται στη φιλοσοφία ως ένα αντίπαλο δέος, ιδίως τώρα µε τη µορφή της τεχνητής νοηµοσύνης, διότι µοιάζει να αρχίζει βαθµιαία να αµφισβητεί την ανθρώπινη πράξη. Μοιάζει, δηλαδή, δυνάµει, να απειλεί την ανθρώπινη αυτονοµία την οποία, τουλάχιστον ένα µέρος στην παράδοση της φιλοσοφίας στο οποίο εγώ ανήκω, προασπίζεται».

•Η τεχνητή νοηµοσύνη που υποκαθιστά ανθρώπινες λειτουργίες πως θεωρείτε ότι θα επηρεάσει τον νέο ανθρωπολογικό τύπο ο οποίος τώρα σχηµατίζεται, όπως είπατε;

«Για να γίνω πιο συγκεκριµένος: Η συνέντευξη που κάνουµε αυτή τη στιγµή, πρώτα απ΄όλα τα ερωτήµατά σας, δεν µπορώ να γνωρίζω αν σας τα έδωσε κάποια τεχνητή νοηµοσύνη τύπου Gemini ΑΙ ή τύπου GPT στην οποία θα δώσατε τα δεδοµένα: “θα µιλήσω µε τον Θεοφάνη Τάση, θέλω πέντε ερωτήµατα” και αντίστοιχα αν ήταν γραπτή και δεν είχαµε συναντηθεί διά ζώσης θα µπορούσα και εγώ έχοντας εξατοµικεύσει το GPT4 ή το Gemini AI να απαντήσω γιατί ξέρουν περίπου πώς απαντώ σε αυτά τα ερωτήµατα. Για να το κάνω πιο απλό: Μπορεί κανείς αν δέχεται εκατοντάδες ευχές στη γιορτή του, να τις κάνει copy paste στο Gemini AI και να δίνει µια προσωποποιηµένη απάντηση στον καθένα από τον οποίο δέχεται τα µηνύµατα αυτά. ∆ηλαδή εάν η επικοινωνία εκχωρηθεί για χάριν ευκολίας, που είναι πολύ γοητευτικό και επικίνδυνο αυτό, στους αλγορίθµους, τότε φοβάµαι ότι θα βρεθούµε σε µία συνθήκη όπου θα επικοινωνούν οι αλγόριθµοι µεταξύ µας και εµείς αρχικά θα επιβλέπουµε έως ότου ούτε καν δεν θα επιβλέπουµε. Εγώ θα λέω απλά: “απάντησε αυτά στα ερωτήµατα αυτής της συνέντευξης”, εσείς θα λέτε: “ετοίµασε πέντε ερωτήµατα για αυτή τη συνέντευξη”, οι φίλοι σας θα λένε: “στείλτου την ευχή”, εσύ θα λες: “απάντησε σε όλες τις ευχές µε ευγενικό και χιουµοριστικό τρόπο” και έτσι οδηγούµαστε στο για εµένα, πραγµατικά πολύ καθοριστικό ερώτηµα, το οποίο είναι υπαρξιακό για την ανθρωπότητα, πολιτικό για τις κοινωνίες και µείζονος σηµασίας για την αυτονοµία του καθενός από εµάς: ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες εν τέλει θα εκχωρήσουµε στους αλγορίθµους, στην τεχνητή νοηµοσύνη και ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες θα επιλέξουµε να διατηρήσουµε για εµάς τους ίδιους, όχι επειδή κατ’ ανάγκη είµαστε καλύτεροι σε αυτές αλλά επειδή έχουν µια αξία και για εµάς τους ίδιους και η απώλειά τους θα είχε κρίσιµες συνέπειες για την ανθρωπινότητά µας».

ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΥΒΙΑΚΗΣ

(Χανιώτικα νέα - 13/2/2024)

Link: https://www.haniotika-nea.gr/theofanis-tasis-sta-quot-ch-n-quot-oi-algorith-oi-kathorizoyn-ti-sy-perifora-as/

Στελλίνα Ιωαννίδου: «Το θέατρο γεμίζει την ψυχή μου»

«Ήξερα ότι το θέατρο ήταν αυτό που θα γέμιζε την ψυχή μου, καθότι συνδυάζει λόγο με κίνηση», λέει στις “Διαδρομές” η ηθοποιός και σκηνοθέτις Στελλίνα Ιωαννίδου.
Παράλληλα, αναφέρεται στη δική της διαδρομή στον χώρο των παραστατικών τεχνών και το θέατρο αλλά και στα πολιτιστικά δρώμενα των Χανίων.
Αφορμή για τη συνέντευξη είναι οι 8 τελευταίες παραστάσεις του έργου του Γιάννη Λασπιά “Camille Claudel: Mudness”, το οποίο η ίδια έχει σκηνοθετήσει, στο θέατρο Fatum στα Χανιά.
Ακόμη η Στελλίνα Ιωαννίδου τονίζει ότι «τα Χανιά διψούν για πολιτισμό και πως ακόμα και οι πιο απαιτητικοί μπορούν να βρουν ωραίες παραστάσεις, συναυλίες, εκθέσεις και παρουσιάσεις στην πόλη μας».

– Μίλησέ μου για την πορεία σου στον χώρο του θεάτρου. Πώς και πότε ξεκίνησες και πώς συνεχίζεις σήμερα;

Η επαφή μου με τις παραστατικές τέχνες ξεκίνησε εδώ στα Χανιά με τον εκφραστικό χορό. Από την ηλικία των 6 ετών και για περίπου 12 χρόνια ήμουν στο studio Κ.Ε.Ρ της Έφης Καλούτση και μέσα από εκεί συμμετείχα στις πρώτες μου χορευτικές και χοροθεατρικές παραστάσεις. Η σκηνή για μένα ήταν πάντα ένας χώρος έκφρασης και μια ευκαιρία εξωτερίκευσης των συναισθημάτων που στην πραγματική ζωή φοβόμουν να αντιμετωπίσω. Ο χορός άνοιξε μονοπάτια στην ψυχή και το μυαλό μου που πριν έμοιαζαν δύσβατα, με απελευθέρωσε! Το σώμα πιστεύω πως είναι ο πυρήνας της έκφρασης: είναι ο τόπος που καταγράφονται όλα μας τα βιώματα αλλά και ο μεγαλύτερος πομπός των συναισθημάτων μας. Το σώμα έχει δικούς του κώδικες να επικοινωνεί τον φόβο, τον έρωτα, τον θυμό, την αγανάκτηση, την αγάπη, την ευγνωμοσύνη, τη χαρά και τη θλίψη. Οι λέξεις πολλές φορές δεν αρκούν. Στη ζωή μου, λοιπόν, οι λέξεις και το θέατρο ήρθαν μετά για να συμπληρώσουν το σώμα. Φεύγοντας στην Αθήνα για σπουδές (είμαι απόφοιτος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου) ένιωθα ένα κενό μέσα μου και παρότι συνέχισα για κάποια χρόνια τον χορό, το κενό όλο και μεγάλωνε.
Ήξερα ότι το θέατρο ήταν αυτό που θα γέμιζε την ψυχή μου, καθότι συνδυάζει λόγο με κίνηση. Άρχισα να παρακολουθώ μαθήματα θεάτρου παράλληλα με τις σπουδές μου και όταν επέστρεψα στα Χανιά πήγα στη σχολή του Μιχάλη Βιρβιδάκη με τον οποίο στη συνέχεια έκανα το ντεμπούτο μου στο θέατρο. Είχα την τιμή να συνεργαστώ μαζί του σε πληθώρα παραστάσεων, όπως το “Κατεστραμμένο δωμάτιο”, τη “Συναίνεση”, το “Eigengrau”, το “Ross & Rachel” και πέρυσι την “Κασέτα” της Λούλας Αναγνωστάκη που σημείωσε τεράστια επιτυχία. Κάπου εκεί λίγο πριν την “Κασέτα” κι ενώ μόλις είχα γίνει δεκτή στο μεταπτυχιακό Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου με κατεύθυνση τη σκηνοθεσία, σε μία βόλτα με τη βέσπα μου, έπεσε το μάτι μου σε ένα «ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ» και κάπως έτσι γεννήθηκε το “Fatum the theatre” τον Οκτώβρη του 2022! Αποφάσισα να φτιάξω αυτό το νέο για τα Χανιά θεατρικό χώρο, για να δημιουργήσω έναν μοχλό δημιουργικής δραστηριότητας στην πόλη που θα μπορεί να παρουσιάζει δικές του παραγωγές αλλά και να φιλοξενεί μικρά «διαμαντάκια» της πρωτεύουσας. Η αγάπη με την οποία το χανιώτικο κοινό έχει αγκαλιάσει αυτό το εγχείρημα μου δίνει δύναμη να συνεχίζω να ονειρεύομαι και να ζω μέσα από και μέσα στο θέατρο. Παράλληλα με τα μαθήματα και τις παραστάσεις που γίνονται στο “Fatum the theatre”, έχω αναλάβει φέτος το μάθημα υποκριτικής των εφήβων 16-18 ετών στο ΔΗΠΕΘΕΚ και παίρνω τεράστια ικανοποίηση από την επαφή μου με τα νέα παιδιά.

– Το έργο “Camille Claudel: Mudness” τι πραγματεύεται;

Όπως προδίδει και ο τίτλος, το έργο αυτό του Γιάννη Λασπιά μιλάει για τη ζωή της γνωστής γλύπτριας Καμίλ Κλοντέλ. Όχι όμως για το καλλιτεχνικό της έργο αλλά για την άγνωστη σε πολλούς ερωτική της απογοήτευση από τον κατά πολύ μεγαλύτερό της γλύπτη Αύγουστο Ροντέν που οδήγησε στη συναισθηματική της κατάρρευση. Γεγονός το οποίο εκμεταλλεύτηκε η οικογένειά της για να την απομονώσει κλείνοντάς την στο ψυχιατρικό άσυλο της Βιλ Εβράρ. Θα μπορούσε να είναι μια αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, όμως εδώ ο συγγραφέας επιλέγει να πλάσει έναν φανταστικό διάλογο μεταξύ της Καμίλ Κλoντέλ και της πρώτης ψυχιάτρου στην ιστορία της Γαλλίας, Κονστάνς Πασκάλ, μέσα στο άσυλο. Οι γυναίκες αυτές στην πραγματικότητα δεν συναντήθηκαν ποτέ, ωστόσο πέρασαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές από το άσυλο της Βιλ Εβράρ, η μια ως ψυχίατρος και η άλλη ως ασθενής. Μέσα από το έργο συνειδητοποιούμε πως οι ζωές τους παρουσιάζουν πολλά κοινά σημεία και πως ο έρωτας σημάδεψε και τις δύο με τρόπο σαρωτικό. Γυναίκες δυναμικές, χειραφετημένες, που πάλεψαν για το δικαίωμά τους στην εργασία και στην ερωτική αυτοδιάθεση, που τα έβαλαν με τον ανδροκρατούμενο κόσμο της εποχής τους κι ας βγήκαν λαβωμένες.
Παραθέτω ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του Θανάση Τριαρίδη στην εισαγωγή του βιβλίου “Camille Claudel: Mudness” το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάπα. Το έργο του Γιάννη Λασπιά “Camille Claudel: Mudness” πραγματώνει στη σκηνή μια οφειλόμενη φανταστική συνάντηση των δύο ιδιότυπα μαρτυρικών γυναικών που έζησαν στην ίδια εποχή και πέρασαν (η μία ως ψυχίατρος και η άλλη ως ασθενής) από το ίδιο “σωφρονιστικό κατάστημα”. Είναι η περιγραφή και η αναγραφή των όρων της συντριβής και της επιβίωσης δύο γυναικών (αλλά και της καθεμιάς άλλης γυναίκας) μέσα στον εφιάλτη του αρσενικού κόσμου – και, συνάμα, μέσα στη (συχνά ολέθρια) θηλυκή αναζήτηση της αγάπης. Και είναι και μία ακόμα εγχάραξη στο παλίμψηστο της αγωνίας για ταυτοτική ελευθερία, για ερωτική αυτοδιάθεση, για τη μεγάλη συνάντηση των ανθρώπων μέσα στην ερημία του καιρού».

– Τι σε παρακίνησε να επιλέξεις αυτό το έργο για να το σκηνοθετήσεις και να το παρουσιάσεις στο χανιώτικο κοινό;

Η αλήθεια είναι ότι αρχικά με παρακίνησαν τα δύο κορίτσια που πρωταγωνιστούν, οι ταλαντούχες Γρηγορία Οικονομάκη και Σίσσυ Δαμουλάκη, οι οποίες ήθελαν να δουλέψουν μαζί πάνω σε κάποιο έργο και μου ζήτησαν να τις σκηνοθετήσω. Το έργο του Λασπιά το είχα διαβάσει σχεδόν 10 χρόνια πριν, αλλά μου ήρθε πρώτο στο μυαλό κοιτάζοντας τα κορίτσια αυτά. Νομίζω ότι ταιριάζουν απόλυτα στους ρόλους της Κλοντέλ και της Πασκάλ αντίστοιχα. Έπειτα οι δύο βασικοί άξονες του έργου, ο έρωτας και η ψυχική διαταραχή, είναι θέματα πάντα επίκαιρα… Θα μου επιτρέψετε να αναφέρω δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τον ρόλο της Κονστάνς Πασκάλ: «Ο καταδικασμένος έρωτας, μία ιστορία τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος», «Οι περισσότερες γυναίκες ασθενείς μου εισέρχονται στην κλινική έπειτα από ερωτική απογοήτευση. Είναι ο λόγος αυτός αρκετός για την ψυχική κατάρρευση ενός ανθρώπου;».
Αυτή λοιπόν η ακαταμάχητη δύναμη του έρωτα που μπορεί να σε εξυψώσει αλλά και να σε καταστρέψει είναι ένα από τα θέματα που πραγματεύεται το έργο. Έχει τεράστιο ενδιαφέρον να ψάξει κανείς παραπάνω και την προσωπικότητα της Κονστάνς Πασκάλ, η οποία ήταν η πρώτη ψυχίατρος που ασχολήθηκε με τη νεανική άνοια καθώς και με τα ψυχικά τραύματα που μπορεί να την προκαλούν. Μελέτες της διδάσκονται ακόμη στα Πανεπιστήμια όλου του κόσμου, παρόλα αυτά οι περισσότεροι από εμάς δεν την έχουμε καν ακουστά.
Η επιτυχία που σημείωσαν οι δύο πρώτοι κύκλοι παραστάσεων και το ενδιαφέρον που έδειξε το κοινό να μάθει κι άλλες λεπτομέρειες γύρω από αυτές τις γυναίκες, μας παρακίνησαν να επαναλάβουμε την παράσταση. Ήταν μεγάλη επιβράβευση για μας να μένει ο κόσμος στο φουαγιέ του θεάτρου μετά το τέλος της παράστασης και να θέλει να συζητήσει μαζί μας για το έργο και για τις δύο αυτές εμβληματικές προσωπικότητες.

– Έχεις σκηνοθετήσει και άλλες παραστάσεις;

Έχω σκηνοθετήσει τον μονόλογο “Οι αμαζόνες πάντα θα επιστρέφουν”, της Πέλας Σουλτάτου που παίχτηκε στο πλαίσιο των Γιορτών Ρόκκας πριν από 3 χρόνια. Εκεί όμως ερμήνευα η ίδια την Αντωνούσα Καστανάκη. Είναι η πρώτη φορά που σκηνοθετώ άλλους! Επιφυλάσσομαι όμως…

– Πώς βλέπεις το πολιτιστικό γίγνεσθαι στα Χανιά;

Γίνονται συνεχώς πράγματα στα Χανιά και η αλήθεια είναι πως προσπαθώ να τα παρακολουθώ όλα για να έχω άποψη. Δυστυχώς, με το πρόγραμμα που έχω δεν προλαβαίνω ούτε τα μισά.
Ωστόσο πέφτουν κατά καιρούς στην αντίληψή μου πολύ ωραίες πρωτοβουλίες σε όλο το πεδίο των τεχνών και πιστεύω ακράδαντα πως τα Χανιά διψούν για πολιτισμό και πως ακόμα και οι πιο απαιτητικοί μπορούν να βρουν ωραίες παραστάσεις, συναυλίες, εκθέσεις και παρουσιάσεις στην πόλη μας. 

– Τι σου αρέσει σήμερα στην πόλη και τι θα ήθελες να αλλάξει; Πώς θα ήθελες τα Χανιά του αύριο;

Η πόλη είναι από μόνη της όμορφη, το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς για να διατηρήσουμε αυτήν την ομορφιά και κατά πόσο η προσωπική αισθητική του καθενός θα έπρεπε να επιτρέπεται να μεταλλάσσει τη φυσική ομορφιά. Κι αυτό αφορά σε όλους τους τομείς, πραγματικά νιώθω πως ζούμε στην εποχή των μεταλλάξεων, από μεταλλαγμένα ζώα και τρόφιμα, μέχρι ανθρώπους και πόλεις. Θα ήθελα τα Χανιά του αύριο να θυμίζουν πιο πολύ τα Χανιά του χθες…

Οι παραστάσεις

Ο νέος κύκλος παραστάσεων για το έργο του Γιάννη Λασπιά “Camille Claudel: Mudness”, σε σκηνοθεσία Στελλίνας Ιωαννίδου, θα πραγματοποιηθεί στο θέατρο Fatum: Σάββατο 10/02 (21:00), Κυριακή 11/02 (20:00), Σάββατο 17/02 (21:00), Κυριακή 18/02 (20:00), Δευτέρα 19/02 (20:00), Σάββατο 24/02 (21:00) Κυριακή 25/02 (20:00) και Δευτέρα 26/02 (20:00).
Παίζουν: Γρηγορία Οικονομάκη και Σίσσυ Δαμουλάκη.
Για τις ανάγκες της παράστασης έχει παραχωρήσει έργα του ο Γιάννης Μαρκαντωνάκης. Σκηνογραφική επιμέλεια Ξανθή Κόντου, σχεδιασμός φωτισμών Γιάννης Λύκος, φωτογραφία Αγγελική Κοκκοβέ και βίντεο παράστασης Γιώργος Πανταζής.
Τηλέφωνο κρατήσεων: 6948524886.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΥΒΙΑΚΗΣ

(Χανιώτικα νέα - Διαδρομές - 10/2/2024)

Link: https://www.haniotika-nea.gr/stellina-ioannidoy-to-theatro-gemizei-tin-psychi-moy/

Ο “Αλλος Ανθρωπος” και ο τζόγος

Τον Αύγουστο του 2022 είχε έρθει στα Χανιά ο “Αλλος Ανθρωπος”, δηλαδή ο άνθρωπος που δηµιούργησε το κοινωνικό συσσίτιο της Αθήνας. Αφορµή το γεγονός ότι τον Μάιο του ίδιου χρόνου, είχε ξεκινήσει στα Χανιά από ευαισθητοποιηµένους Χανιώτες: “Ο Άλλος Ανθρωπος Χανίων”, µια κοινωνική κουζίνα για άπορους – άστεγους µε σηµαντικό έργο, Κάθε Κυριακή παρέχει φαγητό σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη.
Στις 6 Αυγούστου 2022 η “Κοινωνική Κουζίνα: Ο Άλλος Ανθρωπος Χανίων”, µαγείρεψε και µοίρασε φαγητό σε απόρους και όσους έχουν ανάγκη στην πλατεία 1886 (Νέων Καταστηµάτων).
Τότε, ο ίδιος µας είχε πει ότι «η αλληλεγγύη πάει παντού, δεν έχει κανένα εµπόδιο, χωράει όλους, χωρίς καµία διάκριση».
Ξαφνικά, προ ηµερών ο δηµιουργός αυτής της κοινωνικής κουζίνας, βρέθηκε στο… στόχαστρο της δηµοσιότητας. Όχι για τις εκατοµµύρια µερίδες φαγητού που έχει µοιράσει σε απόρους της Αθήνας. Αλλά για τον τζόγο του οποίου οι διαφηµίσεις δεν είναι λίγες στα κανάλια.
Σύµφωνα µε όσα έχουν δει το φως της δηµοσιότητας, ο ιδρυτής της Αθηναϊκής δοµής, εγκλωβίστηκε σε ένα πάθος, αυτό του τζόγου στα… νόµιµα φρουτάκια και φέρεται ότι έπαιξε χρήµατα από δωρεές. Με βάση το πόρισµα της Αρχής για το Ξέπλυµα του βρώµικου χρήµατος, ο άνθρωπος αυτός αντιµετωπίζει σοβαρότατες κατηγορίες για τις οποίες αρµόδια είναι η ∆ικαιοσύνη.
Όµως, αν ισχύουν όσα έχουν µεταδοθεί για τη σχέση του µε τα “φρουτάκια”, τότε ο “Αλλος Ανθρωπος” χρειάζεται και αυτός βοήθεια από άλλους ανθρώπους.
Όπως βοήθεια χρειάζονται πολλοί άλλοι άνθρωποι, ακραία εθισµένοι σε τέτοια πάθη που χάνουν τα χρήµατά τους και τη ψυχική τους ηρεµία.
Είναι µια εξάρτηση που θέλει πολλή δύναµη για να τη διώξεις µακριά και να συνεχίσεις οµαλά τη ζωή σου, µακριά από αυτό το καταστροφικό πάθος.
Γι’ αυτό, άλλωστε, υπάρχουν ειδικά προγράµµατα στο ΚΕΘΕΑ.
Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ), που έχουν δει το φως της δηµοσιότητας, τους πρώτους εννέα µήνες του 2023 οι Έλληνες πόνταραν στα νόµιµα τυχερά παιχνίδια, το ποσό των 25,75 δισ. ευρώ έναντι 20,3 δισ ευρώ το 2022. Η ποσοστιαία αύξηση ανέρχεται στο 26,8%.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΥΒΙΑΚΗΣ

(Χανιώτικα νέα - 5/2/2024)

Link: https://www.haniotika-nea.gr/o-allos-anthropos-kai-o-tzogos/

Ρίτα Μαρτσάκη: «Κινητήριος δύναμη το θέατρο»

«Το θέατρο για μένα είναι πλέον η κινητήριος δύναμη της ζωής μου», λέει στις “διαδρομές” η Χανιώτισσα ηθοποιός Ρίτα Μαρτσάκη.
Αυτό το διάστημα η Ρίτα Μαρτσάκη συμμετέχει στην παράσταση: “Τάξη” (είναι η δεύτερη επαγγελματικής της δουλειά) στην οποία υποδύεται αριστοτεχνικά το ρόλο μητέρας – μαθήτριας.
Μια παράσταση στην οποία έρχονται στο “φως” προβλήματα που υπάρχουν σε πολλά σπίτια, κακές σχέσεις γονέων, μαθησιακές δυσκολίες, εκπαιδευτικό σύστημα.
Οπως σημειώνει: «όλοι οι ήρωες του έργου, εκτός από τα παιδιά βέβαια, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, τους διακατέχει το “εγώ”, αυτό είναι το μεγαλύτερο αγκάθι και εμπόδιο για τους ίδιους και κατ’ επέκταση για τα παιδιά τα οποία άθελά τους υφίστανται τις συνέπειες».
Η ίδια μας μιλά για τον πολιτισμό στα Χανιά, τα ενδιαφέροντά της, αλλά και για το πως θα ήθελε να δει την πόλη στο μέλλον.
«Θα ήθελα τα Χανιά του μέλλοντος να μην διώχνουν τους νέους ανθρώπους αλλά να λειτουργούν ως πόλος έλξης», τονίζει.

-Πώς πήρες την απόφαση να ασχοληθείς με το θέατρο;

Συνδύασα ένα ανήσυχο ένστικτο με τις μέχρι τότε σπουδές μου. Είμαι, ξέρετε, απόφοιτος του τμήματος θεατρικών σπουδών του Πανεπιστημίου της Πάτρας. Ανέκαθεν με γοήτευε ο κόσμος του θεάτρου και μου άρεσε πάντα να διαβάζω θεατρικά έργα. Η προσέγγιση κάθε θεατρικού χαρακτήρα που διάβαζα ήταν μια μεγάλη πρόκληση που μου γεννούσε την επιθυμία να τον ανακαλύψω, να εμβαθύνω μέσα του. Είναι συναρπαστικό να ερμηνεύεις στη σκηνή την ψυχοσύνθεση ενός θεατρικού πλάσματος! Το θέατρο για μένα είναι πλέον η κινητήριος δύναμη της ζωής μου.

-Μίλησε μου για τη μέχρι σήμερα διαδρομή σου στον χώρο του θεάτρου.

Επιστρέφοντας λοιπόν απ’ τις σπουδές μου, μου γεννήθηκε η ανάγκη να εμβαθύνω στο πρακτικό κομμάτι της υποκριτικής Τέχνης. Κάπως έτσι τα βήματα μου με οδήγησαν στο θέατρο Κυδωνία και τον Μιχάλη Βιρβιδάκη. Αφότου ολοκλήρωσα την τριετή παρακολούθηση των μαθημάτων του συνέχισα να συνεργάζομαι μαζί του, πρώτα ως βοηθός σκηνοθέτη στη παράσταση “Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην Βουλή των Ελλήνων την άνοιξη του 1932” (2015) και μετέπειτα ως ηθοποιός στις παραστάσεις, “Η ΚΑΣΕΤΑ” (2023) της Λούλας Αναγνωστάκη, στον ρόλο της Κατερίνας και στην φετινή παραγωγή “ΤΑΞΗ” των Ιζόλτ Γκόλντεν και Ντέιβιντ Χόραν όπου παίζω δύο ρόλους, την μητέρα Ντόνα αλλά και την μικρούλα Κάιλι, το κοριτσάκι με τις μαθησιακές δυσκολίες. Παράλληλα παραδίδω μαθήματα θεατρικού παιχνιδιού σε παιδιά και εφήβους στο θέατρο FATUM.

-Στην τάξη έρχονται στο “φως” προβλήματα που υπάρχουν σε πολλά σπίτια, κακές σχέσεις γονέων, μαθησιακές δυσκολίες, εκπαιδευτικό σύστημα. Μίλησέ μου για τη παράσταση αλλά και για τα ζητήματα τα οποία θέτει.

Όλη η δράση του έργου εξελίσσεται μέσα σε μια αίθουσα δημοτικού σχολείου. Βλέπουμε τον δάσκαλο να συζητάει με τους γονείς ενός μαθητή για τα μαθησιακά προβλήματα του γιου τους. Βλέπουμε επίσης, σε παράλληλες σκηνές, τον δάσκαλο να κάνει μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας σε δύο μαθητές του, ένας εκ των οποίων είναι το παιδί των δύο γονιών που προανέφερα, με σκοπό να τα βοηθήσει με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Τέλος, βλέπουμε και πάλι τους δύο αυτούς γονείς, οι οποίοι, καθόλου τυχαία, βρίσκονται σε διάσταση, όταν μένουν μόνοι τους μέσα στην τάξη, πότε να συγκρούονται και να λογομαχούν προσπαθώντας να επιλύσουν τα προβλήματα των σχέσεών τους και πότε να φέρνουν στην επιφάνεια τα παιδιάστικα κατάλοιπα των σχολικών τους χρόνων. Νευρωσικές διαταραχές, παιχνίδια εξουσίας, ερωτικά απωθημένα και παλιμπαιδισμοί δείχνουν να ενδιαφέρουν τους γονείς περισσότερο από την κατανόηση των αιτίων που το παιδί τους παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες… Ο δάσκαλος προσπαθεί μάταια να εστιάσει στο πραγματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το παιδί τους. Το έργο, εν κατακλείδι, μας δίνει να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι το οικογενειακό περιβάλλον που μεγαλώνει ένα παιδί, για την πρόοδό του, ανεξάρτητα από τις δυνατότητες του εκπαιδευτικού συστήματος. Σας δίνω μερικές εικόνες ως παραδείγματα: Στο έργο βλέπουμε έναν πατέρα που προσπαθεί να ξανασμίξει με την οικογένειά του χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει ούτε κατ’ ελάχιστο τους λόγους που τον έχουν απομακρύνει απ’ αυτήν, να επιτίθεται στον δάσκαλο υποτιμώντας, αμφισβητώντας τη δουλειά του και προσβάλλοντας το εκπαιδευτικό του έργο. Μια μητέρα που στα 29 της έχει ήδη 2 παιδιά χωρίς η ίδια να έχει προφτάσει να χαρεί τη ζωή, μια μητέρα που σήμερα αισθάνεται βάρος τον πατέρα των παιδιών της, που προσπαθεί να κατευνάσει τα πνεύματα ενώ η ίδια κυριαρχείται από τους δικούς της δαίμονες! Και σε αντίθεση με αυτό το χάος των διαλυμένων οικογενειακών σχέσεων, βλέπουμε δύο παιδιά εννιά χρονών, από αυτά που θα λέγαμε πως υστερούν έναντι των άλλων, που δουλεύουν αρμονικά δίπλα στον δάσκαλό τους, στην προσπάθειά του να τα βοηθήσει να ξεπεράσουν τα μαθησιακά τους προβλήματα. Να δείχνουν δηλαδή μεγαλύτερη ωριμότητα από εκείνη των γονιών τους! Και μέσα από τα ασυνείδητα λόγια τους να γινόμαστε μάρτυρες της οικογενειακής κατάστασης μέσα στην οποία μεγαλώνουν όταν επιστρέφουν σπίτι τους. Το έργο στο τέλος σου αφήνει μια πικρή επίγευση και ένα μούδιασμα, τα ερωτήματα που γεννιούνται είναι πολλά… Πάρα πολλά…

-Πώς είναι τα Χανιά κατά τη γνώμη σου σε επίπεδο πολιτισμού και τι ίσως λείπει;

Τα Χανιά είναι μια πόλη που διψάει για πολιτισμό. Υπάρχουν αρκετές ομάδες που δραστηριοποιούνται τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε ερασιτεχνικό επίπεδο, που προτείνουν συνεχώς νέες ενδιαφέρουσες καλλιτεχνικές δράσεις. Ενθαρρυντικό επίσης είναι το γεγονός ότι πολλοί νέοι καλλιτέχνες επιστρέφουν στη πόλη μετά τις σπουδές τους, με όρεξη και έμπνευση, δίνοντας νέα πνοή στο τοπικό καλλιτεχνικό γίγνεσθαι. Παρόλα αυτά λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του καλλιτεχνικού δυναμικού της πόλης μας, θεωρώ πως ένα μεγάλο κομμάτι του παραμένει ανεκμετάλλευτο. Δεν δίνονται ίσες ευκαιρίες σε όλους! Θα ήθελα στο μέλλον να δίνονται περισσότερες ευκαιρίες σε καλλιτέχνες που ζουν και δημιουργούν δίπλα μας!

-Τι άλλα ενδιαφέροντα έχεις;

Στον ελεύθερο χρόνο μου, μου αρέσει πολύ να διαβάζω. Επιλέγω ήρεμες βόλτες στην πόλη δίπλα στη θάλασσα απολαμβάνοντας την ομορφιά της. Προσπαθώ με κάθε ευκαιρία να παρακολουθώ τα θεατρικά δρώμενα της πόλης ενώ ταυτόχρονα μου αρέσει να βλέπω κινηματογράφο. Η επόμενη αγάπη μου μετά το θέατρο είναι τα εναέρια ακροβατικά τα οποία έχουν μπει στη ζωή μου τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Μου αρέσει να κρέμομαι απ’ το ταβάνι όπως ακριβώς κρέμεται μια τολμηρή σκέψη μέσα μου πριν γίνει πράξη πάνω στη σκηνή.

-Τι σου αρέσει στην πόλη και τι ίσως σε ενοχλεί; Πώς θα ήθελες να δεις ως νέος άνθρωπος τα Χανιά του μέλλοντος;

Ζούμε σε μια από τις πιο όμορφες πόλεις της Ελλάδας. Η απαράμιλλη φυσική ομορφιά που συνδυάζουν βουνό και θάλασσα, παραδοσιακό και κοσμοπολίτικο, μπορεί να καθηλώσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη. Η καθημερινότητα σε πρακτικό επίπεδο, παρά τις απολαύσεις, παρουσιάζει κάποιες δυσκολίες, όπως για παράδειγμα, ενώ υπάρχει θέληση για μετατροπή των Χανίων σε μια πράσινη πόλη υπάρχουν ακόμα σημεία που χρήζουν περαιτέρω μελέτης έτσι ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων. Θα ήθελα τα Χανιά του μέλλοντος να μην διώχνουν τους νέους ανθρώπους αλλά να λειτουργούν ως πόλος έλξης.

-Πώς βλέπεις τις ανθρώπινες σχέσεις σήμερα; Η “Τάξη” αποτελεί ίσως ένα μάθημα για εκπαιδευτικούς και γονείς;

Δύσκολες. Νιώθω ότι οι άνθρωποι έχουν αποξενωθεί από τα συναισθήματα τους. Έχουν χαθεί οι ισορροπίες και λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν όσον αφορά το βιοποριστικό κομμάτι και λόγω της τεράστιας επίδρασης και έκθεσης που έχουν υποστεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα συναισθήματα που υπερισχύουν στις μέρες μας είναι, φόβος, αβεβαιότητα, άγχος. Η λέξη μέλλον τρομάζει, όλα πλέον γίνονται πρόσκαιρα, κυνηγάμε το προσωρινό, δεν επενδύουμε πια, δεν υπάρχουν στόχοι, δεν έχουμε μάθει να προσφέρουμε. Θα πρέπει να μάθουμε να ακούμε τους ανθρώπους γύρω μας, να τους αγκαλιάζουμε και να τους καταλαβαίνουμε αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να αγκαλιάσουμε πρώτα τον εαυτό μας και να τον αγαπήσουμε. Όλα θα ήταν καλύτερα αν εστιάζαμε στην προσωπική μας εξέλιξη. Όταν είσαι γονιός η αγωνία είναι ακόμα μεγαλύτερη, καλείσαι να αντιμετωπίσεις όλους τους κινδύνους που παραμονεύουν και να προστατέψεις όσο μπορείς τον άνθρωπο που έφερες στο κόσμο. Δεν είμαι γονιός αλλά φαντάζομαι την προσπάθεια και τον κόπο που καταβάλουν κάποιοι άνθρωποι για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν σωστά σε αυτόν τον ρόλο. Η παράστασή μας, ΤΑΞΗ ναι, θεωρώ ότι είναι ένα μάθημα και για τους γονείς και για τους εκπαιδευτικούς, που σου λέει τι να ΜΗΝ κάνεις. Οι αδυναμίες των χαρακτήρων οδηγούν σε αδιέξοδα με συνέπειες καταστροφικές για τον ψυχισμό ενός παιδιού. Όλοι οι ήρωες του έργου, εκτός από τα παιδιά βέβαια, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, τους διακατέχει το “εγώ”, αυτό είναι το μεγαλύτερο αγκάθι και εμπόδιο για τους ίδιους και κατ’ επέκταση για τα παιδιά τα οποία άθελά τους υφίστανται τις συνέπειες.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΥΒΙΑΚΗΣ

(Χανιώτικα νέα - 3/2/2024)

Link: https://www.haniotika-nea.gr/rita-martsaki-kinitirios-dynami-to-theatro/